دود ناشی از گاز اشک‌آور بستر خشک «زایندهرود» را در مه فرو برده است. موتورسواران یگان ویژه به سمت مردمی که شعار «نترسید، نترسید، ما همه با هم هستیم» هجوم می‌برند و صدای فریاد «بی شرف، بی شرف» مردم بلند می‌شود.
این‌ها تصاویری هستند که امروز پنجم آذر۱۴۰۰ از تجمع کشاورزان و مردم اصفهان در اعتراض به بحران بی‌آبی در این استان در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده‌اند.
دور تازه تجمع کشاورزان در اعتراض به بحران آب که دیگر مردم اصفهان را نیز با خود همراه کرد، از روز دوشنبه ۱۷ آبان ۱۴۰۰ با چادر زدن کشاورزان بر بستر زایندهرود آغاز شد و حالا با گذشت ۱۸ روز، هم‌چنان ادامه دارد. در دور تازه اعتراضات چه گذشت؟ کشاورزان و مردم اصفهان چه می‌گویند؟ چرا اصفهان با بحران بی‌آبی دست و پنجه نرم می‌کند؟
***
دوشنبه ۱۷ آبان ۱۴۰۰، کشاورزان اصفهانی چادرهایشان را روی بستر زایندهرود برپا کردند. دو هفته از این تحصن اعتراضی نگذشته بود که تعداد زیادی از مردم اصفهان با آن‌ها همراه شدند.
روز جمعه ۲۸ آبان ۱۴۰۰، یکی از بزرگ‌ترین تجمع‌های اعتراضی کشاورزان در سال‌های اخیر شکل گرفت. هزاران نفر از مردم اصفهان در بستر زایندهرود حضور یافتند و در اعتراض به بحران آب و مدیریت شهری شعار دادند.
جمهوری اسلامی در اعتراضات جمعه گذشته راه جدیدی پیش گرفت و به جای سانسور و سرکوب همیشگی، سعی کرد اعتراضات را مصادره کند. تصاویر تجمع اعتراضی اصفهان از رسانه ملی منتشر و شعارهای آن‌ها درباره بحران آب پخش شدند. اما یک هفته بعد سیاست جمهوری اسلامی درباره معترضان اصفهانی عوض شد و با باتون، گاز اشک‌آور و موتور سوارهای یگان ویژه سراغ معترضان رفت.
بر اساس ویدیوهای مردمی منتشر شده، نیروهای امنیتی روز گذشته با حمله به چادرهای معترضان، آن‌ها را به آتش کشیده‌اند؛ موضوعی که از سوی رسانه‌های نزدیک به حکومت تکذیب و به «عناصر نامطلوب» و «معاند» نسبت داده شد. جمهوری اسلامی در نسبت دادن اعمال نیروهای سرکوب‌گر امنیتی به «اغتشاش‌گران»، «اوباش»، عناصر نامطلوب و معاند ید طولایی دارد.
در چند روز گذشته، فراخوان یک تجمع اعتراضی دیگر بر بستر زایندهرود برای امروز پنجم آذر ۱۴۰۰ در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده بود. یک شهروند ساکن اصفهان می‌گوید: «اصلا دیروز ریختند چادرها را آتش زدند و یگان ویژه را مستقر کردند که مردم امروز نروند. می‌خواهند به زور به مردم بگویند تجمع کشاورزان تمام شده است.»
به گفته شهروندان اصفهانی، آن‌ها در دو روز گذشته پیامک‌های تهدید‌آمیز برای عدم شرکت در تجمع اعتراضی امروز دریافت کردهاند. در یکی از این پیامک‌ها آمده است: «همشهری‌های عزیز، با توجه به این که صنف کشاورزان استان امروز پایان تجمع خود را اعلام کردهاند، لطفا مراقبت فرمایید حضور شما در این حدود مورد سوء استفاده رسانه‌های بیگانه و معاندین قرار نگیرد.»
شهروندی که با «ایران‌وایر» گفت‌وگو کرده است، می‌گوید: «با این همه تهدید، باز هم خیلی‌ها رفتند. هنوز هم آن طرف شلوغ است و هر لحظه یک ویدیوی جدید می‌رسد. کشاورزان اصفهان برای گرفتن حق‌آبه خیلی جنگیده و به هر چیزی متوسل شده‌اند، حق‌شان نیست که باتون بخورند و زندان بروند. آن‌ها زندگی‌هایشان را از دست داده‌اند. می‌دانید چند بار همین کشاورزانی که روی بستر زایندهرود چادر زده، دست به دامان مسوولان شده و نماز و دعای باران خوانده‌اند؟ کو جواب‌شان؟»
اشاره این شهروند اصفهانی به پاسخ مسوولان به خشک‌سالی و عدم ریزش باران است.
احمد علم‌الهدی، امام جمعه مشهد امروز گفته است به جای شرکت در تجمعات اعتراضی مردم نماز باران بخوانند. «حسین میرزایی»، نماینده اصفهان در مجلس شورای اسلامی هم مهر ۱۴۰۰ گفته بود راه حل بازگشت آب به زایندهرود، خواندن نماز باران است.
این‌ها تنها مواردی نیستند که مسوولان حکومتی راه حل بی‌آبی را نماز باران دانسته‌اند. کافی است کلمه نماز باران و کشاورزان اصفهانی را در مرور گر «گوگل» جست‌وجو کنید تا ده‌ها صفحه خبر مربوط به توصیه امامان جمعه، نمایندگان شهر و اقامه نماز کشاورزان بیابید.
بحران بی‌آبی در استان اصفهان که زندگی و معیشت کشاورزان را تحت تاثیر قرار داده است، داستانی به عمر ۱۰ سال دارد.
مشکل بحران آب در اصفهان چیست؟ خشک‌سالی یا عدم مدیریت صحیح منابع آبی؟ «کاوه مدنی»، استاد موسسه سنجش از دور سیستم زمین دانشگاه شهری نیویورک و معاون سابق سازمان حفاظت از محیط زیست در پاسخ به این پرسش، به «ایران‌وایر» می‌گوید: «هردو است. اما مساله این است که خشک‌سالی پدیده‌ای است که همیشه وجود داشته و حالا به خاطر گرمایش جهانی، بدتر هم شده است. ولی نکته‌ای نبوده که کشور نمی‌توانسته برایش آماده باشد. در نهایت این قضیه برمی‌گردد به مدیریت بد و ساختار حکم‌رانی نامناسب مدیریت منابع آب ایران که سال‌ها است در موردش هشدار داده می‌شود.»
کاوه مدنی که بارها درباره سیاست‌های غلط مدیریت منابع آبی ایران هشدار داده است، هفته گذشته در توییتی نوشت پاسخ خواسته به حق مردم اصفهان برای جاری شدن آب در زایندهرود، اجرای صرف طرح‌های دم دستی انتقال آب و تخریب نقاط دیگر ایران نیست.
او در این باره به «ایران‌وایر» می‌گوید: «کلا حوضه زایندهرود به خاطر مشخصات فیزیکی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی که دارد، حوضه‌ای پیچیده است؛ یعنی به ظاهر، مساله ساده به نظر می‌رسد ولی ابعاد پنهان زیادی دارد. یکی از آن پیچیدگی‌ها به پروژه‌های انتقال آب بر می‌گردد که سال‌ها است کشمکش‌های زیادی درباره آن‌ها وجود دارد؛ مثلا سازمان محیط زیست و مردم در مقابل این انتقال‌ها مقاومت می‌کنند و اعتراضاتی انجام می‌شود. این پروژه‌ها با این که سال‌ها پیش کلید خورده اما نهایتا اجرایی نشده‌اند. اگر کسی از این ابعاد مطلع باشد، متوجه می‌شود که معنای اعتراضات صنفی چیست.»
او اضافه می‌کند: «تفاوت اعتراضاتی که در واقع صاحبان صنایع و کشاورزان می‌کنند، با خواسته‌های مردم و فعالان محیط زیست چیست؟ این اعتراضات تفاوت فاحشی با هم دارند. ممکن است شما همه را زیر یک چتر ببینید که برای زایندهرود فریاد می‌زنند اما چون بازی‌های سیاسی پشت پرده هم وجود دارند، گاهی وقت‌ها از این اعتراضات و دادخواهی مردم به نفع برخی پروژه‌های عمرانی و تکرار همان چیزهایی که مشکل را حاد کردهاند، استفاده می‌شود. خواسته مردم اصفهان آن طور که می‌گویند، این است که آب از سراب تا پایاب در زایندهرود وجود داشته باشد اما وقتی که آب کم است، برای حل این مشکل ممکن است دست به گریبان پروژه‌هایی شوند که در آن‌ها همیشه فساد بوده و مسایل دیگری داشته و این مشکلات را رقم زده‌اند. یا مثلا با راضی کردن کشاورزان به تخصیص آب بیشتر و پرداخت خسارت، می‌توانند مسیر اعتراضات را منحرف کنند و بازی را به ضرر مردم و محیط زیست بر هم بزنند.»
یکی از مواردی که کشاورزان اصفهانی به آن اعتراض دارند، پروژه انتقال آب به یزد است. سال ۱۳۹۱، کشاورزان در اعتراض به این پروژه، لوله‌های انتقال آب به این شهر را شکستند. در این اعتراضات که با دخالت نیروی انتظامی پایان یافت، چند نفر مجروح شدند. کشاورزان اصفهانی می‌گویند آب کشاورزی آن‌ها به یزد منتقل می‌شود. معترضان روز گذشته نیز با لودر، لوله انتقال آب به یزد را تخریب کردهاند.
خبرگزاری «فارس» نوشته است: «به دلیل تخریب تاسیسات خط انتقالی، در حال حاضر آب شرب یزد قطع شده است و مردم با مشکلات جدی روبه‌رو شده‌اند.»
آیا واقعا پروژه انتقال آب به یزد باعث مشکلات بی آبی در زایندهرود و اصفهان شده است؟
کاوه مدنی می‌گوید: «وقتی یک مساله پیچیدگی و ابعاد زیادی دارد، جنگ روایت‌ها را داریم؛
و صورت مساله اصلی گم می‌شود. یعنی همه نظرات معترضان درست هستند اما هیچ‌کدام لزوما بیانگر روایت کامل نیستند. بله، انتقال آب به یزد یک مصرف محسوب می‌شود. خب وقتی یک اصفهانی می‌بیند که آب در کف زایندهرود نیست، در حالی که یک آبی به سمت دیگر می‌رود، فارغ از این که حجم آن چه‌قدر است، این انتقال را عادلانه نمی‌بیند. همین را ما در خوزستان داریم. یکی از بحث‌های اعتراضات خوزستان هم حجم آبی بود که به حوضه‌های دیگر انتقال داده می‌شود. اگر بیاییم حجم آب را از لحاظ عددی در نظر بگیریم و آن را با میزان آبی که در خوزستان یا اصفهان و یا چهارمحال تلف می‌شوند مقایسه کنیم، ممکن است این اعداد ناچیز به نظر برسند. اما از طرف دیگر، وقتی می‌بینیم رود خشک است، تالاب خشک است، اعتراض می‌کنیم که آن آب می‌توانست الان این‌ها را نجات دهد، چرا الان رفته است جای دیگر. اما بقیه مساله را نمی‌بینیم؛ مثلا نمی‌بینیم در کشاورزی، در صنایع و یا در بخش شرب، آب را چه‌گونه مصرف می‌کنیم. بنابراین نه، نمی‌توان گفت انتقال آب به یزد یا صنایع عامل خشکی زایندهرود است چون حجم آبی که در واقع دارد منتقل می‌شود، حجم بسیار پایینی است نسبت به حجم آب ورودی به حوضه. اما چیزی که مهم است، جنبه عدالت است. آدم‌ها در شرایطی که دچار تنگ‌دستی آبی می‌شوند، درباره این که چرا دیگری دارد سهمی می‌گیرد و من نمی‌گیرم، سوال می‌کنند.»
چه‌طور می‌توان به این سوال‌ها پاسخ داد و از جنگ روایت‌ها جلوگیری کرد؟
کاوه مدنی در پاسخ به این سوال می‌گوید: «پیش‌نیاز این قضیه، افزایش شفافیت است. وقتی شفافیت وجود نداشته باشد و مردم ندانند تخصیص‌ها چه‌قدر هستند، این روایت‌ها قدرت پیدا می‌کنند و هرکس از ظن خودش مساله را تفسیر می‌کند. اولین گام در ایجاد حس عدالت و تحقق آن، افزایش شفافیت است. اما اگر نگاه کنید، می‌بینید که در حالت عادی این اطلاعات در دسترس نیستند اما همان قدر هم که در دسترس بوده‌اند، وزارت نیرو آمده و آن دسترسی را قطع کرده است؛ یعنی ابتدا گفته‌اند هک شده و دسترسی به اطلاعات نیست اما بعد وزارت نیرو گفته که نه، هک نشده است و خودمان دسترسی‌ها را قطع کرده‌ایم. این‌ها یعنی با شفافیت هم مبارزه می‌شود.»
کشاورزان اصفهانی اعتراضات خود را نسبت به تنگ‌دستی آب و عدم دریافت پاسخ شفاف از سوی مسوولان به روش‌های مختلف مطرح کرده و افکار عمومی را تحت تاثیر قرار داده‌اند.
سال ۱۳۹۵، آن‌ها تراکتورهایشان را به نشانه اعتراض، در ورودی شهر اصفهان مستقر کردند. «ابراهیم حاتمی‌کیا»، کارگردان مشهور ایرانی این حرکت کشاورزان اصفهانی را دست مایه ساخت فیلم قرار داد و سال ۱۳۹۸ فیلم «خروج» را بر اساس اعتراض کشاورزان با تراکتورهایشان ساخت.
بهمن ۱۳۹۶، کشاورزان اصفهانی در نمازجمعه حضور یافتند و پشت به خطیب جمعه نشستند و شعار «پشت به دشمن، رو به میهن » سر دادند.
این اعتراضات تا سال ۱۳۹۷ ادامه یافتند. تعداد کشاورزان معترض که خشک‌سالی و بی‌آبی، امرار معاش آن‌ها را با مشکل روبه‌رو کرده بود، افزایش یافت و تجمع‌های اعتراضی به شکل‌های مختلف شکل گرفتند.
آذر ۱۳۹۷، درگیری کشاورزان با ماموران نیروی انتظامی که دستور سرکوب آن‌ها را داشتند، منجر به شکستن و تخریب لوله‌های انتقال آب شد. این اعتراضات گسترده تاثیرگذار بودند و نمایندگان مجمع نمایندگان اصفهان به جز یک نماینده، پس از آن، در اعتراض به ردیف بودجه آب استعفا دادند. استعفا و پی‌گیری آن‌ها و اعتراضات کشاورزان منجر به اختصاص حق‌آبه برای کشت پاییزه گندم شدند و نماینده‌ها استعفایشان را پس گرفتند.
سال ۱۳۹۹، دولت به کشاورزان اصفهانی که تامین نکردن حق‌آبه منجر به خشک شدن زمین‌هایشان شده بود، وعده پرداخت خسارت داد اما این وعده عملی نشد.
از فروردین۱۴۰۰، تجمع‌های اعتراضی کشاورزان بار دیگر آغاز شده و به صورت جسته و گریخته ادامه یافتند. کشاورزان اصفهانی امسال بارها در اعتراض به عدم تامین حق‌آبه، پرداخت نشدن خسارت خشک شدن مزارع و تلف شدن دام‌هایشان اعتراض کردهاند.
آن‌ها اردیبهشت امسال خواهان تامین حق‌آبه لازم برای کشت پاییزه و کاهش آب مصرفی بخش‌های صنعتی شده بودند و دولت به آن‌ها قول داده بود این موضوع را در اولویت حل خواهد کرد.
اما پس از گردهمایی کشاورزان اصفهانی در کنار زایندهرود، دادستانی انقلاب شهر اصفهان در اطلاعیه‌ای گفت: «هرگونه تجمع تحت عنوان مطالبات حوزه کشاورزی و زایندهرود بدون مجوز شورای تامین استان ممنوع است.»
این ممنوعیت با دلایلی واهی چون «سوء استفاده جریان‌های معاند از اعتراضات کشاورزان» وضع و موجب خشم بیشتر کشاورزان و مردم شد.
۱۶ تیر، دام‌داران اصفهانی با تجمع مقابل استانداری، گاوهای خود را در اعتراض به بالا رفتن قیمت خوراک دام به خاطر خشک‌سالی ذبح کردند.
از مهر ماه، بار دیگر اعتراضات آغاز شدند. جمعه ۹ مهر، جمعیت پنج هزار نفره‌ای از کشاورزان اصفهانی بار دیگر به نادیده گرفتن اطلاعیه دادستان اصفهان، در تجمعی اعتراضی خواستار تامین حق‌آبه قانونی خود شدند.
این گردهمایی با انجام سخنرانی و صدور بیانیه، به طور مسالمت‌آمیز به پایان رسید. در بیانیه کشاورزان، دوباره مطالباتی مطرح شدند و زمانی برای پاسخ به مطالبات در نظر گرفته شد. آن‌ها گفته بودند در صورت بی توجهی مجدد مسوولان به این موضوع، تجمعات برای پی‌گیری مطالبات ادامه می‌یابند.
حالا ۱۸ روز است که کشاورزان اعتراضات خود را از سرگرفته‌اند؛ اعتراضاتی که ابتدا با مصادره آن از سوی جمهوری اسلامی و پوشش خبری در صداوسیما شکل گرفت و حالا با آتش زدن چادرها، ویراژ موتور سوارهای یگان ویژه در میان مردم و ضرب و شتم آن‌ها با باتون ادامه دارد.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر