مسوولان عراقی می‌گویند بحران آب و خشکسالی در ایران، استان‌های مرزی عراق را نیز تحت تاثیر قرار داده است. آن‌ها ایران را متهم به تغییر مسیر رودخانه‌ها برای نرسیدن آب به مناطق مرزی با عراق می‌کنند.
***
استان «دیالی» عراق در مرز با ایران از سال ۲۰۰۳ تاکنون از بحران کمبود آب رنج می‌برد. ذخیره دریاچه «حمرین» این استان ۹۰ درصد و میزان آب رودخانه دیالی نیز ۸۵ درصد کاهش یافته است. این بحران چنان دیالی را تهدید کرده است که احتمال نابودی بخش بزرگی از باغ‌ها و پروژه‌های کشاورزی این استان وجود دارد.
این معضل، باعث شده است تا «مهدی الحمدانی»، وزیر منابع آبی عراق در تاریخ ۲۱اکتبر۲۰۲۱ برابر با ۲۹مهر۱۴۰۰ در مصاحبه با شبکه «الشرقیه» بگوید که علیه ایران در دیوان بین‌المللی دادگستری و نزد سازمان‌های حقوق‌بشری شکایت خواهد کرد.
او در این زمینه گفت: «ایران حاضر نیست خسارت ناشی از کمبود بارندگی را تحمل کند و سهم عراق را نیز بدهد. ایران آب‌ها را پشت سدهای خود ذخیره است، درحالی‌که بیشتر آن بر اثر گرمای هوا تبخیر می‌شود. طبق قوانین بین‌المللی، طرفین باید در خسارت ناشی از کمبود آب سهیم باشند، چون کاهش بارندگی در کل منطقه رخ داده است و همگی آسیب دیده‌اند. وزارتخانه متبوع ما شکایتی تقدیم وزارت امور خارجه عراق کرده است. با توجه به نوع برخورد ایران و شکست تمام تلاش‌ها و نشست‌های دیپلماتیک، شکایت، تنها راه باقی‌مانده برای عراق است.»
الحمدانی در تاریخ ۲۱ سپتامبر امسال برابر با ۳۰ شهریور نیز در گفت‌وگو با خبرگزاری رسمی عراق «واع» اظهار داشت: «اسنادی وجود دارد که نشان می‌دهد ایران با حفر چند تونل مسیر آب را در داخل این کشور تغییر داده و از ورود آن به جلوگیری می‌کند. ما نارضایتی خود از این اقدام را به طرف ایرانی ابلاغ کرده‌ایم؛ اما هنوز پاسخی از تهران دریافت نشده است.» وزارت امور خارجه عراق از پاسخ به پرسش‌های سایت «ایران‌وایر» پیرامون درخواست وزیر منابع آبی دولت مصطفی الکاظمی از دستگاه دیپلماسی این کشور برای مراجعه به دیوان بین‌المللی دادگستری امتناع ورزید.
اختلاف بر سر توافق‌نامه سال ۱۹۷۵ میلادی
«محمدرضا پهلوی»، پادشاه سابق ایران و «حسن البکر»، رییس‌جمهور عراق در سال ۱۹۷۵ در الجزایر یک توافق‌نامه آشتی را امضا کردند. براساس این توافق، اختلاف مرزی طرفین رفع و رود شط‌العرب به صورت مساوی بین آن‌ها تقسیم می‌شود و ایران نیز در مقابل، به حمایت از شورش کردها در شمال عراق پایان خواهد داد. این توافق‌نامه اما دیری نپایید و با آغاز جنگ ایران-عراق در سال ۱۹۸۰ لغو شد.
کاهش میزان آب
در این زمینه، «عون دیاب»، معاون و مشاور وزیر منابع عراق در گفت‌وگوی اختصاصی با ایران‌وایر اظهار داشت: «میزان آبی که از سمت ایران وارد دو سد دربندیخان و دوکان در اقلیم کردستان عراق می‌شود، به ۷ مترمکعب در ثانیه رسیده است. تا قبل از سال ۲۰۰۳ در هر ثانیه ۴۵ مترمکعب از آب‌های ایران وارد این دو سد می‌شد. ایران مسیر رودخانه‌ها را در داخل خاک خود تغییر داده که مهم‌ترین آن تغییر مسیر رود کارون است که به شط‌العرب می‌ریزد. ایران آب کارون را در سال ۲۰۰۳ به سمت مناطقی در بهمن‌شیر تغییر مسیر داد. این پرونده هنوز معلق و منتظر تصمیم دولت عراق است، چون نیاز به اقدام سیاسی دارد، نه فنی.»
بنا به اعلام وزارت منابع آبی عراق، جمعیت ۴۰ میلیونی این کشور سالانه ۷۱ میلیارد مترمکعب آب مصرف می‌کنند. در همین راستا، «عبدالخالق مدحت»، نماینده دیالی در پارلمان عراق با اشاره به اینکه استان مذکور به رودهایی که از ایران سرچشمه می‌گیرند؛ مانند دو رود «دیالی و «الوند» وابسته است، گفت: «ورودی این رودخانه‌ها ۸۰ درصد نیاز استان دیالی را تامین می‌کند، اما این منابع اکنون تقریبا خشک شده و میزان آب آن‌ها ۹۰ درصد بلکه بیشتر کاهش یافته است.»
مدحت در ادامه گفت: «وزارت کشاورزی عراق در تابستان گذشته به دلیل کمبود آب اجرای پروژه‌های زراعی خود را متوقف کرد و اکنون نیز تصمیم به توقف پروژه‌های زمستانی گرفته است. اقدام سریع وزارت منابع آبی عراق برای ایجاد خط انتقال آب دجله به سمت شهرستان بعقوبه فاجعه‌ای است که زندگی بیش از ۴۰۰ هزار نفر را تهدید می‌کند.»
پرونده آب چالش بزرگی برای عراق به عنوان کشور بسیار غنی از لحاظ منابع نفتی، به شمار می‌رود. براساس آخر آماری که وزارت برنامه‌ریزی عراق در آوریل ۲۰۲۱ منتشر کرد ۲۶ درصد مردم این کشور زیر خط فقر زندگی می‌کنند و اوضاع آن‌ها با موج‌های خشکسالی، هر سال بدتر از گذشته می‌شود.
زیان‌های ناشی از خشکسالی
در ادامه «مضر معن»، عضو پارلمان عراق نیز در مصاحبه با ایران‌وایر گفت: «توقف پروژه‌های زراعی تابستانی و زمستانی در استان دیالی در مرز با ایران به ۲۰ هزار کشاورز زیان خواهد رساند. خشکسالی به ۶۰ هزار جریب باغ (هر جریب=۴۰۴۶ مترمربع) آسیب زده است. برخی از این باغ‌ها امروزها به مرحله پژمردگی رسیده‌اند. اوضاع استان دیالی بسیار دشوار است. بنابراین اگر برای حل بحران با تهران به توافق نرسند، اهالی دیالی برخی باغ‌های با قدمت بیش از یک قرن را از دست خواهند داد، چون سرچشمه اکثر رودخانه‌های این استان در خاک ایران قرار دارد.»
مهندس «احمد خضیر الدلیمی»، کارشناس کشاورزی نیز تصریح کرد: «اگر خشکسالی تا فصل تابستان آینده ادامه یابد، بیش از ۶۰ الی ۷۰ درصد از باغ‌های دیالی با خطر جدی نابودی مواجه خواهند شد. باغستان بهرز شهرستان بعقوبه که از باغ‌های دیالی نیز قدیمی‌تر است، آسیب بیشتری خواهد دید. ۸۰ درصد آب دیالی مستقیما توسط رودهایی که از سمت ایران به عراق می‌آیند، تامین می‌شود. بنابراین فاجعه‌ای در حال وقوع است.»
«حمید النایف»، سخن‌گوی وزارت کشاورزی عراق هم در این باره به سایت ایران‌وایر گفت: «استان دیالی به علت جلوگیری ایران از ورود آب به عراق از پروژه‌های کشاورزی محروم شده است. رود سیروان ایران به‌عنوان یکی از شاخه‌های دجله پس از تغذیه سد دربندیخان در استان سلیمانیه عراق وارد استان زراعی دیالی می‌شود، ولی اکنون به علت سیاست‌های آبی تهران با کاهش شدید آب مواجه شده است.»
کوچ ناشی از بحران آب
به گفته «فاضل عبدالزهره»، عضو کمیسیاری حقوق بشر عراق، این نهاد کوچ بیش از هزار خانواده در استان دیالی به علت خشکسالی را گزارش کرده است. وی در گفت‌وگو با ایران‌وایر اظهار داشت: «زندگی این خانواده‌های روستایی متکی به کشاورزی بوده است، اما به دلیل کمبود آب و در جست‌وجوی شغل و کسب روزی روانه شهر شده‌اند. خشکسالی معضل بزرگی است و اگر راهکار اصولی اتخاذ نشود، در تابستان آینده شاهد فضای بسیار داغی خواهیم بود. نابودی باغ‌های جدید استان دیالی نیز فاجعه بزرگ دیگری محسوب می‌شود.»
بحران آب ناشی از خشکیدگی اکثر رودهایی که از سمت ایران وارد عراق می‌شوند، باعث شده است تا وزارت منابع آبی این کشور اقدام به حفر ۱۵۰ حلقه چاه و احیای ۶۰ حلقه دیگر برای تامین نیاز مردم استان دیالی به آب و انتقال آن به منابع آب‌رسانی بکند. عراق از سال ۲۰۰۳ تاکنون به علت سیاست‌های آبی ایران و ترکیه؛ مانند کاهش میزان رهاسازی آب، تغییر مسیرهای انشعابی و ساخت سدهای عظیم بر روی دجله و فرات از کمبود آب رنج می‌برد.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر