بر اساس آمار منتشر شده در سلسله گزارش‌های «پرونده ویژه بررسی پدیده حاشیه‌نشینی در استان‌های کشور»، ۵۰ درصد جمعیت شهر سنندج را حاشیه‌نشین‌ها تشکیل داده و از این شهر به عنوان بزرگ‌ترین جمعیت حاشیه‌نشین ایران نام برده شده است.
در میان مناطق حاشیه‌نشین سنندج، منطقه «نایسر»، با ١٠٠ هزار نفر جمعیت و فقر بیش از ۸۰ درصد ساکنانش، به عنوان بزرگ‌ترین ناحیه منفصل شهری در خاورمیانه شناخته می‌شود.
***
منابع محلی مستقر در نایسر به «ایران‌وایر» می‌گویند بسیاری از ساکنان این منطقه با گذشت بیش از سه دهه از وعده‌های پی‌درپی مسوولان مربوطه کشور، علاوه بر نبودِ ابتدایی‌ترین امکانات رفاهی و خدمات شهری از جمله آب، برق، گاز و فاضلاب شهری و خدمات بهداشتی و درمانی دولتی، از سکوت و بی‌تفاوتی نیروی انتظامی سنندج نسبت به افزایش روزافزون آسیب‌ها و انحرافات اجتماعی و همکاری و هم‌دستی شماری از آن‌ها با بزه‌کاران، فروشندگان مواد مخدر و مشروبات الکلی، سارقان و قاچاقی‌ها و ... در نایسر به ستوه آمده‌اند.
منطقه منفصل شهری نایسر که در شمال شرقی شهر سنندج، مرکز استان کردستان واقع شده با مساحت ٣٠٩.۵ هکتار، از اوایل دهه ۱۳۸۰ شمسی به سکونت‌گاه خودانگیخته روستاها، نواحی اقماری و همچنین مازاد جمعیت شهر سنندج تبدیل شده است.
نایسر به لحاظ جمعیتی از شهرهای کامیاران، بیجار و دهگلان از توابع استان کردستان هم بزرگ‌تر است.
این منطقه حاشیه‌نشین تا قبل از این‌که به سکونت‌گاه مردم کم‌درآمد و تنگ‌دست سنندج تبدیل شود، یک روستا با ۱۵ تا ٢٠ خانوار بود که به کشاورزی و باغ‌داری مشغول بودند. اما به دلیل ممانعت شهرداری سنندج از ساخت منازل مسکونی جدید در محدوده و افزایش نجومی اجاره خانه در این شهر، بسیاری از شهروندان سنندجی و روستاییان اطراف آن ناگزیر به خرید زمین‌های ارزان‌قیمت روستای نایسر روی آوردند تا برای خود و خانواده‌های خود با حداقل امکانات رفاهی سرپناهی بجویند.
یکی از ساکنان نایسر که فارغ‌التحصیل رشته جامعه‌شناسی است، درباره ترکیب جمعیتی و افزایش میزان انحرافات اجتماعی در نایسر به «ایران‌وایر» گفت: «علاوه بر مردم بومی منطقه، بخشی از جمعیت نایسر غیربومی هستند و اغلب از شهرها و روستاهای ارومیه، کرمانشاه، ایلام، لرستان و حتی خوزستان و اهواز به نایسر آمده و در حال حاضر در این منطقه زندگی و کار می‌کنند.»
او می‌گوید: «بخشی قلیل از این خانواده‌ها در کنار تعدادی از مردم بومی منطقه به دلیل جرایمی که پیش‌تر در شهرها و روستاهای خود مرتکب شده‌اند، فراری و در نایسر مستقر شده‌اند. اما این قاعده همه را شامل نمی‌شود؛ چون بسیاری از آن‌ها فقط به خاطر فقر، بی‌کاری و داشتن یک سرپناه کوچک به نایسر پناه آورده و حتی در تامین امنیت اجتماعی آن نیز نقش اساسی و روابط بسیار نزدیکی هم با مردم بومی دارند.»
این جامعه‌شناس، افزایش آسیب‌ها و انحرافات اجتماعی در نایسر را محصول سه عامل اصلی فقر، بی‌کاری و توسعه نامتوازن شهری در مرکز استان کردستان می‌داند و معتقد است که وضعیت فعلی نایسر ناشی از سه دهه بی‌توجهی، محروم‌سازی و عدم پذیرش آن به عنوان واقعیتی ملموس و عینی است: «غلو نیست اگر بگویم نایسر بزرگ‌ترین تصویر از ناکارآمدی مسوولان و سطح اطلاعات علمی مدیریت شهری در کشور است.»
این منبع آگاه، با اشاره به جمعیت ١٠٠ هزار نفری نایسر، ریشه افزایش جرایم اجتماعی از جمله بزه‌کاری، فروش مواد مخدر و مشروبات الکلی، تن‌فروشی و غیره را تنها به فقر، بی‌کاری و فقدان مدیریت برنمی‌گرداند؛ بلکه معتقد است که نیروهای انتظامی سنندج نیز در تشدید جرایم اجتماعی و فقدان امنیت در نایسر نقش چشم‌گیر دارند.
به گفته او، نیروی انتظامی استان کردستان برای تامین امنیت اجتماعی نایسر فقط یک کلانتری با ۲۵ تا ٣٠ نفر نیرو دارد و اغلب فرماندهان و ماموران این کلانتری هم از متولیان و عوامل ساختاری تشدید انحرافات اجتماعی و عملا بخشی از «موازنه فساد» در نایسر هستند.
او اضافه کرد: «یکی از ماموران کلانتری نایسر با درجه سروانی، در روز روشن و بدون هیچ ابایی از مردم، مشروبات الکلی می‌فروشد و ساقی مواد مخدر است. از سوی دیگر، چون در نایسر پدیده اعتیاد، فروش مواد مخدر و تن‌فروشی شایع است؛ مثلا شخصی به اسم [...] که از عوامل اصلی تن‌فروشی و پخش مواد مخدر در نایسر است، با ماموران کلانتری نایسر ارتباط منظم دارد. او و دیگر اعضای خانواده‌اش با خیال راحت مواد می‌فروشند و برای مشتری‌هایی که جایی برای مصرف مواد مخدر ندارند، جا می‌دهد؛ حتی برای کسب درآمد از تن‌فروشی چند خانه تیمی در نایسر را مدیریت می‌کنند.»
این منبع در مورد کارکرد نیروی انتظامی در نایسر گفت: «حدود دو سال پیش به همراه یکی از همسایه‌ها برای شب‌نشینی به منزل یکی از دوستان رفته بودیم. شب‌نشینی ما دو ساعت طول نکشید. هنگامی که برگشتیم موتورسیکلتش را از داخل حیاط خانه بیرون کشیده و برده بودند. ماموران کلانتری نایسر به جای پیگیری و تلاش برای بازداشت سارقان با وقاحت تمام به او گفتند بهتر است که دیگر به نداشتن موتورسیکلت عادت کند.»
یک دیگر از شهروندان نایسری که در کار خرید و فروش ملک است، درباره زیرساخت، ساخت و متراژ اغلب منازل غیرمجاز نایسر به «ایران‌وایر» گفت: «اکثر خانه‌های نایسر با متراژ حدود ۵۰ تا ٨٠ متر بدون رعایت زیرساخت استاندارد ساخته می‌شوند و اغلب فاقد شناژ بتونی هستند.»
به گفته او ساخت غیرمجاز این خانه‌ها در نایسر در حالی است که با گذشت بیش از سه دهه از «رشد قارچ‌گونه» آن، تاکنون به طور رسمی به بخشی از برنامه توسعه شهری سنندج تبدیل نشده است: «در دو سال گذشته حتی مردم برای تامین مسکنشان در ارتفاعات و کوه‌های نایسر منزل مسکونی ساخته‌اند. به نظر می‌رسد نهادهای دولتی در سنندج دیگر توانایی اداره و کنترل ساخت‌وساز منازل و امکان سامان‌دهی جمعیت در حال رشد در نایسر را ندارند.»
او که خود جزو افرادی است که برق و آب شهری منزل مسکونی خود در نایسر را به شکل غیرقانونی تامین کرده است، با اشاره به فقر مزمن و بی‌کاری شدید نیروی کار در نایسر می‌گوید: «نایسر با جمعیتی بیش از ١٠٠ هزار نفر، کمتر از ١٠ درصد آن دارای برق، آب، گاز و فاضلاب شهری هستند در حالی که بقیه ساکنان این منطقه فاقد هرگونه امکانات رفاهی دولتی هستند. همین سبب شده شهروندانی که آب یا برق شهری ندارند با وصل کابل غیرقانونی از تیرهای برق و ایجاد انشعاب در شبکه‌های اصلی آب شهری، به داخل منازلشان، برق و آب شرب خودشان را تامین کنند.»
او در ادامه علاوه بر «لعن و نفرین» مقامات استانی، از سنگ‌اندازی‌های شهرداری، اداره برق، آب و فاضلاب و گاز شهری سنندج می‌گوید: «مراکز دولتی سنندج به درخواست مردم نایسر برای تامین آب و برق پاسخ نمی‌دهند و با ایجاد یک هزارتوی طاقت‌فرسای اداری همه را به ستوه آورده‌اند. به عنوان مثال، برادر خودم بیش از ۱۵ سال برق، گاز و آب شهری نداشت؛ اما پس از پیگری‌های نفس‌گیر و جلب رضایت کمیسیون ماده ١٠٠ شهرداری، با پرداخت جریمه سنگین بالاخره از امتیاز برق و آب شهری بهره‌مند شد.»
به گفته این منبع مطلع، اکثریت قریب به اتفاق اهالی نایسر، چون از آب شهری محروم هستند، برای تامین آب شرب روی پشت بام خانه‌های خود تانکر آب نصب کرده‌اند و از آب‌فروش‌هایی که با تانکر آب می‌فروشند، در طول یک ماه، چهار هزار لیتر آب شرب را به قیمت ٨٠ هزار تومان خریداری می‌کنند.
این منبع آگاه همچنین درباره خدمات دولتی از جمله آسفالت معابر نایسر گفت: «فقط خیابان اصلی نایسر آسفالت شده و دیگر خیابان‌ها و کوچه‌ها آن خاکی و بسیار ناهموار هستند. به دلیل بافت درهم‌تنیده و استفاده حداکثری از زمین‌ها برای ساخت خانه، کوچه‌های نایسر به قدری تنگ و فشرده هستند که پراید هم نمی‌تواند از این کوچه‌ها عبور کند. از سوی دیگر، زمانی هم که موسم بارندگی آغاز می‌شود، شدت گل و لای ایجاد شده در کوچه‌ها و معابر نایسر به حدی است که گاهی اوقات هنگام راه رفتن کفش را از پای عابران در می‌آورد.»
یکی از کارمندهای اداره آب و فاضلاب مرکز استان کردستان، وضعیت مجاری فاضلاب نایسر را «فاجعه‌بار و هولناک» توصیف می‌کند. او می‌گوید: «جز تعدادی از محله‌های قدیمی که در مسیر جاده اصلی نایسر به سنندج واقع شده‌اند، فاضلاب شهری دارند؛ اما عمده خانه‌های نایسر چون دارای فاضلاب شهری نیستند، چاه حفر کرده‌اند.»
او در همین رابطه اضافه کرد: «چون در نایسر امکان تخلیه چاه فاضلاب وجود ندارد، ساکنان مجبورند چاه قبلی را با آهک پر و دوباره در نقطه‌ای دیگر چاه فاضلاب حفر کنند.»
این کارمند اداره آب و فاضلاب سنندج معتقد است که ادامه رویه حفر و پرکردن مکرر چاه فاضلاب در درازمدت غیر از این‌که زیست‌بوم منطقه را تهدید خواهد کرد، بی‌شک آلودگی شدید منابع آبی و سفره‌های زیرزمینی منطقه را هم به دنبال خواهد داشت.
«ایران‌وایر» در ادامه گفت‌وگو با شهروندان نایسری، از شرایط بهداشتی و وضعیت درمانی اهالی این منطقه نیز پرسیده است.
یکی از کارگران نانوایی نایسر با «اسفناک» خواندن وضعیت بهداشتی این منطقه حاشیه‌نشین گفت: «نایسر بیمارستان ندارد و فقط یک کلینیک پزشکی، یک درمانگاه شبانه‌روزی و دو داروخانه و دو مرکز بهداشت با امکانات بسیار محدود دارد. هر دو مرکز بهداشت هم تنها به امورات درمانی کودکان و سالخوردگان رسیدگی می‌کنند و تنها تا ساعت ٢ بعدازظهر باز هستند. امکانات درمانی این مراکز بهداشت نیز در حد گرفتن فشار خون و دادن چند قلم دارو است. کلینیک پزشکی هم از صبح تا پاسی از شب باز است و بیشتر برای درمان مشکلات بیماری‌های عادی دایر شده است. کل این مراکز بهداشتی و درمانی حتی یک آمبولانس هم ندارند؛ به طوری که اگر شخص یا بیماری حالش بد شود یا باید با ۱۱۵ سنندج تماس بگیرد و از آن‌جا آمبولانس به نایسر بیاید، یا تلف خواهد شد.»
او همچنین وضعیت دانش‌آموزان در حوزه‌های آموزشی و مدارس نایسر را این‌گونه برای «ایران‌وایر» توصیف کرد: «نایسر با جمعیت روبه رشد خود، فقط برای دانش‌آموزان سطح ابتدایی و متوسطه مدرسه دارد. در کلاس‌های مدرسه هم به دلیل تراکم جمعیت یک‌جا ۳۵ تا ۴۰ دانش‌آموز در کلاس‌ها حضور دارند.»
این کارگر نانوایی با ذکر این‌که امید زیادی برای رفع مشکلات بنیادین نایسر توسط مسوولان مربوطه ندارد، بازتاب روایت زندگی هولناک و تکان‌دهنده مردم نایسر در رسانه‌های خارج از کشور را «بی‌اثر» نمی‌داند: «شرایط اقتصادی، وضعیت زیست و زندگی اکثریت ساکنان نایسر دردناک و تکان‌دهنده است. مردم نایسر محروم و فراموش شده‌اند؛ صدای مردم ستمدیده نایسر باشید.»
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر