گلناز همتی
باران و برف اخبار دی‌ماه را در ایران تحت‌الشعاع قرار داده‌اند و بارش میزان زیادی از نزولات جوی در برخی استان‌ها مشکلات شدیدی به وجود آورده است؛ از قطع آب و برق و بسته شدن راه‌ها تا کمبود آرد و جیره‌بندی نان.
آیا میزان بارش نسبت به سالیان گذشته در همه مناطق افزایش یافته است؟ دلیل آن چیست و چه باید کرد؟
مطابق گزارش هفتگی شاخص‌های مهم آب و برق وزارت نیرو، از اول مهر تا ۲۵ دی ۱۴۰۰، متوسط نزولات جوی در ایران ۹۴.۸ میلی‌متر بوده است. این در حالی است که متوسط بارش در مدت مشابه در ۵۳ سال گذشته ۹۲.۲ میلی‌متر گزارش شده که نشان می‌دهد این میزان بارندگی حدود سه درصد افزایش داشته است. حال آن‌که میزان متوسط بارندگی ایران در مدت مشابه سال گذشته، ۱۵ درصد کمتر از امسال بوده و عدد ۸۲.۳ میلی‌متر برای آن به ثبت رسیده است.
در همین مدت، بارندگی ثبت شده در چهار استان کرمانشاه، خراسان شمالی، سمنان و ایلام بین ۴۰ تا ۴۸ درصد کمتر از متوسط بارندگی ۵۳ ساله شاهد بارش نزولات جوی بوده است. با این حال، میزان بارندگی از ابتدای مهر تا ۲۵ دی ۱۴۰۰ در استان‌های کهگیلویه و بویراحمد، خراسان جنوبی، سیستان و بلوچستان، کرمان و هرمزگان رشد ناگهانی داشته است.
در هرمزگان، میزان بارندگی نسبت به متوسط ۵۳ ساله در مدت مشابه، ۹۴ درصد افزایش نشان داده است. همین رقم برای استان کرمان ۵۹ درصد، برای استان سیستان و بلوچستان ۴۳ درصد، برای استان خراسان جنوبی ۳۶ درصد و برای استان کهگیلویه و بویراحمد ۳۱ درصد به ثبت رسیده است.
آیا بارندگی در همه مناطق کشور افزایش یافته است؟
جالب‌تر آن که اگر بخواهیم مقایسه‌ای با میزان بارندگی سال گذشته استان‌ها انجام دهیم، بیشترین افزایش بارندگی تا ۲۵ دی به نسبت مدت مشابه سال گذشته، در استان سیستان و بلوچستان ثبت شده است.
میانگین بارندگی این استان در مدت مشابه سال گذشته تنها ۶.۲ میلی‌متر ثبت شده بود که برای امسال این عدد با رشد ۶۹۷ درصدی، به عدد ۴۹.۴ میلی‌متر رسیده است.
تنها در شهرستان چابهار این استان در روز هشتم دی بارندگی حدود ۱۰۶ میلی‌متر بود که برابر با میزان متوسط بارندگی یک‌سال در این شهرستان محسوب می‌شود.
همین ارقام برای استان هرمزگان نیز جالب توجه است. استانی که در ۵۳ سال گذشته متوسط بارش آن از ابتدای مهر تا ۲۵ دی ۵۶.۲۴ میلی‌متر بوده، در همین مدت در سال جاری شاهد بارش ۱۰۹.۳ میلی‌متری بوده است که رشد ۹۴ درصدی را نشان می‌دهد. در حالی که در سال گذشته در همین مدت تنها ۱۶.۲ میلی‌متر متوسط نزولات جوی آن بوده و این به معنای آن است که نسبت به سال گذشته، استان هرمزگان با افزایش ناگهانی بارندگی‌ها به میزان ۵۷۵ درصد روبه‌رو شده است.
اما تمام ماجرا به افزایش بارندگی ختم نمی‌شد و بخش عمده استان‌های ایران با کاهش میزان بارندگی روبه‌رو بوده‌اند. برابر آمار وزارت نیرو، از ابتدای مهر تا ۲۵ دی ۱۴۰۰، میزان بارندگی ۱۹ استان به نسبت متوسط ۵۳ ساله بارندگی در مدت مشابه، کاهش سه تا ۴۸ درصدی داشته، استان یزد تغییر محسوسی در میزان بارندگی نداشته است و سه استان نیز تنها بین یک تا شش درصد افزایش بارندگی داشته‌اند.
اما در مقایسه با مدت مشابه در سال آبی قبل، این بار ۲۰ استان کاهش بارندگی داشته‌اند که بیشترین میزان به نسبت پارسال مربوط به استان سمنان با ۵۴ درصد کاهش است.
درباره خسارت‌های بارش‌های ناگهانی چه می‌دانیم؟
اگر تنها به آمار و اعداد نگاه کنیم، شاید خوشحال کننده به نظر برسد که در استان‌های کم بارشی نظیر سیستان و بلوچستان، کرمان، خراسان جنوبی و هرمزگان، میزان بارندگی افزایش چشم‌گیر داشته است. اما آمارهای روی کاغذ تمام واقعیت را به ما نشان نمی‌دهند.
به گفته «مجتبی خالدی»، رییس عملیات و مدیریت بحران وزارت بهداشت، تنها بارندگی‌های هشتم تا شانزدهم دی ۱۴۰۰ در استان‌های بوشهر، هرمزگان، جنوب استان‌های کرمان، فارس، سیستان و بلوچستان، نواحی مرکزی و شمالی خراسان جنوبی و خوزستان باعث جاری شدن سیل و وارد شدن خسارات فراوان شده‌اند.
او به خبرگزاری «مهر» گفته است: «طی این حوادث، ۲۶ نفر مصدوم شده و ۱۰ نفر جان خود را در استان‌های فارس، کرمان و سیستان و بلوچستان از دست داده‌اند.»
خالدی اضافه کرده است که این بارش‌ها منجر به آب‌گرفتگی منازل مسکونی، معابر عمومی، انسداد مسیرهای اصلی و فرعی، آسیب به زیرساخت‌های عمومی، قطعی برق و آب، آب‌گرفتگی مراکز حوزه سلامت و آسیب به برخی از مراکز درمانی و بهداشتی، حریق منازل مسکونی به دلیل اتصال برق و غیره شده‌اند.
«علی‌زینی‌وند»، استاندار کرمان نیز از مرگ سه کودک، محاصره پنج هزار خانوار روستایی، تخلیه شش روستا، آسیب هزار و ۷۰۰ منزل مسکونی و تلف شدن هزار و ۵۰۰ راس دام در این استان بر اثر سیل خبر داده است.
«مجتبی محمودی»، سرپرست اداره کل راهداری و حمل و نقل جاده‌ای جنوب استان کرمان هم از مسدود شدن ۶۲ محور مواصلاتی روستاهای جنوب استان کرمان گفته است.
«علیرضا میربهاالدین»، مدیرعامل جمعیت هلال احمر استان سیستان و بلوچستان به «ایرنا» گفته است که پنج شهرستان فنوج، خاش، نیمروز، دلگان و زابل و ۱۵ روستا در این شهرستان‌ها بر اثر بارندگی از ۲۶ دی ماه دچار سیل و آب‌گرفتگی شده‌اند و به ۲۰۵ نفر آسیب‌دیده از بارندگی‌ها و سیل نیز در این مناطق امدادرسانی شده‌است.
در استان هرمزگان آن‌طور که «مهرداد حسن‌زاده»، مدیرکل مدیریت بحران استانداری هرمزگان گفته، سیل راه دسترسی ۱۰۵ روستا را مسدود کرده و باعث قطع آب آشامیدنی ۴۲ روستا و قطع برق پنج روستا در این استان شده است.
آیا نوسانات ناگهانی بارش ردپای تغییر اقلیم است؟
این سوال که آیا چنین نوسانات ناگهانی در میزان بارش را می‌توان به تغییر اقلیم مرتبط دانست، همواره مطرح بوده است. آن‌طور که یافته‌های علمی و مدل‌سازی‌های اقلیمی نشان می‌دهند، یکی از تاثیرات گرم شدن زمین و تغییر اقلیم، بارش‌های در حجم زیاد در مدت زمان کوتاه است.
«ناسا» اعلام کرده است که نتایج مدل‌سازی‌ها نشان می‌دهند افزایش دمای کره زمین باعث افزایش میزان تبخیر می‌شود که نتیجه آن بارش‌های مقطعی زیاد است اما از آن سو میزان از دست دادن رطوبت در خشکی‌ها نیز افزایش می‌یابد.
با این حال، هنوز بسیاری از کارشناسان درباره ارتباط تغییر اقلیم با بارش‌های ناگهانی و یا رویدادهای «حدی» همانند طوفان‌ها یا افزایش ناگهانی دمای هوا محتاط صحبت می‌کنند. رویدادهای حدی به رویدادهای جوی گفته می‌شوند که از نظر ابعاد و بزرگی، تاکنون به ثبت نرسیده‌اند و برای نخستین بار شبیه به یک رکورد به ثبت می‌رسند؛ به عنوان مثال، در منطقه‌ای که بارش متوسط سالانه آن در دراز مدت ۵۰ میلی‌متر به ثبت رسیده و بیشترین بارش ثبت شده آن ۱۰۰ میلی‌متر بوده است، اگر در یک رویداد میزان بارندگی به ۱۲۰ میلی‌متر برسد، به آن رویداد حدی گفته می‌شود.
بعضی مطالعات نشان می‌دهند که با افزایش دمای عمومی کره زمین، میزان رویدادهای حدی در ایران افزایش معنادار داشته‌اند. اما برخی کارشناسان معتقدند که نمی‌توان رویدادهای بارندگی مانند باران‌های اخیر در جنوب یا بارش برف سنگین اخیر در نیمه غربی ایران را به تغییر اقلیم مرتبط دانست.
«زهرا عزیزی»، کارشناس تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط‌زیست ایران به روزنامه «جوان» گفته است: «ما به خاطر بارش‌های اخیر نمی‌توانیم درباره تغییرات اقلیمی قضاوت کنیم. تمامی بارش‌های قابل ملاحظه امسال در فصل خود بوده‌اند و هیچ بارش مهمی در خارج از فصل نداشته‌ایم که آن را به تغییرات آب و هوایی نسبت دهیم.»
او اضافه کرده است: «میزان سرما و بارش‌هایی که ما در حال حاضر داریم، کاملاً طبیعی هستند. تغییرات آب و هوایی زمانی است که مثلاً در زمستان هیچ بارشی نداشته باشیم یا خارج از زمستان بارش‌های قابل‌توجه داشته باشیم. از نظر سامانه‌های بارشی، ما سال‌های پر بارش و سال‌های کم بارش داریم. امسال طبق تمام الگو‌های هواشناسی ما، پیش‌بینی ترسالی داشتیم. بارش‌ها تاکنون مطابق با همین پیش‌بینی‌ها پیش رفته‌اند. در برخی موارد بالاتر از نرمال بارش داشته‌ایم ولی همه این موارد پیش‌بینی شده بودند.»
اما «ع.ل»، یکی از کارشناسان محیط زیست ساکن ایران که تمایلی به افشای نام خود ندارد، معتقد است صحبت بر سر تغییر اقلیم در ایران ابعاد سیاسی به خود گرفته است و کارشناسان به راحتی نمی‌توانند درباره آن صحبت کنند.
او می‌گوید: «این درست است که نتوانیم به راحتی و بر اساس یک یا چند شاخص کوتاه مدت مثل همین بارندگی‌های اخیر با قاطعیت بگوییم که تاثیر تغییر اقلیم در ایران مشهود است اما همین که تعداد وقوع بارندگی‌ها کاهش پیدا کرده ولی در مناطقی حجم بارندگی افزایش چشم‌گیر و چند برابری داشته است را می‌توان به عنوان مولفه‌ای مهم در نظر داشت.»
او ادامه می‌دهد: «احتیاط در علم یک اصل است و بدون پژوهش و داده‌های کافی نمی‌توان درباره هر رویدادی اظهارنظر کرد. اما رویدادهای حدی، خصوصا بارندگی‌های چند سال اخیر ایران، توزیع و تعداد آن‌ها در مناطق مختلف کشور می‌تواند به عنوان نشانه‌هایی از تاثیر تغییر اقلیم مورد توجه قرار گیرد. اما باز هم نمی‌توان به صورت قطعی گفت که این رویدادها در اثر تغییر اقلیم هستند یا خیر.»
چرا صحبت از تغییر اقلیم در فضای سیاسی ایران دشوار شده است؟
این کارشناس محیط زیست می‌گوید: «صحبت از تغییر اقلیم در فضای سیاسی ایران دشوار شده است چرا که ایران یکی از انتشاردهندگان عمده گازهای گل‌خانه‌ای است و حکومت پیوستن به توافق‌ها و پروتکل‌های جهانی در این خصوص را در تضاد با منافع خود که مهم‌ترین آن فروش نفت و گاز است، می‌داند. به همین جهت بخشی از حاکمیت، خصوصا رسانه‌های اصول‌گرا نه تنها به توافقات بینالمللی حمله بلکه برنامه‌ها و مطالبی را نیز در جهت انکار تغییر اقلیم منتشر می‌کنند.»
بحث بر سر تغییر اقلیم و همکاری‌های بینالمللی در حوزه محیط زیست چند سالی است که در ایران داغ شده و با بازداشت فعالان محیط زیست به اتهام «جاسوسی» و ایراد اتهامات مشابه به برخی مقامات ارشد سازمان حفاظت محیط زیست، بالا گرفته است. این اتهامات خصوصا از سوی نهادهایی هم‌چون سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، به فعالان، کارشناسان و مدیران محیط زیست ایران وارد می‌شود.
در دو دهه اخیر، سپاه پاسداران با حضور فعال در صنعت نفت، گاز و پتروشیمی کشور، تبدیل به بزرگ‌ترین سهام‌دار این صنایع در ایران شده است.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر