مطالبات زنان افغانستان روی دیوارهای شهر

دانیال دایان

اعتراض یعنی مطالبه‌گری؛ یعنی تلاش برای حفاظت از دستاوردهایی که طی بیش از دو دهه، با خون دل زنان افغانستان به دست آمده است. شش ماه شده که طالبان قدرت را در افغانستان به دست گرفته‌اند و زنان بسیاری بعد از مدتی خانه‌نشینی، قدم به خیابان گذاشتند و حالا خواسته‌هایشان را بر دیوارهای شهر نقش می‌زنند. 

برخی از کنش‌گران حقوق زنان از شهروندان برابری‌خواه و آزادی‌خواه افغانستان خواسته‌اند در حمایت از آن‌ها، به دیوارنگاری بپردازند. 

***

شش ماه است که دیوارهای شهر را از تصویر زنان خالی کرده‌اند؛ نیم‌سال شده که طالب‌ها هرکجا بر نقش زنی بر دیوار و تابلوهای شهر بوده، رنگ پاشیده‌اند. حالا زنان کنش‌گر افغانستانی، اسپری‌های رنگ بر دست گرفته‌اند و بر دیوارهای شهر می‌نویسند: «نان، کار و آزادی.»

«طالب، جفا بس است»، «من زنم، کار و تحصیل حق من است»، «ما زنان حکومت طالبان را به رسمیت نمی‌شناسیم» و نمونه‌هایی دیگر، فریاد خاموش زنان سرزمین افغانستان است که حالا بر چشم‌های هر رهگذری می‌نشیند. زنانی که می‌خواهند درس بخوانند، کار کنند و استقلال خود را باز پس گیرند. همین دیوارنگاری‌ها هم می‌تواند بازداشت، لت‌وکوب [ضرب‌وشتم] و زندان در پی داشته باشد؛ اما اسپری‌های رنگ، نقش زن و حقوق سرکوب‌ شده‌اش را طرح می‌زنند. 

یکی از سازمان‌دهندگان این حرکت گروهی که حالا به کمپینی تبدیل شده، «هدا خموش» است، از کنش‌گران عرصه برابری‌خواهی زنان افغانستان. او در گفت‌وگو با «ایران‌وایر»‌ این اقدام را روشی اعتراضی برای بلند کردن صدای زنان علیه سرکوب توصیف می‌کند: «طالبان هر بار اعتراض‌های ما را سرکوب کردند. زنان بسیاری در این سرکوب‌ها آسیب دیدند. ما با دیوارنگاری، روش مبارزه و اعتراض‌مان را تغییر دادیم. هدف این دیوارنگاری‌ها، جلب توجه جامعه و جهان به نقض حقوق زنان است.» 

به گفته هدا خموش، تاکنون دیوارهایی در استان‌های «کابل»، «بغلان»، «پروان»، «کندز» و «بلخ» از مطالبات زنان نقش خورده است. او همچنین خبر داد که قرار است کنش‌گران عرصه حقوق زنان در کشورهای آلمان، هلند و فرانسه نیز در حمایت از آن‌ها، دیوارنگاری‌هایی داشته باشند. 

این کنش‌گر می‌گوید: «وقتی آسمان به سمت تاریک شدن می‌رفت و تجمع مردم و طالبان در شهر کم می‌شد، ما از خانه بیرون رفتیم و دیوارنگاری کردیم. البته همیشه از این می‌ترسیدیم که طالبان ما را دستگیر کنند و مورد شکنجه قرار دهند.» 

اگر پیش‌تر، در دوران حکومت سابق افغانستان، دیوارنگاری‌ها با حمایت‌های مالی صورت می‌گرفت، حالا زنان افغانستان بدون هیچ حمایتی، زیر تهدیدهای شبانه‌روزی، دیوارنگاری می‌کنند. 

اعتراض‌‌های زنان و فریادهای مطالبه‌گری‌ ایشان ماه‌ها است که به عرصه عمومی رسیده است. آن‌ها قدم به خیابان‌ها گذاشتند و ضمن برگزاری راهپیمایی، مطالبات خود را فریاد زدند. اما طالب‌ها به طور مداوم همین تظاهرات‌های پراکنده خیابانی را هم سرکوب کردند. در مقابل، زنانی با پوشش‌های مورد قبول طالب‌ها، با حمایت طالبان و تیپ «بدری» یعنی از قوی‌ترین نهادهای نظامی طالب‌ها، حمایت می‌شوند؛ دور تا دور زنان تظاهرکننده در حمایت از مواضع طالبان، نیروهای طالب حضور دارند. 

«مدینه دروازی» بیش از پنج سال می‌شود که در فعالیت‌‌های مدنی افغانستان ایفای نقش می‌کند. از زمان سقوط حکومت افغانستان او نیز دوشادوش دیگر زنان کنش‌گر، در عرصه عمومی حضور فعال دارد. 

دروازی در گفت‌وگو با «ایران‌وایر» هدف دیوارنگاری‌های زنان را رساندن صدای آن‌ها به گوش جهانیان می‌داند: «این شیوه اعتراضی، همه جای جهان مورد استفاده قرار گرفته است. فشار طالبان بر زنان معترض و دیوارنگار هر روز بیشتر می‌شود. یکی از دوستان به من خبر داده است که نهاد امر به معروف طالبان دستور بازداشت زنان معترض را صادر کرده است.» 

بعید هم به نظر نمی‌رسد. دو دهه است که زنان افغانستان توانسته‌اند با تحصیل و اشتغال، مستقل و قدرتمند شوند. اما همین امر با آن‌چه طالبان در خصوص زنان می‌اندیشند، متفاوت است. در همین شش ماهی که از زندگی زنان تحت تسلط طالبان گذشت، تحصیل و اشتغال بر آن‌ها ممنوع شد؛ بسیاری خانه‌نشین شدند و شماری هم کشورشان را ترک کردند. گروهی از زنانی که در کشورشان ماندند اما، در تلاش هستند تا آگاهی و زندگی را در خانه‌های‌شان و مطالبه‌گری را در خیابان‌ها پی گیرند. 

در همین رابطه، دروازی به «ایران‌وایر» گفت: «اعتراض‌ها و دیوارنگاری‌های زنان نشانه‌ای از بالا رفتن آگاهی آن‌ها علیه حکومت طالبان است. او معتقد است که تداوم این اعتراض‌ها می‌تواند دستاوردهای خوبی برای زنان به ارمغان آورد. تا همین الان هم اعتراض‌ها و دیوارنگاری‌ها موثر بوده و در دل طالب‌ها هراس ایجاد کرده است.» 

طالبان در روزهای نخست قدرت‌گیری بارها گفته‌اند که تغییراتی در خصوص رعایت حقوق زنان داشته اما آن‌چه در عمل اتفاق می‌افتد، نقض حقوق آن‌ها و حذف‌شان از عرصه‌های عمومی‌ است. مطالبه‌گری زنان افغانستان اما همچنان ادامه دارد؛ این‌بار بر دیوارهای این کشور.