درستی سنجی؛ آیا نرخ خودکشی در ایران نصف میانگین جهانی است؟

«روزبه کردونی»، رییس «موسسه عالی پژوهش تامین اجتماعی» روز پنج بهمن ۱۴۰۰ مدعی شد: «نرخ خودکشی در ایران نصف میانگین جهانی است.» 

این خبر را خبرگزاری «ایلنا» مخابره کرده است. 

کردونی گزارش سازمان بهداشت جهانی را مستند اظهارات خود بیان داشته و گفته است: «جمهوری اسلامی ایران دارای نرخ خودکشی منجر به مرگ پنج در هر ۱۰۰ هزار نفر است که این نرخ تقریبا نصف میانگین جهانی نرخ خودکشی است که بین ۹ تا ۱۱ مرگ در هر ۱۰۰ هزار نفر است.» 

به گفته کردونی، ایران نیازمند سیاست‌گذاری کارآمد برای کنترل و کاهش نرخ خودکشی است: «اما باید تاکید شود مطابق گزارش‌های بین‌المللی، ایران در زمره کشورهای با نرخ پایین خودکشی و اقدام به خودکشی است.»

آیا نرخ خودکشی در ایران نصف میانگین جهانی است؟ میانگین نرخ خودکشی در دنیا چند نفر به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر است؟ نرخ خودکشی در ایران چند است؟ «ایران‌وایر» در این گزارش می‌کوشد به این پرسش‌ها پاسخ دهد.

***

میانگین نرخ خودکشی در دنیا چه‌قدر است؟

سازمان بهداشت جهانی در گزارش سال ۲۰۱۹ از نرخ خودکشی در دنیا، اعلام کرده بود که سالانه حدود ۷۰۳ هزار نفر در دنیا بر اثر خودکشی فوت می‌کنند. 

این سازمان میانگین نرخ خودکشی در دنیا را نزدیک ۹ نفر به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر اعلام کرده و آورده بود این نرخ در مردان ۱۲.۶ و در زنان ۵.۴ است. 

نمودار زیر نشان می‌دهد که میانگین نرخ خودکشی در هر منطقه از دنیا چند است:

سازمان بهداشت جهانی در نمودار زیر نرخ خودکشی در کشورهای مختلف دنیا را براساس سرانه درآمدی آن‌ها اعلام کرده بود که نشان می‌دهد در کشورهای پردرآمد و کم درآمد از سایر کشورهای دنیا بیشتر است و کشورهای بالای درآمد متوسط نرخ پایین‌تری دارند. 

این سازمان ایران را در ردیف کشورهایی با درآمد بالای خط متوسط، یعنی کشورهایی که نرخ خودکشی در آن‌ها کمتر است، قرار داده است.

میانگین نرخ خودکشی در ایران بر اساس آمار جهانی، چه‌قدر است؟

سازمان بهداشت جهانی در گزارش سالانه ۲۰۱۹ از آمار خودکشی در دنیا، تعداد خودکشی در این سال در ایران را چهار هزار و ۳۳۴ نفر شامل سه هزار و ۲۰۶ مرد و هزار و ۱۲۸ زن اعلام کرده و گفته بود در ایران سالانه به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت، ۵.۲ نفر بر‌اثر خودکشی جان خود را از دست می‌دهند. این آمار در جدول زیر موجود است:

بنا بر آمار سازمان بهداشت جهانی، میانگین خودکشی به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت در دنیا، ۹ نفر است؛ یعنی ایران کمی بیش از نصف میانگین جهانی است. اما آمار منابع رسمی داخلی با آمار سازمان بهداشت جهانی تطابق ندارد. 

گزارش سال ۱۳۹۸(۲۰۱۹) مرکز پزشکی قانونی ایران به عنوان مرجع رسمی تعیین دلیل مرگ افراد، نشان می‌دهد که در این سال در ایران پنج هزار و ۱۴۳ نفر بر اثر خودکشی فوت کرده‌اند؛ یعنی آمار منابع رسمی داخلی ۸۰۹ مورد بیش از آمار سازمان بهداشت جهانی بوده است که دلیل آن می‌تواند ارایه آمار نادرست به سازمان بهداشت جهانی یا استناد این سازمان به آمار سال‌های قبل باشد. 

بنابراین، با آمار مرکز پزشکی قانونی، نرخ خودکشی در سال ۱۳۹۸ برابر بوده است با ۶.۲، یعنی چیزی نزدیک به میانگین نرخ خودکشی در منطقه شرق مدیترانه و ۳۰ درصد کمتر از میانگین جهانی.

آمار رسمی مندرج در سال‌نامه آماری ۱۳۹۹ مرکز پزشکی قانونی نشان می‌دهد آمار خودکشی در سال ۱۳۹۹(۲۰۲۰) معادل ۷.۸ درصد افزایش پیدا کرده است. در این سال، پنج هزار و ۵۴۲ نفر شامل سه هزار و ۸۸۹ مرد و هزار و ۶۵۳ زن بر اثر خودکشی فوت کرده‌اند که در جدول زیر قابل مشاهده است:

با آمار سال ۱۳۹۹، نرخ خودکشی در ایران، ۶.۷ نفر در هر ۱۰۰ هزار نفر بوده است؛ یعنی بالاتر از میانگین منطقه شرق مدیترانه و خاورمیانه.

ذکر این نکته نیز این‌جا بسیار مهم است که براساس گزارش سازمان بهداشت جهانی، میانگین نرخ خودکشی در دنیا در طول ۲۰ سال گذشته رو به کاهش بوده (خط زرد رنگ نشان می‌دهد میانگین نرخ خودکشی از ۱۴ در سال ۲۰۰۰ به ۹ در سال ۲۰۱۹ رسیده بوده) و در منطقه غرب مدیترانه شامل ایران و خاورمیانه نیز نرخ خودکشی کاهش داشته است (خط قهوه‌ای نشان می‌دهد میانگین نرخ خودکشی در این منطقه از حدود هشت در سال ۲۰۰۰ به ۶.۴ در سال ۲۰۱۹ رسیده بوده). 

نمودار زیر نشان می‌دهد در مناطق مختلف دنیا نرخ خودکشی چه تغییری کرده است:

اما نکته مهم این‌جا است که نرخ خودکشی در ایران با شیب تند، رو به افزایش است؛ به طوری که تعداد مرگ ناشی از خودکشی از سه هزار و ۳۰۶ مورد در سال ۱۳۸۴ و دو هزار و ۹۹۷ مورد در سال ۱۳۸۵، به پنج هزار و ۵۴۲ نفر در سال ۱۳۹۹ رسیده و تقریبا دو برابر شده است. بنابراین، نرخ خودکشی در ایران از الگوی جهانی پیروی نمی‌کند و برعکس کاهش آمار خودکشی در دنیا که در نمودار بالا نمایان است، در ایران این نرخ با شتاب بالا رو به افزایش است. نمودار زیر این افزایش را به روشنی نشان می‌دهد که البته نگران کننده است:
 

جمع‌بندی 

روزبه کردونی، رییس موسسه عالی پژوهش تامین اجتماعی روز پنج بهمن ۱۴۰۰ مدعی شد: «نرخ خودکشی در ایران نصف میانگین جهانی است.»

او به آمار سال ۲۰۱۹ سازمان بهداشت جهانی استناد کرده است. 

اگر به آمار این سازمان نگاه کنیم، این ادعا خیلی با واقعیت بیگانه نیست؛ هر چند دقیق هم نیست. چرا‌که براساس آمار مندرج در این گزارش نیز نرخ خودکشی در ایران بیش از نصف میانگین جهانی است. اما مهم‌تر، نکات زیر هستند که باید مورد توجه قرار گیرند:

۱- آماری که سازمان بهداشت جهانی از تعداد و نرخ خودکشی در ایران داده، با آمار رسمی مرکز پزشکی قانونی ایران تطابق ندارد و ۸۰۹ مورد کمتر است. سازمان بهداشت جهانی آمار خودکشی در ایران در سال ۲۰۱۹ را چهار هزار و ۳۳۴ با نرخ ۵.۲ در ۱۰۰ هزار اعلام کرده بود ولی مرکز پزشکی قانونی کشور نرخ خودکشی در سال ۲۰۱۹ را پنج هزار و ۱۴۳ با نرخ ۶.۲ در ۱۰۰ هزار اعلام کرده است.

۲- میانگین نرخ خودکشی در دنیا در سال ۲۰۱۹ معادل ۹ نفر در هر ۱۰۰ هزار اعلام شده است که ایران با آمار سازمان بهداشت جهانی، بیش از نصف میانگین جهانی خودکشی ثبت کرده و با آمار مرکز پزشکی قانونی، بیش از دو سوم میانگین جهانی با خودکشی روبه‌رو بوده است.

۳- گزارش سازمان بهداشت جهانی نشان می‌دهد که جز امریکا، در همه مناطق دنیا میانگین جهانی خودکشی طی ۲۰ سال گذشته کاهشی بوده است. ولی گزارش مرکز پزشکی قانونی ایران در سال ۱۳۹۹ نشان می‌دهد که تقریبا نرخ خودکشی در سال ۱۳۹۹ به نسبت سال ۱۳۸۴، کمی کمتر از دو برابر شده است.

۴- نرخ خودکشی در ایران از الگوی جهانی پیروی نمی‌کند و برخلاف دنیا که هر سال شاهد کاهش خودکشی است، در ایران نرخ خودکشی با شیب تند، هر سال رکورد تازه‌ای ثبت می‌کند؛ به طوری‌ که در سال ۱۳۹۹، با ثبت ۶.۷ در هر ۱۰۰ هزار، از میانگین منطقه شرق مدیترانه و خاورمیانه با میانگین ۶.۴ جلو زده است. 

بنابراین، «ایران‌وایر» به ادعای روزبه کردونی، رییس موسسه عالی پژوهش تامین اجتماعی مبنی بر این که نرخ خودکشی در ایران نصف میانگین جهانی است، نشان «حقیقت ندارد» می‌دهد.

حقیقت ندارد: اظهار دروغی درباره یک واقعه مشخص تازه یا چیزی که قبلا عدم صحت آن اثبات نشده است، با استفاده از واقعیات و مدارک موجود.

برای کسب اطلاعات بیشتر درباره روش‌شناسی راستی‌آزمایی در «ایران‌وایر»، این‌جا را کلیک کنید.