روز شنبه ۹ بهمن ۱۴۰۰، سخن‌گوی «کمیسیون تلفیق بودجه ۱۴۰۱» در مجلس شورای اسلامی از موافقت اعضای این کمیسیون برای فروش سربازی برای سربازان غایب با مبلغی بین ۲۵۰ تا ۶۰۰ میلیون تومان خبر داد.
البته صبح روز دوشنبه با بالا گرفتن موج مخالفت‌ها، خبرگزاری «فارس» نوشت این طرح توسط کمیسیون تلفیق بودجه پس گرفته شده است. با این وجود، هنوز بسیاری از مردان جوان و کسانی که در سنین سربازی اجباری هستند، به این موضوع واکنش نشان داده‌‌اند و به مخالفت با آن ادامه می‌دهند.
واکنش‌ها به این طرح چه بود؟ چنان‌چه فروش خدمت سربازی قانونی شود، چه تبعاتی برای جامعه ایران دارد و اثرات آن بر زندگی و آینده پسران و مردان جوان چیست؟ «ایران‌وایر» در این گزارش، در گفت‌وگویی با «سعید پیوندی»، جامعه‌شناس و استاد «دانشگاه لورن» پاریس در فرانسه و یکی از شهروندان ایران که تجربه سربازی در سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را داشته، به این سوالات پاسخ داده است.
***
چرا کمیسیون تلفیق بودجه طرح خرید سربازی را پس گرفت؟
«کمیسیون تلفیق بودجه سال۱۴۰۱» مجلس شورای اسلامی کار خود را در اولین روز این هفته با خبری بحث برانگیز شروع کرد. «رحیم زارع»، سخن‌گوی این کمیسیون روز شنبه ۹ بهمن ۱۴۰۰ به رسانه‌های ایران گفت کمیسیون با موضوع خرید سربازی، با در نظر گرفتن امر «مقدس» استحکام خانواده و فرزندآوری و همین‌طور تعیین تکلیف مشمولین غایب بیش از پنج سال موافقت کرده است.
البته هنوز به دو روز نکشیده، «فارس»، خبرگزاری نزدیک به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از پس گرفته شدن این طرح خبر داد ولی دلیلی برای آن عنوان نکرد.
با این‌حال، به نظر می‌رسد که گستردگی مخالفت‌های عمومی و همراهی برخی مقامات سابق و نیروهای امنیتی مهم‌ترین علت آن باشند.
از روز شنبه که بحث موافقت با فروش سربازی در کمیسیون تلفیق بودجه مطرح شده است، بسیاری از کاربران که از قضا برخی از آن‌ها مقامات دولت قبل یا از نزدیکان به هسته قدرت جمهوری اسلامی و رهبر آن هستند، با فروش سربازی مخالفت کرده و آن را «ضد عدالت اجتماعی» و «تبعیض‌آمیز» خوانده‌اند.
کدام چهره‌های مطرح علیه فروش سربازی موضع گرفتند؟
از جمله چهره‌های مطرحی که علیه طرح فروش سربازی موضع گرفته‌اند، «محمدجواد آذری جهرمی»، وزیر ارتباطات و فناوری دولت «حسن روحانی» است.
او در حالی در توییتر این موضوع را ضد عدالت اجتماعی و هم‌راستا با خواسته سرمایه‌داران خوانده که بنا بر گفته منتقدانش، خود با قطع اینترنت، در سرکوب معترضان آبان ۱۳۹۸ که اغلب از اقشار زحمت‌کش و کارگر ایران بودند، نقش مهمی داشته است.
«عبدالرضا داوری»، اقتصاددان و مشاور رسانه‌ای «محمود احمدی‌نژاد»، رییس‌جمهوری پیشین ایران نیز با این طرح مخالفت کرده است.
او نیز در حساب توییتر خود با اشاره به تاریخچه فروش خدمت سربازی در دولت «محمد خاتمی» و مقایسه قیمت دلاری آن با رقم پیشنهادی جدید نوشته است: «ظاهرا خاتمی سید محرومان بود.»
کنایه این عضو کابینه احمدی‌نژاد به شعاری است که در زمان انتخابات ریاست جمهوری سیزدهم، «ابراهیم رئیسی» را «سید محرومان» معرفی می‌کرد.
واکنش کاربران فضای مجازی به طرح فروش سربازی چه بود؟
در کنار این چهره‌هایی که دست‌کم زمانی به قدرت نزدیک بوده‌اند، مردان و زنان جوان بسیاری نیز نسبت به این طرح واکنش نشان داده و بعدتر با خبر پس گرفته شدن آن، شادمانی کرده‌اند.
بسیاری از کاربران در توییتر از تبعیض‌آمیز بودن این طرح ابراز نگرانی کرده و گفته‌اند این مجازاتی برای تحصیل کردن است که افراد دارای مدرک لیسانس و فوق لیسانس باید ۴۰۰ میلیون و افراد دارای مدرک دکترا باید ۶۰۰ میلیون پرداخت کنند.
اشاره این شهروندان به بخشی از این طرح است که در آن قرار بود افرادی که مدرک کمتر از فوق دیپلم دارند، ۲۵۰ میلیون تومان و افراد با مدرک تحصیلی بالاتر، مبالغ ۴۰۰ تا ۶۰۰ میلیون تومان بپردازند.
عده‌ای دیگر نیز موضوع «آقازادگی قانونی» و «محافظت از ژن خوب» را که اشاره به گفته فرزند «محمدرضا عارف»، نماینده سابق مجلس و رییس شورای سیاست‌گذاری اصلاح‌طلبان دارد، مطرح کرده‌اند. «حمیدرضا عارف» در زمانی که رییس «کمیسیون صلح و ورزش» بود، در پاسخ به انتقاداتی که درباره چند شغله بودنش عنوان شد، به رسانه‌ها گفته بود: «وقتی ژن‌های خوب هستند که می‌توان در عرصه‌های مختلف استفاده کرد، چرا به کار نگیریم.»
علاوه بر همه این‌ها، عده‌ای از فعالان مخالف سربازی اجباری نیز با طرح چندین باره مطالبه «سربازی حرفه‌ای»، خواهان توقف خدمت اجباری شده و هشتگ «سربازی، نه می‌خریم، نه می‌رویم» را ضمیمه مطالبات خود کرده‌اند.
آیا دولت به دنبال باج‌گیری از مردم است؟
به باور«سعید پیوندی»، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه لورن پاریس، تبعات طرح فروش سربازی اجباری برای جامعه ایران سنگین خواهد بود.
او در همین‌باره به «ایران‌وایر» می‌گوید: «پیش از هر چیزی باید به فلسفه وجودی سربازی بازگردیم و بگوییم سربازی در ایران و بسیاری از کشورهای دیگر به هیچ وجه یک موضوع کالایی نبوده و جنبه‌ای معنوی، هویتی و مقدس داشته است.»
او هم‌چنین ادامه می‌دهد: «خدمت سربازی وعده‌ای بوده که نسل جوان با جامعه خود داشته است تا هم وارد زندگی بزرگ‌سالی شود و هم آموزش نظامی ببیند که اگر روزی کشورش در خطر قرار گرفت، بتواند به‌عنوان نیروی انسانی ذخیره به ارتش کمک کند.»
به باور این جامعه‌شناس، با تخصصی شدن سلاح‌ها، این موضوع دیگر در اغلب کشورها منسوخ شده یا به شدت محدود و به یکی دو هفته تا یک ماه خدمات اجتماعی تغییر یافته است.
پیوندی می‌گوید: «با این وصف، فروش خدمت سربازی به این شکل، باج‌گیری از شهروندان و مجازات دوباره مردان جوانی است که یک بار با کالایی شدن آموزش، مجبور به پرداخت هزینه‌های سنگین شده‌اند و این بار با کالایی‌شدن خدمت سربازی.»
او در توضیح این موضوع نیز می‌گوید: «دقت کنیم که امروز سه چهارم کسانی که در ایران دانشگاه می‌روند، در دانشگاه‌های پولی درس می‌خوانند؛ یعنی دانشگاه‌های دولتی به معنای رایگان بودن آموزش، فقط یک چهارم دانشجوهای ایران را در بر می‌گیرند. به‌عبارت دیگر، از سه و نیم میلیون دانشجویی که در ایران درس می‌خوانند، فقط یک چهارم در دانشگاه‌های دولتی که پولی نشده‌اند، مشغول تحصیل هستند.»
پیوندی با اشاره به کالایی کردن خدمت سربازی از طریق فروش آن نیز به «ایران‌وایر» می‌گوید: «دولت ایران با فروش امری که بنا به تبلیغات خودش، مقدس، هویتی و ملی بوده، آن را تبدیل به کالایی برای سود بردن کرده است.»
این استاد دانشگاه لورن هم‌چنین ادامه می‌دهد: «سیاستی هم که در روند کالایی شدن خدمت سربازی به کار برده شده بود، تاکید مجددی است بر نگاه تبعیض‌آمیز و سودجویانه‌ای که دولت و نهادهای رسمی از جامعه دارند. در حقیقت، با قانونی شدن چنین طرح‌هایی، این امتیاز را به کسانی که می‌توانند پول بدهند، می‌بخشد که سربازی نروند و آن کسانی که پولی در بساط ندارند و اکثریت هم هستند، راهی جز بی‌گاری، یعنی کار با دستمزدی بسیار ناچیز برای دولت ندارند. این یعنی نگاه دولت به این مساله، طبقاتی بوده و سیاستی که در پیش گرفته است هم به تشدید این تبعیض و شکاف طبقاتی منجر خواهد شد.»
فروش سربازی اجباری چه پیامدهایی برای جامعه ایران خواهد داشت؟
با این که کمیسیون مجلس این طرح را پس گرفته است اما بسیاری بر این باورند که طرح فروش سربازی با جزییات دیگری به زودی ارایه خواهد شد.
سعید پیوندی تصویب و اجرای چنین طرح‌هایی را عامل گسست جمعیت جوان از کشور می‌داند و می‌گوید: «این موضوع، نقشی نمادین و روانی هم دارد و به فاصله گرفتن مردان جوان و نوجوانان از کشورشان منجر می‌شود. در نظرخواهی‌ها، بیش از یک سوم مردم، یعنی حدود ۳۵ درصد می‌خواهند مهاجرت کنند. این موضوع در جوانان بیش از ۵۰ درصد و در جوانان تحصیل کرده حتی از ۵۰ درصد هم بیشتر است. همه این‌ها نشان می‌دهند که گسست عمیقی بین حکومت و نهادهای رسمی به وجود آمده است که این نوع اقدامات باج‌گیرانه فقط آن گسست را تشدید می‌کنند. برای یک جوان بسیار دردناک است که تصور کند نباید درس بخواند چون بعدها حکومتی در سر جاده زندگی او ایستاده است و بابت این درس خواندن، از او باج بیشتری خواهد گرفت.»
آیا در دوران سربازی، همه سربازان با هم برابر بودند؟
«کاوه»، شهروند حدود ۴۰ سالهای است که ۱۰ سال پیش در حالی که تازه دوره کارشناسی ارشد خود را در «دانشگاه تهران» به پایان رسانده بود، راهی خدمت سربازی می‌شود.
او با اشاره به تجربه خود از محیط آسایشگاه و نحوه برخورد فرماندهان می‌گوید: «در دوره‌ای که ما سربازی رفتیم، همه افراد از همه اقشار در کنار هم بودند. اصلا یکی از مزیت‌های دوره سربازی با همه مشکلاتش این بود که بعد از دوره‌ای که در دانشگاه تضادهای طبقاتی بسیاری از ما را اذیت کرده بودند و با وجود توانمند بودن، به‌خاطر محدودیت‌ها نمی‌توانستیم به پای هم‌کلاسی‌های ثروتمند خود برسیم، از نظر روانی مهم بود. چون در خدمت، شرایط برای همه برابر بود.»
او ادامه می‌دهد: «در دانشکده ما، دانشجویان شبانه زیادی از خانواده‌های بسیار مرفه بودند و ماشین‌هایی سوار می‌شدند که خود اساتید هم نداشتند. در حالی که آن‌ها بعد از اتمام درس می توانستند به راحتی مهاجرت کنند، برخی از ما حتی هزینه کلاس زبان را هم نداشتیم.»
کاوه هم‌چنین می‌گوید: «وقتی به زمان خدمت رسیدیم، این شکسته شد. بنابراین، با وجود فشار روانی دوران خدمت، همین‌که می‌دانستیم این برای همه و صرف‌نظر از پست و مقام پدرشان یا ثروت خانوادگی آن‌ها است و همه در رنج آن با هم برابریم، تحمل سربازی را آسان‌تر می‌کرد.»
او که زمانی راهی خدمت سربازی شده که مدیرعامل یک شرکت بوده است، درباره هم‌خدمتی‌های خود نیز می‌گوید: «در آسایشگاهی که من بودم، هفت یا هشت نفر بودیم که عضو هیات مدیره یا مدیرعامل شرکت بودیم. بین ما، مدیرعامل یکی از بزرگ‌ترین انجمن‌های هنری ایران و همین‌طورخواننده‌ای بود که حالا هم بسیار محبوب است. همه در آن فضا، در کنار هم و در یک لباس قرار گرفته بودند و این باعث می‌شد که برای اولین بار در عمرمان احساس تبعیض نکنیم.»
فروش سربازی اجباری چه تاثیری بر زندگی پسران نوجوان و مردان جوان دارد؟
این شهروند مخالف سربازی اجباری و فروش آن توسط دولت، این موضوع را رنجی مضاعف برای مردان جوان و پسرانی که در آستانه اعزام به سربازی هستند، توصیف می‌کند و می‌افزاید: «به‌ویژه برای افراد مستعد از اقشار متوسط و متوسط به پایین بسیار دشوار خواهد بود. چون دوره سربازی بسیار پرفشار و سخت است. قطعا برای جوان‌های امروز نسبت به زمان ما، سخت‌تر هم هست. جوانان امروز درک بیشتری از حقوق و آزادی‌های خود و البته خوشی دارند. خواسته‌ها و مطالبات‌شان با نسل ما متفاوت است و تابوهایی که برای نسل ما، با وجود کلی ادعا هنوز هم موضوعیت دارند، برای این نسل حل شده است. بنابراین، این جوان‌ها بیشتر از محیط سربازی و البته تبعیضی که فروش آن بر بخشی از جامعه تحمیل می‌کند، آسیب خواهند دید.»
او به شکاف‌هایی که طرح فروش خدمت سربازی می‌تواند در جامعه ایران ایجاد کند نیز اشاره می‌کن و می‌گوید: «به نظر من دو گسست را تشدید خواهد کرد؛ اول شکاف طبقاتی که در طی سالهای اخیر شدت گرفته است را عمیق‌تر خواهد کرد و حس تبعیض مردم طبقات پایین را بیشتر به سمت خشم و نفرت از اقشار ثروتمند خواهد برد. گسست دیگری که قانون‌گذاران نسبت به آن بی‌‌توجه هستند نیز داخل خانواده‌ها است. باید در نظر بگیریم پسران جوانی که پدران‌شان توانایی مالی خرید سربازی برای آن‌ها را ندارند، چه حس بدی نسبت به والدین خود خواهند داشت. این به شکاف بیشتر در خانواده‌ها منجر خواهد شد. جوانی که همین‌طوری هم به دلیل شکاف طبقاتی کنونی، توقعات عجیب و غریبی نسبت به پدر و مادرش دارد که مثلا وسیله نقلیه برایش بخرند یا شهریه دانشگاه را پرداخت کنند، حالا توقع جدیدی پیدا خواهد کرد.»
او با خطرناک خواندن آثار مخرب این طرح از پس گرفته شدن آن ابراز خشنودی می‌کند: «رقمی که کمیسیون تلفیق بودجه آن را پیشنهاد کرده بود، فقط برای اقشار بسیار مرفه قابل پرداخت است. ناتوانی از پرداخت این مبلغ، در جایی که پای جان و زندگی فرزند خانواده در آن در میان است، باعث ایجاد اختلاف و حس بی‌کفایتی و سرخوردگی در سرپرستان خانواده خواهد شد.»
کاوه در پایان با اشاره به خطر کشته شدن سربازان در طول دوره سربازی نیز می‌گوید: «نباید فراموش کنیم که در کنار تلف شدن دو سال از عمر، خدمت سربازی خصوصا در مناطق مرزی و مناطقی که در مسیر ترانزیت مواد مخدر هستند، خطرات جانی هم برای سربازان در پی دارد. بنابراین، فقط موضوع رهایی از یک دوران سخت نیست بلکه بحث جان و زندگی است. فروش سربازی تلویحا به این معنا است که آن‌کسی که پول دارد، می‌تواند از مرگ بگریزد. کسی که پول ندارد نیز اگر در خطر مرگ هم قرار بگیرد، مهم نیست.»
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر