آیا چین تنها رقیب المپیادی ایران در آسیاست؟

 «غلامعلی حدادعادل»، رییس فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی روز ۱۴بهمن۱۴۰۰ در مراسم تجلیل از مدال‌آوران المپیادهای علمی مدعی شد: «چین تنها رقیب المپیادی ایران در آسیاست.» او در این مراسم اظهار داشت: «در تمام سال‌های المپیاد متوجه بودم که در آسیا تنها رقیب ما چینی‌ها هستند، چین در ابتدای انقلاب ما تمام میزان صادراتش حدود ۴۲ میلیارد دلار بوده است و در این مدت چنین پیشرفتی شگرف داشت که مرهون افراد المپیادی آن‌ها طی ۳۵ سال گذشته است. دانش‌آموزان المپیادی ما هم اگر در کشور بمانند و از توانایی خود برای کشور بهره ببرند، می‌توانیم به موفقیتی همچون چین برسیم.»

آیا چین تنها رقیب آسیایی دانش‌آموزان ایرانی در مسابقات جهانی المپیاد است؟ آیا ایران و چین پیش‌تاز مسابقات المپیاد دانش‌آموزی در آسیا هستند؟ «ایران‌وایر» در این گزارش با بررسی نتایج المپیاد و مدال‌های کسب شده توسط دانش‌آموزان ایرانی می‌کوشد، به این پرسش‌ها پاسخ دهد.

***

متولی برگزاری المپیادهای علمی و اعزام دانش‌آموزان

براساس مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی، «باشگاه دانش‌پژوهان جوان»، زیرمجموعه وزارت آموزش و پرورش، متولی جذب و آموزش دانش‌آموزان مستعد و برگزاری مسابقات علمی و اعزام دانش‌آموزان به المپیادهای بین‌المللی است. طبق بند ج ماده ۲ این اساس‌نامه «انجام دادن کلیه امور راجع به شرکت گروه‌های دانش‌آموزی جمهوری اسلامی ایران در مسابقات المپیادهای جهانی از قبیل برگزاری مسابقات‌ مقدماتی برای گزینش اعضای گروه‌های ایرانی شرکت‌کننده در مسابقات جهانی و منطقه‌ای و نیز برگزاری اردوها و تشکیل دوره‌ها و کلاس‌های لازم به‌منظور ایجاد آمادگی در اعضای گروه‌ها» از وظایف باشگاه دانش‌پژوهان جوان است.

اساس‌نامه این سازمان در روز ۱۰ آبان ۱۳۷۳ به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی رسید. یعنی حدود ۲۸ سال است که جمهوری اسلامی ایران حضوری سازمان‌یافته و هدفمند در المپیادهای علمی دارد. البته پیش‌تر نیز ایران به طور موردی در المپیادها شرکت و مدال‌هایی نیز کسب کرده بود؛ برای نمونه در سال ۱۳۶۴ «احسان امامی»، نماینده ایران در المپیاد جهانی ریاضی موفق به کسب مدال نقره شده بود؛ ولی با تشکیل باشگاه دانش‌پژوهان جوان، شرکت در المپیادهای جهانی با تلاش بیشتر همراه شد. اعضای این باشگاه جوانان ۱۵ تا ۲۵ ساله مستعد در یکی از شاخه‌های علمی هستند.

المپیادهای دانش‌آموزی و برگزیدگان آن 

المپیادهای علمی در سطح بین‌المللی در رشته‌های ریاضی، فیزیک، شیمی، زیست‌شناسی، کامپیوتر،‌ نجوم و اختر، نجوم، جغرافیا، فلسفه، علوم زمین و زبان‌شناسی برگزار می‌شود که ایران تاکنون در ۴ المپیاد آخر یعنی جغرافیا، فلسفه، علوم زمین و زبان‌شناسی شرکت نکرده است.

مدال‌های کسب شده توسط ایران و رقبای آسیایی

المپیاد بین‌المللی ریاضی

ایران از سال ۱۹۸۵ در مسابقات جهانی المپیاد ریاضی شرکت کرده و موفق به کسب ۱۹۷ مدال طلا، نقره و برنز شده است. جدول زیر مجموع مدال‌های کسب شده توسط ایران و سایر رقبای آسیایی را نشان می‌دهد:

جدول بالا نشان می‌دهد که ایران با کسب ۱۹۷ مدال پس از ویتنام و چین در جایگاه سوم آسیا قرار دارد. ولی نکته اصلی این است که ایران در حالی از ژاپن در آسیا مدال بیشتری آورده که ۱۸ سال زودتر از ژاپن به المپیاد ریاضی پیوسته است، تنها کشور آسیایی که از ایران زودتر به المپیاد ریاضی پیوسته و مدال کمتری آورده، اسراییل است. بقیه کشورهای آسیایی دیرتر از ایران به این مسابقات پیوسته‌اند.

المپیاد بین‌المللی فیزیک

ایران در مسابقات جهانی المپیاد فیزیک تاکنون موفق به کسب ۱۳۳ مدال طلا، نقره و برنز شده است. جدول زیر مجموع مدال‌های کسب شده توسط ایران و سایر رقبای آسیایی را نشان می‌دهد:

همان‌طور که در جدول بالا مشخص است، ایران در مجموع مدال‌ها در رشته فیزیک پس از چین در جایگاه دوم و در رقابت نزدیک با ویتنام قرار دارد؛ ولی در دریافت مدال طلا پس از چین،‌ تایوان، هند، و ویتنام و مشترکا با تایلند در جایگاه پنجم آسیا قرار دارد.

المپیاد جهانی شیمی

ایران در مسابقات جهانی المپیاد شیمی تاکنون موفق به کسب ۱۱۵ مدال طلا، نقره و برنز شده است. جدول زیر مجموع مدال‌های کسب شده توسط ایران و سایر رقبای آسیایی را نشان می‌دهد:

همان‌طور که در جدول بالا مشخص است ایران در مجموع مدال‌ها در رشته شیمی پس از چین، سنگاپور و کره جنوبی در جایگاه چهارم و در رقابت نزدیک با تایلند قرار دارد. کیفیت مدال‌ها نیز نشان می دهد که ایران در فاصله بسیار با چین و کره جنوبی قرار دارد.

المپیاد جهانی کامپیوتر

ایران در مسابقات جهانی المپیاد کامپیوتر، تاکنون موفق به کسب ۱۱۲ مدال طلا، نقره و برنز شده است. جدول زیر مجموع مدال‌های کسب شده توسط ایران و سایر رقبای آسیایی را نشان می‌دهد:

همان‌طور که در جدول بالا مشخص است، ایران در مجموع مدال‌ها در رشته کامپیوتر پس از چین، کره جنوبی و ویتنام در جایگاه چهارم و در رقابت نزدیک با تایلند قرار دارد. کیفیت مدال‌ها نیز نشان می‌دهد که ایران در فاصله بسیار با چین و کمتر از کره جنوبی قرار دارد.

المپیاد زیست‌شناسی سال ۲۰۲۱

ایران در مسابقات جهانی المپیاد زیست‌شناسی در پنج دوره گذشته (۲۰۱۷-۲۰۲۱) موفق به کسب ۱۷ مدال طلا، نقره و برنز شده است. جدول زیر مجموع مدال‌های کسب شده توسط ایران و سایر رقبای آسیایی را نشان می‌دهد:

همان‌طور که در جدول بالا مشخص است، ایران در مجموع مدال‌ها در رشته زیست‌شناسی پس از ژاپن، تایوان، کره جنوبی، چین، سنگاپور و تایلند در جایگاه هفتم و در رقابت نزدیک با ویتنام قرار دارد. کیفیت مدال‌ها نیز نشان می‌دهد که ایران در فاصله بسیار با تایوان، چین سنگاپور و کره جنوبی و پایین‌تر از ویتنام قرار دارد.

المپیاد جهانی نجوم

ایران در مسابقات جهانی المپیاد نجوم، در سالهای ۲۰۲۱- ۲۰۱۹ و ۲۰۱۸ تنها ۳ مدال برنز (دیپلم III) دریافت کرده است (نتایج سال ۲۰۲۰ و ۲۰۱۷ در وب‌سایت این مسابقات درج نشده است). جدول زیر، مجموع مدال‌های کسب شده توسط ایران و سایر رقبای آسیایی را نشان می‌دهد:

همان‌طور که در جدول بالا مشخص است، ایران در مجموع مدال‌ها در رشته نجوم پس از چین، کره جنوبی، تایلند، هند و سریلانکا در جایگاه ششم قرار دارد. کیفیت مدال‌ها نیز نشان می‌دهد که ایران در مسابقات نجوم میان رقبای آسیایی درخشش قابل توجهی در چند سال اخیر نداشته است.

جمع‌بندی

غلامعلی حدادعادل، رییس فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی مدعی است: «چین تنها رقیب المپیادی (دانش‌آموزی) ایران در آسیاست». بررسی‌های «ایران‌وایر» نشان می‌دهد که این ادعا با واقعیت فاصله بسیار دارد؛ چرا‌که:

۱- ایران جز در رشته فیزیک که بعد از چین تاکنون بیشترین مدال را در میان کشورهای آسیایی شرکت‌کننده در مسابقات جهانی المپیاد فیزیک به دست آورده است، (بدون محاسبه روسیه و ترکیه) در هیچ رشته‌ای در رتبه دوم قرار ندارد. حتی در این رشته از منظر کسب تعداد مدال طلا در میان کشورهای آسیایی در رتبه پنجم قرار دارد.

۲- ایران در مسابقات رشته ریاضی بعد از ویتنام و چین بیشترین مدال‌ها را در میان کشورهای آسیایی کسب کرده است و در رشته شیمی و کامپیوتر جایگاه چهارم، در رشته زیست‌شناسی رتبه هفتم و در رشته نجوم رتبه ششم را در میان کشورهای آسیایی با کسب بیشترین مدال در مسابقات جهانی از آن خود کرده است.

۳- ایران یکی از قدیمی‌ترین کشورهای آسیایی شرکت‌کننده در المپیادهای مختلف است و جز اسراییل بقیه کشورهای آسیایی بعد از ایران تصمیم به اعزام دانش‌آموز به این مسابقات گرفته‌اند. برای نمونه ژاپن از سال ۲۰۰۳ و ویتنام از سال ۲۰۰۷ به این مسابقات پیوسته‌اند؛ بنابراین میزان حضور ایران در این مسابقات بسیار بیشتر از آن‌هاست.

۴- المپیادهای علمی مثل مسابقات ورزشی نیست که نهایتا یک نفر طلا، یک نفر نقره و یک نفر برنز بگیرد، بلکه تعداد افرادی که هرساله در این مسابقات مدال می‌آورند، زیاد است؛ چون هر کس امتیاز لازم را کسب کند، صاحب مدال می‌شود. از این حیث اگر به جدول مسابقات نگاه کنیم، در هر رشته نمایندگان بسیاری از کشورهای مختلف صاحب مدال می‌شوند؛ بنابراین در این رقابت‌ها اکثر کشورها صاحب مدال‌هایی می‌شوند. حال کشوری بیشتر و کشوری دیگر کمتر، یا کشوری در یک رشته مدال بیشتر و در رشته دیگر مدالی کمتر؛ این‌گونه نیست که تنها یکی-دو کشور مدال‌ها را پارو کنند که بتوان ادعا کرد، چین تنها رقیب ماست. دانش‌آموزان ایرانی در المپیادهای علمی علاوه بر چین رقبای زیادی از کشورهای ویتنام، تایوان، کره جنوبی، تایلند، هند، ژاپن، هنگ کنگ، سنگاپور، سریلانکا و ... دارند.

از این رو «ایران‌وایر» به ادعای غلامعلی حداد عادل، رییس فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی مبنی بر اینکه «چین تنها رقیب المپیادی (دانش آموزی) ایران در آسیاست»، نشان «حقیقت ندارد» می‌دهد.

حقیقت ندارد: اظهار دروغی درباره یک واقعه مشخص تازه یا چیزی که قبلا عدم صحت آن اثبات نشده است، با استفاده از واقعیات و مدارک موجود.

برای کسب اطلاعات بیشتر درباره روش‌شناسی راستی‌آزمایی در «ایران‌وایر»، این‌جا را کلیک کنید.