تحریم روسیه در فیفا؛ اسلحه در دستان سرمربی

فدراسیون جهانی فوتبال (فیفا) و اتحادیه فوتبال اروپا (یوفا) در تصمیمی مشترک، تمامی تیم‌های فوتبال ملی و باشگاهی کشور روسیه را از حضور در تمامی مسابقات زیرمجموعه خود محروم کردند.

دلیل این تصمیم فیفا، حمله نظامی روسیه به کشور اوکراین بود. پیش از این فدراسیون جهانی فوتبال روز یکشنبه ۲۷فوریه۲۰۲۲ اعلام کرده بود که فدراسیون‌ها و کنفدراسیون‌های زیرمجموعه این نهاد می‌توانند از پرچم و سرود ملی روسیه در مسابقات این تیم استفاده نکنند و در مسابقه رودررو با باشگاه‌ها یا تیم‌های ملی این کشور نام «اتحادیه فوتبال روسیه (RFU)» را به جای «روسیه» به کار ببرند.

با تصمیم جدید فدراسیون جهانی فوتبال، تیم ملی روسیه که در رقابت های پلی‌آف انتخابی جام جهانی ۲۰۲۲ باید مقابل تیم‌های ملی لهستان، سوئد و چک قرار می‌گرفت، به صورت کامل از این مسابقات کنار رفت. همچنین تیم ملی فوتبال زنان روسیه هم از مسابقات یورو ۲۰۲۲ حذف خواهد شد. باشگاه‌های روسیه نیز حق حضور در رقابت‌های اروپایی را نخواهند داشت.

در این گزارش، می‌پرسیم که فیفا به عنوان یکی از نهادهای محافظه‌کار در ورزش جهان، چگونه مقابل روسیه که میزبانی آخرین دوره رقابت‌های جام جهانی فوتبال را نیز برعهده داشت، قرار گرفت؟

***

روسیه با چه ادبیاتی به تصمیم فیفا شکایت کرد؟

پس از حکم اولیه فدراسیون جهانی فوتبال مبنی بر حضور تیم‌‌های ملی و باشگاهی روسیه، بدون نام، پرچم و سرود این کشور در مسابقات بین‌المللی، فدراسیون فوتبال لهستان به عنوان حریف تیم ملی روسیه در راه انتخابی جام جهانی ۲۰۲۲ قطر، بیانیه‌ای شدیداللحن علیه فیفا صادر کرد.

در بخشی از این بیانیه آمده بود: «از مقامات فیفا درخواست می‌کنیم به خشونت‌های وحشیانه‌ای که علیه استقلال اوکراین در جریان است، فورا واکنشی جدی نشان دهد. اگر سیاست‌های حقوق بشر فیفا چیزی فراتر از حرف‌های روی کاغذ است، باید اقدام انجام شود و حذف روسیه از انتخابی جام جهانی ۲۰۲۲ قطر صورت گیرد.»

فیفا یک روز بعد، پایان فوتبال روسیه را تا اطلاع ثانوی اعلام کرد؛ مشخص نیست چه زمانی دوباره روس‌ها به فوتبال بین‌المللی باز می‌گردند.

اما واکنش اتحادیه فوتبال روسیه در نوع خود جالب توجه بود. این اتحادیه، که ریاستش را «الکساندر والریویچ دیوکوف»، یکی از نزدیک‌ترین سیاستمداران به ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه برعهده دارد، رفتار فیفا را سیاست‌زده و به دور از روح انسانی خواند.

در بیانیه‌ای که دقایقی پس از تصمیم فیفا منتشر شده آمده است: «این تصمیم با اصول رقابت های بین‌المللی و روح ورزش مغایرت دارد. این یک اقدام تبعیض‌آمیز آشکار است که به تعداد زیادی از ورزشکاران، مربیان، کارمندان و تیم‌های ملی آسیب می‌زند؛ فراتر از آن یک اقدام آسیب‌زننده برای میلیون‌ها روس و هواداران خارجی محسوب می‌شود. وظیفه سازمان‌های بین‌المللی این است که از منافع این افراد محافظت کنند. این تحریم‌ها، جهان ورزش را که همواره به اصول برابری، احترام متقابل و جدایی از سیاست پایبند بوده را دچار تفرقه می‌کند. ما بر اساس قوانین جهانی ورزش، حق اعتراض به تصمیم فیفا و یوفا را برای خود محفوظ می‌داریم.»

الکساندر والریویچ دیوکوف، یازدهمین رئیس اتحادیه فوتبال روسیه است که از فوریه سال ۲۰۱۹ جای «ویتالی موتکو» نشست. ویتالی موتکو از نزدیک‌ترین سیاست‌مداران به «دیمیتری مدودف»، نخست‌وزیر روسیه محسوب می‌شود که حالا پس از ریاست اتحادیه فوتبال، به وزارت ورزش روسیه رسیده است.

الکساندر والریویچ دیوکوف، رئیس کنونی اتحادیه فوتبال روسیه، در عین حال تاجر نام‌دار نفتی روس، عضو بلندپایه هیات مدیره «گازپرو» و رئیس هیات‌مدیره باشگاه زنیت سن پترزبورگ هم هست؛ تیم محبوب شهر زادگاه ولادیمیر پوتین.

یک کلاف در هم تنیده از مدیرانی سیاسی، نفتی، گازی، ورزشی و امنیتی که یکی از آن‌ها فیفا را متهم به نقض حقوق ورزشی و زیر پا گذاشتن روح احترام و برابری انسانی کرده است.

آیا اسپانسرهای فیفا در تحریم کامل فوتبال روسیه نقش داشتند؟

صبح روز دوشنبه، پایگاه خبری «میل اسپورت» با تیتر «شرم بر شما»، تصمیم فدراسیون جهانی فوتبال درباره حضور تیم‌های ملی و باشگاهی روسیه در رقابت‌های بین‌المللی با نام «اتحادیه فوتبال روسیه» را نقد کرد.

میل اسپورت در گزارش خود مدعی شده بود سران فیفا، مقابل دولتمردان روسیه ضعف دارند. این رسانه البته همان زمان خبر داد که اتحادیه فوتبال انگلیس در حال رایزنی جدی با مسئولین فیفا برای اخراج روسیه از تمامی مسابقات رسمی است.

شاید رایزنی اتحادیه فوتبال انگلستان به عنوان یکی از پرنفوذترین سازمان‌های ملی فوتبال در فیفا، تاثیری اندک بر تصمیم نهایی فدراسیون جهانی فوتبال برای اخراج روسیه از مسابقات ملی و باشگاهی داشت، اما نمی‌توان چشم بر اسپانسرهای قدرتمند فدراسیون جهانی فوتبال هم بست.

بخش عمده‌ای از قدرت مالی فیفا، روی اسپانسرهایش بنا شده است. اسپانسرهای فیفا به سه سطح تقسیم می‌شوند.

در سطح اول یا بالاترین سطح، «شرکای فیفا» حضور دارند. این شرکت‌های تجاری، فقط نقش اسپانسر را بازی نمی‌کنند که در حقیقت با فدراسیون جهانی فوتبال، شراکت‌های گسترده تجاری دارند. «آدیداس» آلمان، «گروه وندا» یکی از غول‌های ساخت و ساز چین، هیوندای کره جنوبی و «شرکت خودروسازی هیوندای» کره جنوبی، «هواپیمایی قطر» و «ویزا» آمریکا قرار دارند.

به صورت مشخص، دو شرکت آمریکایی و آلمانی که با فدراسیون جهانی فوتبال شراکت دارند، در موضوع حمله روسیه به اوکراین، در نقطه مقابل مسکو قرار گرفته‌اند.

در سطح دوم، حامیان مالی جام جهانی ۲۰۲۲ قطر هستند. «شرکت بودوایزر» آمریکا که توسط یک آلمانی تاسیس شده است. شرکت دولتی الکترونیکی «های‌سنس» چین،  رستوران‌های زنجیره‌ای «مک دونالد» آمریکا، شرکت فناوری «ویوو» چین و شرکت «صنایع غذایی منجنیو دیری» چین.

در این بخش، چین نقش پررنگ‌تری از آمریکا دارد. اما لااقل در ظاهر، دولت چین هنوز به صورت رسمی از روسیه در قبال حمله نظامی به اوکراین حمایت نکرده و خود است.

در سطح سوم، شرکای منطقه‌ای برای برگزاری جام جهانی هستند. شرکت مخابرات قطر، سازمان کسب و کار پایدار کشاورزی (GWC) قطر و سازمان‌های لجستیکی کشور قطر. سطح سوم، گذرا و فقط موظف به تامین هزینه‌های برگزاری جام جهانی است.

با نگاهی به شرکا و اسپانسرهای فدراسیون جهانی فوتبال می‌توان درک کرد که بخش عمده‌ای از درآمدهای فیفا به شرکت‌های آمریکایی و آلمانی معطوف شده است.

نمی‌توان انتظار داشت در شرایط کنونی، اسپانسرها از قدرت خود استفاده نکنند؛ ولو این‌که رسانه‌های جهان از ارتباط نزدیک «جیانی اینفانتینو» و ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه بارها نوشته باشند.

یوری ورنی‌داب کیست و چگونه قهرمان اوکراین شد؟

در شرایطی که فدراسیون جهانی فوتبال، اتحادیه فوتبال اروپا و کمیته بین‌المللی المپیک در حال مجادله با نهادها و فدراسیون‌های ورزشی بر سر تحریم یا عدم تحریم ورزشکاران و تیم‌های ورزشی روسیه بودند، «یوری ورنی‌داب» برای دومین بار طی چهار ماه اخیر، قهرمان اوکراین شد.

یوری ورنی‌داب، سرمربی تیم باشگاهی «شریف تیراسپول» نماینده باشگاهی کشور مولداوی در لیگ قهرمانان اروپا بود. هفتم مهرماه ۱۴۰۰ او با تیمی کاملا گمنام که کسی حتی نمی‌دانست، چگونه موفق شده بود جواز حضور در رقابت‌های لیگ قهرمانان اروپا را به دست بیاورد، مقابل رئال مادرید، در ورزشگاه «سانتیاگو برنابئو» به پیروزی دو بر یک رسید.

او حالا به کشورش اوکراین بازگشته و طبق تصاویری که منتشر شده، یکی از اعضای داوطلب در ارتش اوکراین است.

وب‌سایت «طرفداری» نوشته است که تیم شریف تیراسپول به جمهوری خودخوانده «ترانسنیستریا» (پریدنیستر) تعلق دارد. جمهوری ترانسنیستریا از سال ۱۹۹۱ میلادی، خودش را مستقل از کشور مولداوی می‌داند و همواره رابطه نزدیکی با شوروی سابق و بعد از آن روسیه داشت، آن‌ها یکی از حامیان روسیه در تهاجم به اوکراین نیز به حساب می‌آیند.

یوری ورنی‌داب شاید دیگر به فوتبال برنگردد و شاید هم روزی دوباره او را با روحی متفاوت در تیم‌های باشگاهی اروپا ببینیم. اما آن‌چه به یادگار گذاشت، دو خلق شگفتی طی چهار ماه بود. یکی کنار زمین فوتبال یکی در خط مقدم دفاع از کشورش.