فروش سهام استقلال و پرسپولیس؛ آیا این واگذاری باورکردنی است؟

امروز، یکشنبه ۱۵ اسفند، فرایند واگذاری دو باشگاه استقلال و پرسپولیس، با مهلت سی‌روزه پذیره‌نویسی، آغاز شد.

سازمان خصوصی‌سازی کشور اعلام کرده است، با مشارکت بیش از ۲۰۰ هزار نفر برای پرسپولیس و بیش از ۱۸۰ هزار نفر برای استقلال، رکورد بیشترین میزان شرکت‌کننده در روز اول پذیره‌نویسی فرابورس در سال ۱۴۰۰ شکسته شده است.

همین سازمان مدعی شد که تا پیش از این در سال جاری، بیشترین تعداد مشارکت مردم در پذیره‌نویسی سهام به شرکت تامین سرمایه خلیج فارس با تعداد ۱۵۱ هزار نفر بود.

پس از گذشت ۴۳ سال از مصادره باشگاه‌های تاج (استقلال) و پرسپولیس توسط دولت جمهوری اسلامی، حالا «بخشی از سهام» این دو باشگاه به مردم واگذار شده است. در روزهای گذشته، رسانه‌های نزدیک به وزارت ورزش و دولت، مردم را تشویق به خریداری سهام این دو باشگاه در بورس کرده بودند. آیا این دو مجموعه، سودآوری هم دارند؟

چرا قیمت واگذاری استقلال و پرسپولیس قابل باور نبود؟

«حسین قربان‌زاده»، رییس سازمان خصوصی‌سازی ۲۳بهمن۱۴۰۰ خبر از «ارزش‌گذاری» ریالی دو باشگاه استقلال و پرسپولیس داد.

براساس گفته حسین قربان‌زاده، ارزش نهایی باشگاه پرسپولیس ۳ هزار و ۲۱۰ میلیارد تومان و ارزش نهایی باشگاه استقلال ۲ هزار و ۷۸۰ میلیارد تومان قیمت‌گذاری شده بود.

این قیمت‌گذاری، ایرادهای قانونی مشخصی داشت. نخست این‌که دارایی‌های مادی و معنوی این دو باشگاه مشتمل بر جام‌های قهرمانی یا املاک و مستغلاتی که در اختیار آن‌ها قرار گرفته، به صورت دقیق مشخص نشده بودند. مورد دوم، در نظر نگرفتن یا اعلام نکردن دقیق میزان بدهی‌های مالی این دو مجموعه به شخصیت‌های حقیقی و حقوقی داخلی و خارجی بود. باشگاه‌های استقلال و پرسپولیس طی سال‌های گذشته، بیشترین میزان بدهی‌های مالی در باشگاه‌های داخل ایران را به نام خود ثبت کرده بودند. به شکلی که طی سالیان اخیر هر دو باشگاه با تنبیه‌هایی مانند بسته شدن پنجره نقل و انتقالاتی روبه‌رو شدند.

حسین قربان‌زاده در واکنش به تردیدها و انتقاداتی که از شکل قیمت‌گذاری دو باشگاه صورت گرفت، مدعی شده بود که این ارزش‌گذاری، از سوی کارشناسان رسمی دادگستری صورت گرفته و  به تصویب اعضای هیات واگذاری رسیده است.

پاسخ‌های سازمان خصوصی‌سازی قانع‌کننده نبود. حتی برخی از پیشکسوت‌های باشگاه استقلال پرسیده بودند که چرا ارزش مادی باشگاه‌ آن‌ها باید کمتر از پرسپولیس تعیین شود و از سویی دیگر همین سوال را پیشکسوت‌های باشگاه پرسپولیس به این صورت مطرح کردند که چرا نمی‌شد قیمت هر باشگاه دو تا ده میلیارد تومان دیگر بیشتر اعلام شود؟

آیا پول مردم به جیب استقلال و پرسپولیس می‌رود؟

سازمان خصوصی‌سازی و وزارت ورزش و جوانان در قبال سوالاتی مانند این‌که آینده سهام‌داران باشگاه استقلال و پرسپولیس چه خواهد شد، یا دو باشگاه پرسپولیس و استقلال در ازای سهمی که از هواداران خود می‌برند، چه سودی مالی در بورس به آن‌ها می‌رسانند نیز پاسخ روشنی ندادند.

مهم‌ترین سوال در مورد این واگذاری، به تبلیغاتی برمی‌گشت که طی روزهای گذشته روی بیلبوردهای شهری و همین‌طور در شبکه‌های مجازی برخی از رسانه‌های نزدیک به حکومت، به چشم می‌خورد. شعاری که می‌گفت: «دیگر فقط هوادار نیستی، سهامداری.»

«حسان خاندوزی»، وزیر امور اقتصادی و دارایی یک شب پیش از واگذاری استقلال و پرسپولیس در صداوسیمای حکومتی ایران ادعا کرد که با ورود دو باشگاه استقلال و پرسپولیس به بازار سرمایه، افزایش سرمایه سرخابی‌ها با آورده مردم صورت خواهد گرفت. او گفته بود: «با واگذاری دو باشگاه استقلال و پرسپولیس مواجه نیستیم، بلکه با افزایش سرمایه این دو باشگاه با ورود به بازار سرمایه مواجه‌ایم.»

با این حال هیچ توضیحی در مورد سازوکار ورود این میزان نقدینگی به حساب دو باشگاه استقلال و پرسپولیس هم داده نشد.

باشگاه‌های استقلال و پرسپولیس، زیرمجموعه‌های وزارت ورزش و جوانان هستند و بودجه خود را به صورت مستقیم و غیرمستقیم از این وزارتخانه و دولت دریافت می‌کنند.

همچنین شیوه واگذاری این دو باشگاه به بخش خصوصی هم ابهاماتی فراوان داشت که به نظر می‌رسید، نشان از شتاب‌زدگی برای واگذاری استقلال و پرسپولیس دارد.

پس از آن‌که کنفدراسیون فوتبال آسیا اعلام کرد، باشگاه‌های استقلال و پرسپولیس به دلیل وابستگی به حکومت و اداره شدن توسط یک نهاد دولتی، اجازه حضور در رقابت‌های لیگ قهرمانان آسیا را ندارند، هر دو باشگاه از حضور در لیگ قهرمانان آسیا حذف شدند.

آیا استقلال و پرسپولیس هم طعمه بورس خواهند شد؟

بورس ایران، طی سال‌های اخیر، محلی برای از دست رفتن سرمایه‌های مردم ایران شد. یازدهم آبان سال ۱۴۰۰ «ناصر موسوی لارگانی»، نماینده مجلس و نماینده متقاضیان تحقیق و تفحص از سازمان بورس و اوراق بهادار، مدعی شد که بیش از ۹۰ درصد از سرمایه مردم در بازار بورس ایران «دود» شده است. او رقم حدودی تضرر مردم را یک هزار و پانصد میلیون تومان اعلام کرده بود.

پیش از این سرمایه‌سوزی، آیت‌الله «خامنه‌ای»، رهبر جمهوری اسلامی مردم را تشویق به سرمایه‌گذاری در بورس کرده بود. او مدعی شده بود، ورود سرمایه‌های مردم به بازار بورس، باعث تقویت ثبات سیستم‌های مالی و اداری کشور می‌شود. علی خامنه‌ای اما توضیح نداده بود که در صورت از دست رفتن سرمایه‌های مردم در بورس، چه ضمانتی برای جبران سرمایه‌ها وجود خواهد داشت.

استقلال و پرسپولیس، تحت حاکمیت دولتی تبدیل به نهادهایی کاملا ورشکسته از نظر مالی شده‌اند. حق پخش تلویزیونی آن‌ها پرداخت نمی‌شود، بلیت‌فروشی را در دست ندارند، آگهی‌های محیطی را به آن‌ها به صورت کامل واگذار نمی‌کنند و البته ورود آنان به بازارهای بین‌المللی ممنوع است.

پیش از این هم صحبت‌هایی برای ورود هر دو باشگاه به بورس یا فرابورس وجود داشت.

فرابورس ایران دارای شش بازار است که شامل بازار اول، بازار دوم، بازار سوم، بازار شرکت‌های کوچک و متوسط، بازار ابزارهای نوین مالی و بازار پایه می‌شود. دو شرکت استقلال و پرسپولیس سال گذشته درخواست خود را برای پذیرش در بازار اول و دوم فرابورس ارائه کردند؛ اما با توجه به اینکه شرایط حضور در این بازارها را نداشتند.

به دلیل تذکرات فدراسیون جهانی فوتبال حتما باید فرایند خصوصی‌سازی آن‌ها صورت می‌گرفت، تصمیم بر قرار گرفتن این دو باشگاه در بازار پایه فرابورس گرفته شد.

طبق ادعای ایسنا، ورود شرکت‌ها در بازار اول و دوم، باید از لحاظ نوع کسب و کار، حاکمیت شرکتی، میزان ریسک و صورت‌های مالی در هیات پذیرش مطرح و درمورد آن ها در این هیات تصمیم‌گیری شود. اگر مورد موافقت هیات واقع شوند، فرایند درج و عرضه را طی می‌کنند.

به نظر می‌رسد استقلال و پرسپولیس هم تبدیل به طعمه‌هایی برای ورود سرمایه به بازار بورس شده باشند.

خبرگزاری فارس مدعی شده است که بر اساس اعلام «سروش خواجه حق‌وردی» معاون سازمان فرابورس،‌ در نخستین روز پذیره‌نویسی سرخابی‌ها، باشگاه استقلال ۱۶۷ میلیون و ۴۰۳ هزار و ۹۰۳ سهم، توسط ۱۷۹ هزار و ۱۸۵ نفر و در مورد باشگاه پرسپولیس ۱۶۲ میلیون و ۲۲۹ هزار و ۱۳۶ سهم توسط ۲۰۱ هزار و ۲۵۴ هزار نفر خریداری شد.

طبق ادعای او در اولین روز پذیره‌نویسی ۴۸ میلیارد و ۷۱۴ میلیون تومان از حق تقدم سهام استقلال و ۵۴ میلیارد و ۹۴۷ میلیون تومان از حق تقدم سهام پرسپولیس فروخته شده است.

این فقط سود روز نخست بود؛ فروش سهام در روزهای آینده نیز ادامه خواهد داشت.