امین خلقت: پرداختن به رقص در عکاسی، یک مبارزه نمادین

بخش دوم

محمد تنگستانی

در سالهای گذشته بارها عکاسان ایرانی نسبت به انتشار بدون اجازه عکس‌‌هایشان در رسانههای دولتی و حکومتی ایران اعتراض کردهاند. دو سال پیش، «عباس عطار»، عکاس نام دار و فقید ایرانی در اعتراض به انتشار و سانسور عکسی که از  آیت الله «محمود طالقانی» در سال ۱۳۵۸ گرفته بود، نامهای به سردبیر روزنامه «شرق» فرستاد و سانسور عکس خود را با سانسور عکسها در دوران شوروی مقایسه کرد. او از روزنامه شرق خواسته بود که عکس آیت الله طالقانی در حال کشیدن سیگار را دوباره بدون سانسور منتشر کند. این روزنامه وابسته به جریان اصلاحطلب علاوه بر عدم رعایت کپیرایت، سیگاری که در دست آیت الله طالقانی بود را سانسور کرده بود. 

در اولین بخش از این گفت‌وگو، «امین خلقت»، عکاس 36 ساله ایرانی شرکت کننده در پنجمین رویداد هنری «Photo Popup Fair» در آلمان نسبت به عدم رعایت کپی‌رایت عکس در ایران گفت: «من در آلمان زندگی و کار می‌کنم. قانون رعایت کپی‌رایت در این جا الزامی است. وکلایی در آلمان کار و فعالیت می‌کنند که تخصص‌ آن ها پی گیری حق و حقوق هنرمندان است. آن ها متخصص در بررسی سرقت‌های هنری هستند. دولت آلمان این امکان را فراهم کرده است. این وظیفه دولت ایران است اما خب آن ها خودشان نقض کننده حقوق مولف هستند و عکاس را سانسور می‌کنند. با موضوع کپی‌رایت باید ریشه‌ای و اساسی برخورد بشود. حالا فرض کنید یک انجمن یا اتحادیه هم ما تاسیس کردیم، در صورت مساله تاثیری ندارد. مهم ترین نقض کننده حقوق مولف، دولت ایران است. آیا ما می‌توانیم دولت ایران را با یک انجمن عوض کنیم یا این که سبب بشویم آن ها سانسور کنند؟ من که بعید می‌دانم. جامعه عکاسان ایرانی هنوز به آن بلوغی که باید، نرسیده‌ است. ما هنوز به این نتیجه و بلوغ نرسیده‌ایم که دور هم، چه در داخل و چه در خارج از ایران، جمع بشویم و اول خودمان به حق و حقوق خودمان احترام بگذاریم.»

در ادامه دومین بخش از این گفت‌وگو را می‌خوانید:

در هنر، یکی از مهم ترین موضوعات، اقتصاد است. اقتصاد هنر در عکاسی ایرانی چه گونه است؟

ـ وحشت‌ناک‌ترین بخش کار در عکاسی برای ایرانیان، همین موضوع اقتصاد هنر است. از ضعف گذشته و در وضعیت بحران است. البته تعداد انگشت‌شماری در ایران از عکاسی درآمد خوبی دارند که آن ها هم به نظر من عکاس نیستند. شخصی مثلا بازیگر سینما است یا نقاش شناخته‌ شده‌ای است، حالا برای تنوع، عکاسی هم می‌کند و بعد برای عوض شدن روحیه اش،‌ نمایشگاهی هم می‌گذارد. به این دلیل که شناخته شده است، معلوم است که عکس‌هایش به فروش می‌روند؛ آن هم با قیمت‌های آن چنانی. تعداد این افراد هم از 10 نفر بیش تر نیست. هنر و اقتصادهنر در ایران به شکلی مافیایی مدیریت می‌شود.

شرکت عکاسان ایرانی در نمایشگاه‌ها و رویداد‌های جهانی، کمکی به عکاسی ایران می‌کند؟

ـ قاعدتا در مورد همه عکاسان نمی‌توانم اظهار نظر کنم. فقط می‌توانم در مورد عکس‌های خودم و این که چه کمکی به عکاسی من می‌کند، بگویم. حقیقتا شرکت در رویداد‌های هنری در نمایشگاه‌های بین‌المللی برایم جذابیت دارد. من در هنرم به دغده‌های شخصی‌ خود می‌پردازم؛ یعنی دغدغه‌های شخصی‌ام را با نگاه خودم عرضه می‌کنم. در عکس‌های من، رقص، زن، سانسور، مهاجرت و روزمرگی‌های خودم اولویت است. همه این دغدغه‌ها را در ذهنم تصویرسازی می‌کنم و بعد آن تصویرها را با کادر دوربین‌ خلق می‌کنم. متاسفانه در ایران این امکان وجود ندارد. در ایران به دلیل وجود سانسور و خفقان، عکاسان نمی‌توانند عکاسی صحنه، مد یا عکاسی هنری داشته باشند. در حالی که عکاسی مستند قوی است، چرا؟ به این دلیل که عکاسی مستند از وضعیت اجتماعی تغدیه می‌شود و جامعه ایران هم استعداد خوبی برای این ژانر دارد. عکاسی هنری در ایران ضعیف و محدود است چرا که عکاسان اجازه ندارند به زن یا اندام و رقص زن و مرد بپردازند. من به عنوان یک عکاس ایرانی که در نمایشگاه‌های جهانی شرکت می‌کند، واکنش مخاطبین ایرانی و غیر‌ایرانی برایم جذاب است. برایم جذاب است وقتی می‌بینند یک عکاس ایرانی به رقص یا مخالفت با حجاب اجباری یا حتی بدن زن پرداخته است. گاهی انتظار سیاه‌نمایی دارند اما وقتی می‌بینند که من مینیمال برخورد کرده‌ام و تلاشی برای سیاه‌نمایی یا بزرگ‌نمایی نداشته‌ام و نگاه ایرانی خود را همان‌طور که باید عرضه‌کرده ام، واکنش‌های جالبی دارند. حقیقتا شرکت در نمایشگاه‌ها و رویداد‌های جهانی و بزرگ، جدا از فروش آثارم، این جذابیت را هم برایم دارد. زن و رقص در عکاسی من محوریت دارند. اصلا پرداختن به رقص در عکاسی برای من یک مبارزه با موضوع است. عکس‌هایی که در پنجمین رویداد هنری Photo Popup Fair

عرضه کرده‌ام، در مورد «تبیعد» هستند. مهاجرت همیشه برای همه انسان‌ها در هر شکل و نژادی دغدغه است؛ مخصوصا برای ما ایرانی‌ها که اکثرمان به دلیل سانسور مجبور به مهاجرت می‌شویم. به نظرم، به تصویر کشیدن تبیعد، سانسور، زن و رقص در عکاسی مهم ترین پیام و اعتراض به شرایط عکاسی در ایران است. همه این‌ها را که کنار هم بگذارید و بعد واکنش مخاطب را هم به آن اضافه کنید، می‌شود انگیزه و اهمیت حضورم در این گونه رویدادهای بزرگ.