«در اولین روزی که خبر شیوع ویروس کرونا در قم منتشر شد، ما خبری دربارهاش نوشتیم که با وجود آنکه خبرمان هم درست و واقعی بود اما مسوولانی در تماس تلفنی با مدیر مسوول خبرگزاری برخورد شدید کردند و گفتند با انتشار این خبر، امنیت کشور را به خطر انداختهایم! اما وقتی آمار مبتلایان به کرونا در کشور افزایش پیدا کرد، فضا کمی تغییر یافت. دیگر میدانستند نمیشود کرونا را به طور کل انکار کرد. جلسهای گذاشتند و گفتند اشکالی ندارد که خبرهای کرونا منتشر شوند اما خط قرمزها رعایت شود و جوری نوشته نشود که ترس ایجاد کند.»
اینها گفتههای خبرنگار یکی از خبرگزاریهای دولتی است که نخواست نامش به دلایل امنیتی فاش شود. او به «خبرنگاری جرم نیست» گفت: «هر روزنامه یا خبرگزاری به روش خودش یک جور سانسورها را دور میزند و خبرهایی درباره کرونا مینویسد. اما همه دست به عصا هستند. راستش در میان همه این گرفتاریها، مانده است که بیکار و بیپول هم بشویم. کرونا هم اگر ما را نخورد، بیکاری حتما خواهد خورد.»
موج جدید سرکوب روزنامهنگاران و سانسور رسانهها از اعتراضات سراسری آبان ۱۳۹۸ آغاز و تا سقوط هواپیمای اوکراینی ادامه پیدا کرد. اما این روزها با ویروس ناخوانده کرونا، مسیر تازهای پیدا کرده است؛ ویروسی که شبیه اعتراضات سراسری آبان، مرگ ۱۴۷ مسافر هواپیما، قطعی سراسری اینترنت و جریانات دیگر نیست. کرونا خیلی ساده، یک بیماری است که جان میگیرد و تنها راه مقابله با آن، رعایت اصول پزشکی، بهداشتی و جریان سالم اطلاعرسانی از سوی صداوسیما به عنوان رسانه ملی و رسانههای دیگر است.
با این حال، از ششم بهمن تا چهارم اسفند امسال، ماموران اطلاعات سپاه پاسداران به خانه تعدادی از روزنامهنگاران هجوم آورده، خانههایشان را تفتیش، وسایلشان را ضبط و یا خودشان را احضار و بازجویی کردهاند. روزنامهنگارانی که تاکنون نامشان در این موج تازه تهدید رسانهای شده است، عبارتند از «مازیار خسروی»، «احسان بداغی»، «یغما فشخامی»، «یاسمن خالقیان»، «مولود حاجیزاده»، «شبنم نظامی» و «محمد مساعد».
در آخرین نمونه، محمد مساعد، روزنامهنگار مستقل پیش از احضارش در تاریخ چهارم اسفند، نظراتش را درباره مسایل اجتماعی و انتخاباتی در کانال تلگرامی و حساب توییتری خود مینوشت که پس از احضار و بازجویی، لپتاپ و موبایلش ضبط شد. در جریان بازجویی، از او خواسته بودند حسابهای خود را در توییتر و تلگرام حذف کند.
روزنامهنگار دیگری با اشاره به تهدیدهای اخیر نیروهای امنیتی در ایران به «خبرنگاری جرم نیست» گفت: «آن قدر خبرنگاران را ترساندهاند که همه ما فکر میکنیم نکند نفر بعدی ما باشیم که سپاه احضارمان میکند. هیچکداممان نمیدانیم دقیقا خطر قرمزشان چیست. ظاهرا همه چیز هست. من خودم ترجیح میدهم سکوت کنم تا بیشتر از این اذیت نشوم. کرونا گرفتن بهتر از بازداشت و بازجویی است!»
اما او در انتهای حرفهایش از کمبود شدید کیت برای آزمایش ویروس کرونا گفت: «نمیتوانم نگویم. وقتی کشور با کمبود کیت آزمایش مواجه باشد، به این معنی است که آزمایشهای کمتری هم انجام میشود و همین مانع داشتن آمار صحیح از مبتلایان میشود. شنیدهایم قرار است در روزهای آتی چین تعدادی کیت به ایران بفرستد اما فعلا کمبود داریم و کمبود یعنی ایجاد مشکلات دیگر.»
شلاق، زندان، تذکر و ارشاد
همراه با سانسور رسانهها و ایجاد فضای ترس و تهدید برای روزنامهنگاران، سخنگوی کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس شورای اسلامی در تاریخ هفتم اسفند خبر از تعیین مجازات یک تا سه سال زندان و شلاق برای منتشرکنندگان «اخبار کذب» درباره کرونا داد.
تنها چند روز پس از انتشار خبر شیوع ویروس کرونا در ایران، خبررسانی درباره این بیماری «جرمانگاری» شد. «حسن نوروزی»، سخنگوی کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس هفتم اسفند ماه گفت افرادی که مرتکب جرم انتشار خبر کذب درباره بیماری کرونا در جامعه شوند، به یک تا سه سال حبس و شلاق محکوم میشوند. او تعریف این جرم را «نشر اکاذیب» خواند.
این نماینده مجلس مدعی شد انتشار اخبار کذب در مورد بیماری کرونا باعث تعطیلی کشور، کارخانجات و مجتمعهای تجاری بزرگ و مدارس شده است. با این حال، توضیحی نداد که انتشار اخبار کرونا به چه شکل و تا چه حد میتوانند «کذب» باشند و این که چرا در شرایط بحرانی، نباید مدارس و مراکز تجاری و پررفتوآمد تا کنترل این بیماری تعطیل شوند و به حالت قرنطینه درآیند.
از سوی دیگر، «وحید مجید»، رییس پلیس فتا در تاریخ سوم اسفند، یعنی تنها چند روز پس از اعلام شیوع کرونا، ۹۰ شبکه مجازی را متهم به «نشر اکاذیب» و «شایعه پراکنی» درباره ویروس کرونا کرد و گفت نزدیک به ۳۰ پرونده قضایی در این ارتباط تشکیل شده است و شهروندانی نیز در استانهای هرمزگان و خراسان جنوبی دستگیر شدهاند.
او مجددا در تاریخ هفتم اسفند ماه اعلام کرد پلیس فتا ۲۴ شهروند را به دلیل نوشتههایشان درباره بیماری کرونا در فضای مجازی بازداشت کرده است و ۱۱۸ نفر از کاربران شبکههای اجتماعی نیز تذکر گرفته و «ارشاد» شدهاند.
وحید مجید با تهدید غیرمستقیم شهروندان گفت پلیس فتا در حال رصد کردن فضای مجازی است: «هماکنون پلیس فتا به صورت کاملا تخصصی کلیه جریانات خبری منتشر شده در فضای مجازی کشور و نشانگاههای انتشار اخبار را رصد میکند و در صورت مشاهده هرگونه مورد محتوایی شامل فیلم، خبر و عکس حاوی مطالب شایعه و کذب به قصد ایجاد تشویش اذهان عمومی و افزایش نگرانی در جامعه، موضوع را به صورت قانونی مورد پیگیری قرار داده و با متخلفان برابر قانون برخورد خواهد کرد.»
با این حال، این مقام انتظامی هیچ توضیحی نداد که براساس چه متر و معیار حقوقی و قانونی، فقط چند روز پس از اعلام شیوع ویروس کرونا، ۹۰ شبکه مجازی متهم به نشر اکاذیب و شایعهپراکنی و ۲۴ نفر بازداشت شده و ۱۱۸ شهروند و کاربر شبکه اجتماعی تذکر گرفتهاند. همچنین او توضیحی نداد که تذکر به شهروندان و ارشاد آنها به چه شکلی انجام میشود. مشخص نیست این افراد چه مطالبی در شبکههای مجازی نوشتهاند که به معنای «شایعسازی»، «خبر کذب» و «نشر اکاذیب» معنا شده است.
مجری صداوسیما: من فکر میکنم خودم هم مبتلا شدم!
نقش صداوسیما به عنوان رسانه ملی در اطلاعرسانی در مورد کرونا به طنز عجیبی در این روزها تبدیل شده است. یکی از راهکارهای این سازمان برای مقابله با ویروس کرونا، «انتشار پیامهای آرامشبخش» در «شبکه قرآن و معارف» سیما است.
همچنین در برنامهای از شبکه یک صداوسیما، کرونا به عنوان «نوعی سرماخوردگی» تعریف شده که چیز مهمی نیست و برطرف میشود.
از سوی دیگر، برخی از کارشناسان صداوسیما، کرونا را کار «دشمن انقلاب» میدانند که قصد مایوس کردن مردم از انقلاب را دارند. «کمال اکبری»، عضو هیات علمی «دانشگاه صداوسیما» به خبرگزاری «حوزه» گفته است: «دشمن با عَلم کردن ویروس سیاسی کرونا، بهدنبال مایوس نمودن مردم از انقلاب است.»
او افزوده است: «امروز مردم، رسانه داخلی، صاحبان فضای مجازی، دانشگاهها و مسوولان نباید در مقابل این ابزار سیاسی دشمن بیکار و بیتفاوت نشسته و نظارهگر باشند.»
اما عجیبترین تحلیل متعلق به یک مجری برنامه «سیمانیوز» است. این مجری زن در ابتدای حرفهایش میگوید: «ما امشب در گفتوگو ویژه خبری میخواهیم به هر چه ابهام برای شما درباره این ویروس است، پاسخ بدهیم.»
بعد در ادامه حرفهایش، کرونا را با آنفولانزا مقایسه میکند و میگوید حتی خودش هم مبتلا به کرونا بوده و الان خوب شده است!
او در مقابل دوربین تلویزیون به مخاطبانش میگوید: «شاید هوا گرم شود، این هم عین آنفولانزا برود. هیچ نگران نباشید، صبر داشته باشید. عین سرماخوردگی میآید و میرود. من فکر میکنم خودم مبتلا شدم. دو هفته پیش دقیقا این علایم را داشتم. یک شکل دیگر بود. کاملا خوب شدم و هیچ مشکلی هم ندارم.»
مجری سیمانیوز به مخاطبان خود در انتهای حرفهایش میگوید: «دقت کنیم، درست میشویم.»
برای دیدن اخبار و گزارشهای بیشتر درباره رسانه و خبرنگاری به سایت خبرنگاری جرم نیست مراجعه کنید.
مطالب مرتبط
سی و هشت سال سرکوب مطبوعات در ایران
۲۵۰ روزنامهنگار زندانی در جهان؛ ایران همچنان از بزرگترین زندانهای روزنامهنگاران
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر میتوانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راهاندازی کنید
با ایرانوایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر