امروز ۱۴ اردیبهشت برابر با سه ماه می روز «جهانی آزادی مطبوعات» است؛ اما یک روز قبل رسانه‌ها از پیدا شدن جسد «ساجد حسین»، خبرنگار منتقد پاکستانی که به کشور سوئد پناهنده شده بود در کنار رودخانه‌‌ای در شهر اوپسالا خبر دادند. گمان‌ها کشته شدن او به دلیل فعالیتش برای نقض حقوق‌بشر است.
احترام به روز جهانی آزادی مطبوعات درحالی‌که یک روز قبل مرگ یک خبرنگار رسانه‌ای شد و سه روز قبل از آن در تاریخ ۱۱ اردیبهشت، گزارشگران بدون مرز طی بیانیه‌ای از آزار و اذیت روزنامه‌نگاران ایرانی پناهنده به کشور ترکیه خبر دادند، به همراه احضار، ارشاد، بازداشت و حکم‌های صادره به اجرا درآمده و در انتظار اجرا ده‌ها روزنامه‌نگار در داخل کشور طنز دردناکی است.
امسال در حالی به روز جهانی آزاد مطبوعات رسیدیم که ده‌ها روزنامه‌نگار و شهروندخبرنگار به دلیل انتشار فیلم، عکس و خبر درباره شیوع کرونا دستگیر شدند و غیر از روزنامه‌نگاران به گفته سخنگوی ارشد نیروهای مسلح در تاریخ ۹ اردیبهشت، ۳۶۰۰ شهروند به دلیل آنچه «شایعه‌پراکنی» درباره ویروس کرونا گفته شده، بازداشت شده‌اند.
«حسن روحانی»، رییس‌جمهور ایران که در دو دوره ریاست جمهوری خود در سال ۱۳۹۲ و ۱۳۹۶ قول‌های برای آزادی مطبوعات، آزادی حق بیان و حقوق شهروندی داد نه‌تنها نتوانست کنترلی بر روی عملکرد دستگاه قضایی و سپاه پاسداران در این حیطه داشته باشد بلکه وزارت اطلاعات به‌عنوان نهاد زیرمجموعه دولت نیز دست به بازداشت و احضار کثیری از روزنامه‌نگاران زد.
او حتی علیرغم قولش نتوانست انجمن صنفی روزنامه‌نگاران را مجددا بازگشایی کند، اکنون چیزی از این انجمن جز یک کانال تلگرامی که گاهی خبرهای را منتشر می‌کند نمانده است.
بهمن سال ۱۳۹۳، بیش از هزاروصد و هفتاد روزنامه‌نگار در نامهای سرگشاده به «حسن روحانی» خواستار بازگشایی انجمن خود شدند. آنان در نامه خود نوشته بودند: «انتظار ما این بود که بازگشایی انجمن صنفی روزنامه‌نگاران به‌عنوان یکی از اقدامات انجام‌شده در کارنامه صد روز اول فعالیت دولت تدبیر و امید اعلام می‌شد که متاسفانه این اتفاق به هر دلیلی رخ نداد. بااین‌حال، ما هنوز امیدوار به تحقق این وعده جنابعالی هستیم.» این نامه نتیجه‌ای نداشت.
به عبارتی طی نزدیک به ۷ سال اخیر نه‌تنها اوضاع مطبوعات ایران بهتر نشده بلکه بدتر هم شده است.
حسن روحانی در اولین گام‌های خود در شهریور ۱۳۹۳ در گفت‌وگوی مطبوعاتی‌اش در نیویورک مدعی شد که هیچ روزنامه‌نگاری در ایران به خاطر حرفه‌اش بازداشت نشده است. او مدعی شد: «او این ادعای عجیب را یک سال و اندی پس از آغاز ریاست‌جمهوری‌اش بیان کرد.»
در همان سال (۱۳۹۳) در شاخص رده‌بندی جهانی آزادی مطبوعات سازمان گزارشگران بدون مرز، ایران از میان ۱۸۰ کشور در رده ۱۷۳ قرار گرفت. براساس این شاخص در سال ۱۳۹۹ نیز ایران مجددا در رده ۱۷۳ قرار گرفت. به عبارتی پنج سال بعد وضعیت آزادی در مطبوعات در ایران هیچ تغییر شاخصی نکرده است.
تمام روزنامه‌نگاران براساس مفاد پرونده‌هایشان به اتهاماتی نظیر «اجتماع و تبانی علیه امنیت ملی»، «تبلیغ علیه نظام»، «تشویش اذهان عمومی» و «نشر اکاذیب» متهم و سپس به حکم‌های سنگین محکوم شده‌اند. اتهاماتی که برآمده از نوشته‌هایشان و حتی پیام‌های خصوصی در تلفن و لپ‌تاپش استخراج شده است.
حسن روحانی به سخنوری معروف شده که هیچ‌کدام از حرف‌هایش با عملکردش سازگاری ندارد و همین باعث دردسرش حتی از خودی‌ها شده است. در تاریخ ۱۷آبان۱۳۹۵ «صادق لاریجانی»، رییس قوه قضاییه با انتقاد از شعارهای بی‌پایه حسن روحانی گفته بود: «خود شما (حسن روحانی) در موارد زیادی شفاهی و کتبی به من گفتید چرا با فلان روزنامه برخورد نمی‌کنید؟ حالا که در میان اهالی روزنامه‌ها قرار می‌گیرد ندای آزادی می‌دهید؟»
لاریجانی ادامه داده بود: «برادر بزرگوار شما خودتان شفاها یا کتبا باواسطه یا بی‌واسطه بارها گفته‌اید که چرا با فلان روزنامه یا فلان سایت برخورد نمی‌کنید یا نزد مقام معظم رهبری گلایه می‌کنید که چرا دستگاه قضایی با فلان روزنامه برخورد نکرده است؛ اما وقتی در بین اهالی مطبوعات و رسانه حضور می‌یابید ندای آزادی مطبوعات سر می‌دهید و اینکه قلم‌ها را نشکنید و دهان‌ها را نبندید! البته ما به هیچ‌کدام از این سخنان کاری نداریم و راه قانونی خود را می‌رویم.»
در آبان ۱۳۹۵، سه روزنامه‌نگار به نامهای «عیسی سحرخیز»، «احسان مازندرانی»، «سامان صفرزایی» و «داود اسدی» برادر «هوشنگ اسدی»، روزنامه‌نگار باسابقه که در کشور فرانسه زندگی می‌کند از سوی وزارت اطلاعات بازداشت شدند و پس از ماه‌ها انفرادی به حکم‌های سنگین محکوم شدند. وزارت اطلاعات در توجیه این بازداشت‌ها اعلام کرد آنها در یک پروژه نفوذ دشمن در مطبوعات فعال بودند. بااین‌حال، هیچ‌وقت توضیح داده نشد که این پروژه نفوذ چه بوده و دقیقا چه فعالیت‌های داشته است.
در همان سال (۱۳۹۵) در روز جهانی آزادی مطبوعات، ۲۳۰ روزنامه‌نگار ایرانی با ارسال نامهای سرگشاده به حسن روحانی، خواستار توجه و رسیدگی به وضعیت این روزنامه‌نگاران بازداشتی شدند؛ اما این نامه هم نتیجه‌ای نداشت.
در موج بعدی بازداشت‌ها «طاهره ریاحی»، دبیر اجتماعی خبرگزاری برنا هفتم دی ۱۳۹۵ از سوی وزارت اطلاعات به اتهام تبلیغ علیه نظام بازداشت شد، پس‌ازآن «زینب کریمیان، مهسا رجعتی، مهرک کریم‌پورعندلیبی» بازداشت شدند.
در طی این سال‌ها روزنامه‌نگارانی مانند «کیوان صمیمی، پویان خوشحال، شمس‌الواعظین، امیرحسین میراسماعیلی، مهدی محمودیان، محمدرضا نسب عبداللهی، مسعود کاظمی، هنگامه شهیدی ، امیر چمنی، پژمان موسوی، محمد مساعد، مازیار خسروی، یغما فشخامی، مرضیه امیری، یاسمن خالقیان، احسان بداغی، شبنم نظامی، نوشین جعفری، مولود حاجی‌زاده، علی ملیحی ساسان آقایی، مجید قاضی‌پور، کاظم ایمان‌زاده، سروش فرهادیان، اجلال قوامی، روح‌الله زم، یاشار سلطانی و صبا آذرپیک» بازداشت، احضار و یا منازلشان مورد تفتیش واقع شد.
تعدادی از آنها نیز محکوم به زندان شدند از جمله «هنگامه شهیدی» با حکم هفت سال و نیم زندان در بند زنان زندان اوین به سر می‌برد.
«مرضیه امیری»، خبرنگار روزنامه شرق که در تجمعات روز جهانی کارگر (۱۱ اردیبهشت ۱۳۹۸) بازداشت شد به اتهامات «اجتماع و تبانی علیه امنیت ملی»، «تبلیغ علیه نظام» و «اخلال در نظم عمومی» به پنج سال حبس قطعی در دادگاه تجدیدنظر محکوم شد. هنوز حکم او به اجرا درنیامده و آزاد است.
همچین «خسرو صادقی بروجنی»، در از حکم هشت سال زندان خود از سوی دادگاه انقلاب خبر داد. امیر بابایی نیز به به اتهام «نشر اکاذیب» به پرداخت یک صد میلیون ریال جزای نقدی محکوم شده است.
«ماندانا صادقی»، سردبیر وب‌سایت خبری «فیدوس» نیز به اتهام «فعالیت تبلیغی علیه نظام» احضار و با وثیقه ۴۰ میلیون تومانی آزاد شد. روح الله زم نیز با ۱۷ مورد اتهام در وضعیت نامشخص در بازداشت به سر می‌برد.
اما دولت روحانی فقط به بازداشت روزنامه‌نگاران داخلی مشغول نبوده بلکه در دوره ریاست جمهوری او حداقل سه روزنامه‌نگار خارجی نیز دستگیر شدند.
«جیسیون رضاییان»، خبرنگار واشنگتن‌پست و «یگانه صالحی»، همسرش و خبرنگار روزنامه نشنال امارات در تاریخ ۳۱مرداد۱۳۹۳ یعنی بیش از یک سال از شروع ریاست جمهوری او بازداشت شدند. خانم صالحی مدتی بعد با قرار کفالت آزاد شد اما جیسیون رضاییان پس از ۱۸ ماه حبس در تاریخ ۲۶دی۱۳۹۴ در چارچوب مبادله زندانیان آزاد شد و به آمریکا بازگشت.
تازه پس از چند سال بازداشت رضاییان داشت از یاد می‌رفت که «یولیا یوزیک»، خبرنگار روسی که برای تهیه گزارش به ایران آمده بود در مهر ۱۳۹۸ در هتلش از سوی ماموران وزارت اطلاعات به اتهام جاسوسی برای اسراییل بازداشت شد. او یک هفته بعد در تاریخ ۱۸ مهرماه آزاد و به کشورش بازگشت.
از سوی دیگر شماری از روزنامه‌ها، مجلات و سایت‌‌ها و کانال‌های تلگرامی در حوزه خبررسانی در طی نزدیک به هفت سال توقیف و مسدود شدند.
غیر از این‌ها به دلیل گرا‌نی قیمت کاغذ و سوبسیدهای اندک دولت و توزیع ناعادلانه رایانه برای کاغذ بسیاری از نشریات کاغذی قادر به ادامه حیات نبودند و درنتیجه کاملا تعطیل شدند.
هنوز نزدیک به دو سال دیگر به رییس جمهوری حسن روحانی که بیشترین وعده‌ها برای آزادی مطبوعات، احترام به حقوق شهروندی و حق آزادی بیان را داد مانده است. در طی شش سال گذشته کمر مطبوعات اصلاح‌طلب و فکرها و ایده‌های نو شکست. مدت‌هاست دیگر روزنامه‌نگاران از ترس از بازداشت و از دست دادن شغل خود در این فقر اقتصادی سکوت کرده‌اند و ترجیح می‌دهند خبرهای بی‌حاشیه را از خبرگزاری‌های رسمی بازنشر کنند و به این شکل به بقای خود ادامه دهند.
حسن روحانی و دفتر ریاست جمهوری‌اش فعلا هیچ پیامی درباره روز جهانی آزادی مطبوعات نداده‌اند.
برای دیدن اخبار و گزارش‌های بیشتر درباره رسانه و خبرنگاری به سایت خبرنگاری جرم نیست مراجعه کنید.
مطالب مرتبط:
اعتراض انجمن دفاع از آزادی مطبوعات به حکم پنج سال حبس کیوان صمیمی
بازداشت کارگران، معلمان و روزنامه‌نگاران در روزهای کارگر، معلم و آزادی مطبوعات
ایران با صعود ۴ پله ای، در رتبه ۱۶۹ آزادی مطبوعات در جهان قرار دارد
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر