احضار، بازجویی و بازداشت روزنامه‌نگاران در ایران تبدیل به یک روال عادی اما خطرناک شده است. در جریان انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۸۸ بازداشت روزنامه‌نگاران به اوج خود رسید و تاکنون که نزدیک به ۱۱ سال می‌گذرد همچنان به قوت خود باقی است.
اما علاوه بر بازداشت، روزنامه‌نگاران با یک مساله دیگر نیز روبرو هستند؛ از دست دادن شغل‌هایشان. پس از بازداشت‌های ادامه‌دار روزنامه‌نگاران و توقیف فله‌ای روزنامه‌ها، مدیران روزنامه و سایت‌های خبری تصمیم گرفتند برای دور بودن از خطر توقیف، خود دست به سانسور بزنند و تحریریه‌ها را از نیروهایی که با احضار و بازجویی مواجه شده‌اند دور کنند. در نتیجه این خبرنگاران که تعدادشان هم اندک نیست به یک‌باره مواجه با خانه‌نشینی اجباری می‌شوند.
مسئولان چه کسانی هستند؟
نهادهایی که در جمهوری اسلامی به امر احضار و بازداشت روزنامه‌نگاران مشغول هستند، وزارت اطلاعات زیرمجموعه دولت، قوه قضاییه و حفاظت اطلاعات سپاه پاسداران است. این سه ارگان یک‌بار با عنوان پروژه نفوذ، بار دیگر با عنوان همکاری با رسانه‌های بیگانه یا اظهارنظر درباره مسایلی در شبکه‌های اجتماعی و یا حتی حرف زدن از پرونده‌های فساد اقتصادی روزنامه‌نگاران بازداشت می‌کنند و در بعضی موارد بهتر آنها را برای «پاره‌ای از توضیحات» فرا می‌خوانند که نتیجه‌اش بازجویی‌ها چند ساعته می‌شود.
حسن روحانی در یک گفت‌وگو مطبوعاتی در نیویورک در شهریور ۱۳۹۳ درباره بازداشت روزنامه‌نگاران در ایران مدعی شد: «فکر نمی‌کنم فردی به خاطر روزنامه‌نگاری، یا به خاطر فعالیت رسانه‌ای دستگیر شده باشد. یک فرد می‌تواند یک خبرنگار و یک گزارشگر باشد و جرم مرتکب شود.»
این مواضع غیرمنتظره روحانی و مغایر با سخنرانی‌های انتخاباتی‌اش تنها یک سال بعد از ریاست‌جمهوری‌اش آغاز شد.
چطور پیگیری کنیم؟
اما آیا روزنامه‌نگارانی که غیرمنصفانه شغل خود را در پروسه برخوردهای امنیتی از دست می‌دهند، می‌توانند از خود دفاع کنند؟ آیا امکان قانونی برای آنها در این مسیر فراهم شده و یا می‌توانند از کارفرما خود به دلیل از دست دادن شغل شکایت کنند؟
«محمد اولیایی‌فرد»، وکیل دادگستری می‌گوید با توجه به شکل قراردادهای کاری روزنامه‌نگاران ایرانی شکایت از کارفرما تقریبا غیرممکن است.
به گفته این وکیل متاسفانه روزنامه‌نگار قشری از طبقه کارگر جامعه است که همیشه حقوقش به دلیل نداشتن قراردادهای مناسب کاری پایمال می‌شود.
این وکیل می‌گوید: «روزنامه‌نگاری شغل دولتی نیست که از مزایای دولتی نیز بهره‌مند شود البته خیلی از شغل‌های خصوصی نیز قراردادهای حمایتی و محکمی وجود دارد که شخص از مزایای بسیاری بهره می‌گیرد اما در حرفه روزنامه‌نگاری بیشتر قراردادها براساس حق‌التحریریه است و یا اساسا قراردادی بسته نمی‌شود و با صحبت دوستانه آدم‌ها وارد یک مجموعه می‌شوند و تا وقتی‌که مطلب، عکس و کاریکاتور و هر فعالیت دیگر آنها قابل‌انتشار باشد همکاری نیز با آنها صورت می‌گیرد؛ بنابراین این قشر از جامعه اصولا فاقد این بخش حمایتی در کار هستند و می‌توانند به‌راحتی از ادامه همکاری کنار گذاشته شوند.»
محمد اولیایی‌فرد اما موضوع اخراج و از دست دادن شغل روزنامه‌نگاران به دلیل داشتن پرونده‌های امنیتی را بحث دیگری می‌داند: «در ایران امکان دارد به خاطر یک جمله کل روزنامه توقیف شود، یعنی از آبدارچی تا کارگر چاپخانه از نان خوردن بیافتند. این دلیل مهمی است که باعث می‌شود روزنامه‌نگاری که یک‌بار پایش به ارگان‌های امنیتی برای سوال و جواب باز شود، از سوی رییس مطبوعاتی‌اش کنار گذاشته شود چون وجود او دیگر حساسیت‌برانگیز است و می‌تواند یک جمله از او کل روزنامه را تعطیل کند.»
در چنین وضعیت ناعادلانه‌ای اما ظاهرا راه گریزی نیست: «شکایت روزنامه‌نگاران پس از دست دادن شغل فقط در یک زمان می‌تواند موثر باشد که قرارداد کاری امضا شده باشد و کارفرما براساس آن حق‌وحقوقی از او را ضایع کرده باشد، در این موارد انجمن صنفی روزنامه‌نگاران نیز پادرمیانی کند؛ اما من در تمام سال‌های کاریم در ایران ندیدم که روزنامه‌نگاری بتواند براساس قرارداد مکتوبش شکایت کند.»
این وکیل روزنامه‌نگاران را جز «مظلوم‌ترین قشر کارگر» در جامعه می‌داند: «در جامعه‌ای که مطبوعات رکن چهارم دموکراسی نامید می‌شود روزنامه‌نگارانش به‌راحتی با پرونده‌های قضایی مواجه می‌شوند. روزنامه‌نگاری که درباره فساد اقتصادی نوشته بازداشت می‌شود اما با کسی که آن فساد را مرتکب شده شاید هیچ‌وقت برخورد نشود. مقامات در ایران متاسفانه چشم این رکن اصلی را کور می‌کنند تا در تاریکی به تاراج مملکت ادامه دهند.»
برای دیدن اخبار و گزارش‌های بیشتر درباره رسانه و خبرنگاری به سایت خبرنگاری جرم نیست مراجعه کنید.
مطالب مرتبط:
بی‌کاری گسترده روزنامه‌نگاران پس از برخوردهای امنیتی و سکوت مسئولان
روز جهانی آزادی مطبوعات در ایران: روزنامه‌نگاران متهم، روزنامه‌نگاری خاموش
بازداشت کارگران، معلمان و روزنامه‌نگاران در روزهای کارگر، معلم و آزادی مطبوعات
ایران با صعود ۴ پله ای، در رتبه ۱۶۹ آزادی مطبوعات در جهان قرار دارد
هشدار سازمان گزارش‌گران بدون مرز از وضعیت روزنامه‌نگاران ایرانی در ترکیه
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر