خبرنگارانی که افغانستان را ترک می‌کنند؛ موج ترورهای هدفمند

دانیال دایان؛شهروندخبرنگار

به تازگی نهاد «نی» پشتیبان رسانه‌های آزاد افغانستان، آماری منتشر کرده که بیان‌گر افزایش ترورهای هدفمند علیه خبرنگاران و روزنامه‌نگاران افغانستانی در این کشور است. طی این آمار، در بیش از دو هفته اخیر هفت خبرنگار از اهالی رسانه در این کشور به قتل رسیده‌اند. بنا بر این آمار در سال ۲۰۲۰ یازده خبرنگار و کارمند رسانه در افغانستان کشته شده‌اند و برای همین، سال گذشته، یکی از خونین‌ترین سال‌ها برای اهالی رسانه در افغانستان به شمار می‌رود. در عین‌حال، برخی از روزنامه‌نگاران افغانستانی به دلیل تهدیدات امنیتی، کشورشان را ترک کرده‌اند و به نظر می‌رسد که در پی افزایش این تهدیدات و ترورها، شمار دیگری از آن‌ها در فکر خروج از افغانستان باشند.

***

پس از سقوط «طالبان» از حکومت افغانستان، ظهور و رشد رسانه‌ها مبنی بر آزادی بیان به یکی از دستاوردهای مهم دوران پسا‌طالبان تبدیل شد. همان مساله‌ای که بیم آن می‌رود با شروع و ادامه مذاکرات صلح میان حکومت این کشور و طالبان، مورد تهدید قرار گیرد و چه‌بسا از دست برود. افغانستان طالبان را مسئول ترورهای هدفمند علیه خبرنگاران و اهالی رسانه معرفی می‌کند؛ اما طالب‌ها، این اتهام را رد می‌کنند.

«مجیب خلوت‌گر» مسئول نهاد «نی» در گفت‌وگو با «ایران وایر» همین ترورهای هدفمند را عامل مهمی می‌داند که باعث شده اهالی رسانه، افغانستان را ترک کنند. او در این گفت‌وگو تصریح کرد که ترورهای هدفمند برای ضربه‌زدن به ارزش «آزادی بیان» صورت می‌گیرد.

خلوت‌گر همچنین حکومت افغانستان را به «بی‌اعتنایی» در راستای تامین امنیت خبرنگاران و اهالی رسانه متهم کرد: «حکومت افغانستان هیچ کاری در تامین امنیت خبرنگاران انجام نداده است. در حالی‌که توانایی آن را دارد اما اراده‌ای برای تامین امنیت خبرنگاران و تضمین حفظ ارزش آزادی بیان در حکومت ما نیست. حکومت بایستی سیاست‌های مشخص برای این امر در نظر می‌گرفت تا مصونیت اهالی رسانه تضمین شود. اما این کار صورت نگرفته است. افزایش سطح تهدیدات امنیتی باعث شده که خبرنگاران و اهالی رسانه به خودسانسوری روی بیاورند.»

نهاد «نی» ضمن ابراز نگرانی از تداوم موج ترورهای هدفمند هشدار داده است که اگر مقامات امنیتی و تحقیقاتی افغانستان در قبال تامین امنیت خبرنگاران و رسانه‌ها بی‌توجه باشند، موج «رعب» و «وحشت» میان جامعه خبرنگاری افزایش خواهد یافت.

«ایران وایر» با «طارق آرین» سخن‌گوی وزارت داخلی افغانستان نیز تماس گرفت. او در این گفت‌وگو اعلام کرد که نیروهای امنیتی افغانستان برای تامین امنیت «تمام مردم» تلاش می‌کنند و «به هیچ گروه هراس‌افکنی اجازه برهم زدن امنیت نمی‌دهند.»

اما موج ناامنی‌ها در افغانستان هر روز بیشتر می‌شود و انسان‌های بسیاری جان خود را از دست می‌دهند. در این میان روزنامه‌نگاران و اهالی رسانه که در جهت آزادی بیان و اطلاع‌رسانی تلاش می‌کنند، یکی از مهم‌ترین هدف‌های حمله‌های تروریستی هستند.

«نصرت پارسا» یکی از خبرنگاران افغانستانی است که گزارش او از دختری هم‌جنس‌گرا برای تلویزیون «ایران اینترنشنال» باعث شد که هدف تهدیدهای امنیتی قرار بگیرد. او در نهایت تصمیم گرفت کشورش را ترک کند و حالا در ترکیه به سر می‌برد. او در گفت‌وگو با «ایران وایر»‌ درباره این تهدیدات و تصمیمش گفت: «پس از نشر گزارش در مورد دختر هم‌جنس‌گرا در کابل پیام‌های تهدید‌آمیزی در فیس‌بوک دریافت کردم. افراط‌گرایان به من می‌گفتند که چرا به جای مصاحبه با آن دختر سرش را قطع نکرده‌ام. به من هشدار می‌دادند که اگر دستگیرم کنند، سرم را می‌برند. حال بسیار بدی داشتم و مجبور شدم افغانستان را ترک کنم.»

این خبرنگار حتی ترکیه را هم ناامن ارزیابی می‌کند: «افغانستانی‌های افراط‌گرا و وابسته به گروه‌های تروریستی در ترکیه هم حضور دارند. برخی از این افراد که من را تهدید کرده‌اند هم در ترکیه هستند. اما من در سردرگمی به سر می‌برم. نهادهای امنیتی افغانستان در ممانعت از کشتار و ترورهای هدفمند خبرنگاران ناکام ماندند و هیچ کاری برای تامین امنیت من انجام ندادند. برای همین است که همین حالا، چندین مدیر رسانه دیگر در کابل نیستند و بیش از ۳۰ خبرنگار در تماس با من، می‌خواهند از افغانستان خارج شوند.»

پارسا در حالی‌که یادآور شد به خاطر تهدیدات امنیتی حاضر نیست به افغانستان بازگردد، شرایط کنونی رسانه‌ها و خبرنگاران افغانستانی را شبیه به فضای سانسور هم‌صنفانش در ایران و زیر فشار حکومت جمهوری اسلامی دانست: «تفاوت این‌جاست که در ایران نظام مخالف آزادی فردی و آزادی مطبوعات است. اما در افغانستان گروه‌های مسلح و تندروها مخالف فعالیت رسانه‌ها هستند.»

به تازگی «مختار لشکری» مجری برنامه مشهور «کاکتوس» پس از ترک افغانستان، با انتشار ویدیویی در شبکه‌های اجتماعی دلیل این اقدام را محافظت از جان خود عنوان کرد: «خبرنگاران آسیب‌پذیرترین قشر جامعه‌‌اند. [آن‌ها] بدون هیچ محافظت امنیتی در تیررس حمله مخالفان قرار دارند. کم در این مدت نشنیدم از حوادثی که برای خبرنگاران اتفاق افتاده. من هم از کسانی هستم که برای مقطعی در خارج از کشور زندگی می‌کنم.»

«فرحناز فروتن» یکی دیگر از مجریان تلویزیونی افغانستان است که برنامه‌های سیاسی را اداره می‌کرد. او پس از ترک افغانستان در حساب کاربری‌ خود در توییتر خبر داد که با اخذ ویزای طولانی‌مدت، کشورش را به مقصد فرانسه ترک کرده است. او در فوریه ۲۰۲۰ بدون حجاب با اعضای گروه «طالبان» در قطر مصاحبه کرد و همین امر به تنهایی می‌تواند موجب خشم طالبان شود؛ گروهی که هیچ اعتنایی به حقوق و آزادی زنان ندارد.

حدود یک ماه پیش «بسم‌الله عادل ایماق» یکی از مسئولان ایستگاه‌های رادیویی در استان «غور» کشته شد و همین امر نگرانی اهالی رسانه را در این استان به دنبال داشت.«نجیب محمدی» از خبرنگاران شاغل در همین استان است. او در گفت‌وگو با «ایران وایر» گفت که اگر ترور اهالی رسانه تداوم یابد، او هم افغانستان را ترک خواهد کرد: «ناامنی در ولایت [استان] ما بسیاری زیاد است و من هم می‌ترسم که مورد حمله گروه‌های تروریستی قرار بگیرم و کشته شوم. اگر فرصت شود مثل دیگر خبرنگاران به کشورهای دیگر پناه خواهم برد.»

او نیز مانند دیگر مصاحبه‌شونده‌های این گزارش، تاکید کرد که با وجود افزایش تهدیدات امنیتی علیه خبرنگاران و اهالی رسانه، حکومت افغانستان قادر به مهار ترورهایی نیست که این صنف را هدف قرار داده است.

هر روز که می‌گذرد، خبرها حاکی از تروری دیگر، یا بمب‌گذاری دیگری در شهرهای مختلف افغانستان است؛ انسان‌ها چه شهروند عادی باشند و در این اقدامات تروریستی جان ببازند و چه مقامات امنیتی و نظامی باشند، خبرنگاران در تمامی این شرایط وظیفه اطلاع‌رسانی و روایت حقیقت را بر دوش دارند. دست‌کم در یک سال اخیر نیروهای افراطی و تروریستی صنف اهالی رسانه‌ را هم به اهداف ترورهای خود افزوده‌اند تا با کشته شدن آن‌ها رسانه‌ها محافظه‌کار شوند، روزنامه‌نگاران کشورشان را ترک کنند و در نهایت، حقیقت پنهان بماند. معلوم نیست سرنوشت آن‌هایی که در افغانستان مانده‌اند و مشغول به فعالیت رسانه‌ای هستند چه خواهد شد؛ همان‌طور که سرنوشت روزنامه‌نگاران پناهجو به کشورهای دیگر، نامشخص است.

برای دیدن اخبار و گزارش‌های بیش‌تر درباره رسانه و خبرنگاری به سایت خبرنگاری جرم نیست مراجعه کنید.