باقر ابراهیمی
آخرین اهل رسانه افغانستانی که در این کشور کشته شد، «نعمت روان» ۲۸ ساله بود که سابقه مجری‌گری در شبکه تلویزیونی «طلوع» را داشت. او را در «قندهار» کشتند؛ آن‌هم در حالی‌که پیش‌تر در پی تهدیدهایی که شده بود، از کارش استعفا داده بود. او درست یک روز پس از تهدید گروه تروریستی «طالبان» به قتل رسید؛ تهدیدی که سخن‌گوی این گروه به صراحت عنوان کرده بود که با رسانهها و روزنامه‌نگارانی که از نظر آن‌ها رعایت «بی‌طرفی» را نکنند، برخورد می‌کند. تهدیدها و ترورهای هدفمند علیه روزنامه‌نگاران و اهالی رسانه در افغانستان در بیش از یک سال‌ونیم اخیر شدت داشته است؛ به طوری‌که در ماه‌های اخیر با موج خروج آن‌ها از افغانستان مواجه‌ایم. روزنامه‌نگارانی هم که همچنان به فعالیت خود ادامه می‌دهند، مدام مورد تهدید قرار دارند؛ خصوصا زنان که در ماه‌های گذشته نیز، تعدادی از آن‌ها به قتل رسیدند.
***
«در صورت نشر خبرهای کاذب و معلومات نادرست از طرف رسانهها و خبرنگاران، می‌تواند بی‌طرفی آن‌ها جدا تحت سوال قرار گیرد. در صورت دوام همچو کار، مسئولیت اقدامات بعدی به مسئولین و کارمندان رسانه برخواهد گشت.»
این جملات تهدیدآمیز سخن‌گوی طالبان «ذبیح‌الله مجاهد» است که بسیاری از رسانهها و خبرنگاران افغانستانی را به نشر «یک‌جانبه» به نفع حکومت افغانستان متهم کرده است. او روز پنجم ماه می، در توییترش نوشت: «از چند روز بدین‌سو ما شاهد پروپاگند [پروپاگاندا] و نشرات یک‌جانبه بعضی رسانهها استیم. در عقب این نوع نشرات استخبارات [امنیت ملی] اداره کابل مستقیما دست دارد.» او اظهارات خود را چنین ادامه داده است: «رسانهها باید متوجه باشند، بی‌طرفی خود را حفظ کنند و درین شرایط حساس کشور، به وسیله پروپاگند اداره کابل تبدیل نشوند.»
فردای این هشدار «نعمت روان» که فرزندی یک‌ساله داشت، ترور شد. او چندین سال به عنوان مجری خبر و برنامه‌های سیاسی تلویزیون خصوصی «طلوع‌نیوز» فعالیت می‌کرد و سه هفته پیش از ترور، به کار خود پایان داده و مسئول رسانهای وزارت مالیه شده بود. او پیش از به قتل رسیدن، بارها تهدیدهایی دریافت کرده بود و برای حفظ امنیت خود، جابه‌جا شده بود. اما تهدیدها به عمل نشست و دو فرد مسلح ناشناس او را کشتند. آن‌هم درست یک روز پس از تهدیدهای علنی طالبان علیه رسانهها و روزنامه‌نگاران؛ در روزگاری که مذاکرات صلح ادامه دارد.
در پی این واقعه، «محمداشرف غنی» ریيس‌جمهور افغانستان قتل نعمت روان را «حمله تروریستی» خواند و تاکید کرد که تروریست‌ها نمی‌توانند با چنین حملاتی «صدای رسای آزادی بیان» را خاموش کنند. سازمان گزارش‌گران بدون مرز نیز ضمن محکوم کردن قتل نعمت روان، خواهان «تحقیق جدی» درباره «این جنایت» شد. این سازمان همچنین در روز جهانی «آزادی مطبوعات»، سوم ماه می، خبر داده بود که طی شش ماه گذشته دست‌کم ۲۰ خبرنگار و کارمند رسانه‌های افغانستان مورد حملات هدفمند قرار گرفته‌اند که هشت نفر از آن‌ها کشته شده‌اند. از میان این هشت کشته، چهار نفر از آن‌ها زن بوده‌اند. در ماه مارس (اسفند) بود که سه زن از اهالی رسانه در دو تیراندازی در شهر «جلال‌آباد» کشته شدند. «مرسل وحیدی»، «شهناز رووفی» و «سعدیه سادات» سه تن از اهالی رسانه مشغول به کار در تلویزیون «انعکاس» بودند که جان خود را از دست دادند؛ آن‌هم درست پس از کشته شدن «ملاله میوند» دیگر همکار این رسانه در آذر ماه سال گذشته.
نگرانی‌ها پیرامون امنیت جانی خبرنگاران و حفظ آزادی اطلاع‌رسانی در حالی شدت پیدا کرده که قرار است نیروهای بین‌المللی و همچنین آمریکایی طی ماه‌های آینده افغانستان را ترک کنند و از سوی دیگر حکومت افغانستان با حمایت دیگر حکومت‌ها مشغول مذاکره با طالبان برای رسیدن به صلحی است که معلوم نیست تا چه اندازه آزادی بیان را تضمین می‌کند.
«ذوالفقار محمدی» یکی از خبرنگاران افغانستانی است که در گفت‌وگو با «ایران وایر» از تهدید جدید سخن‌گوی طالبان ابراز نگرانی می‌کند و معتقد است آزادی بیان و گردش آزاد اطلاعات در خطر جدی قرار دارد: «نگرانی‌ها از تهدیدات امنیتی در برابر خبرنگاران هر روز بیشتر می‌شود؛ خصوصا قتل و ترورهای خبرنگاران و فعالان رسانهای. ترور نعمت روان آن‌هم تنها یک روز پس از هشدار طالبان آغاز دوباره سرکوب آزادی بیان در کشور است. این قتل تاثیر ناگواری بر من و دیگر خبرنگاران گذاشته است.»
این خبرنگار معتقد است که حکومت افغانستان برای جلوگیری از ترور اهالی رسانه اقدامات چندانی انجام نداده است: «این نشان می‌دهد که حکومت یا توانایی جلوگیری از این تهدیدات را ندارد یا اراده‌ای برای مصونیت خبرنگاران ندارد. اگر روند چنین ادامه پیدا کند، آزادی بیان و فعالیت رسانهها متوقف خواهد شد. هنوز هم تکلیف پرونده‌های قتل خبرنگاران از سوی نهادهای عدلی و قضایی مشخص نشده است.»
او معتقد است که اگر روند تهدیدات و کشتار هدفمند اهالی رسانه به همین شکل ادامه پیدا کند، خبرنگاران برای حفظ امنیت جانی خود به خارج از کشور پناهنده خواهند شد.
در دی‌ماه سال ۱۳۹۹ بود که نهاد «نی»، پشتیبان رسانه‌های آزاد افغانستان، با انتشار گزارشی به کشتار هدفمند خبرنگاران در افغانستان پرداخت. همان زمان «مجیب خلوت‌گر» مسئول این نهاد در گفت‌وگو با «ایران وایر» اظهار داشته بود که همین ترورهای هدفمند عامل مهمی است که باعث شده اهالی رسانه، افغانستان را ترک کنند. مساله‌ای که به موجی از خروج اهالی رسانه از کشورشان تبدیل شده است.
«زهرا» نام مستعار یکی دیگر از خبرنگاران افغانستانی است که در گفت‌وگو با «ایران وایر» اظهارات اخیر «ذبیح‌الله مجاهد» را اعمال محدودیت بر رسانه‌های می‌داند که می‌تواند باعث کناره‌گیری زنان از حرفه خبرنگاری شود: «طالبان رسانهها را محدود کرده است به گونه‌ای که مستقیم به آن‌ها حمله می‌کند. اگر این تهدیدات ادامه پیدا کند، شاید بیشتر اهالی رسانه ناگزیر به ترک کشور شوند. من به عنوان یک خبرنگار ابراز نگرانی می‌کنم به‌خصوص خبرنگاران زن که شاید شغل خود را تغییر بدهیم؛ حفظ جان‌مان اولویت ماست.»
او همچنین معتقد است که هدف طالبان از این تهدیدها، مقابله با آزادی اطلاع‌رسانی است: «آن‌ها می‌خواهند دست ما را بسته کنند تا نتوانیم خبر را نشر دهیم. خود طالبان می‌داند که کار خبرنگار اطلاع‌رسانی به مردم است. آنچه که در اعلامیه طالبان نگرانی خبرنگاران را برانگیخته، این است که هر رسانه یا هر خبرنگاری که علیه طالبان خبر نشر کند، مورد حمله قرار می‌گیرد و حق شکایت هم ندارد.»
هشدار گروه طالبان با واکنش‌هایی در داخل و خارج از کشور هم مواجه شده است. شماری از سفارت‌های کشورهای جهان مقیم کابل، حمایت همه‌جانبه خود را از آزادی بیان و رسانه‌های این کشور اعلام کرده و تکرار کرده‌اند که این دستاورد باید حفظ شود. نهاد «نی» و «کمیته مصونیت خبرنگاران افغان» با ابراز نگرانی و محکوم کردن هشدار طالبان، از حکومت و سازمان ملل متحد خواسته‌اند که برای حفظ جان خبرنگاران در افغانستان تلاش کنند.
در آخرین رده‌بندی جهانی آزادی رسانهها در سال ۲۰۲۱ که توسط گزارش‌گران بدون مرز منتشر شده است، افغانستان میان ۱۸۰ کشور، در رده ۱۲۲ قرار دارد. در این گزارش تاکید شده است: «ویروس خشونت افراط‌‌گرایانه» خبرنگاران و خصوصا خبرنگاران زن را هدف قرار داده است. طبق این گزارش دست‌کم شش خبرنگار و اهل رسانه در سال ۲۰۲۰ هدفمند کشته شدند و چهار تن دیگر از آغاز سال ۲۰۲۱ به قتل رسیدند. البته حالا باید نام نعمت روان را هم به این لیست افزود. این سازمان، افغانستان را یکی از «مرگ‌بارترین» کشورهای جهان خوانده است.
برای دیدن اخبار و گزارش‌های بیشتر درباره رسانه و خبرنگاری به سایت خبرنگاری جرم نیست مراجعه کنید.
مطالب مرتبط:
ملاله میوند، خبرنگار افغانستان با گلوله افراد ناشناس کشته شد
مجری و گوینده افغانستانی در پی انفجار در خودرو شخصی کشته شد
خبرنگار رادیو آزادی در افغانستان کشته شد
خبرنگاری یا بازی با مرگ؛ ماه گذشته ۳روزنامه‌نگار در افغانستان کشته شدند
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر