زنگوله‌ها را بزنید؛ یوتیوبرهای ایرانی به دنبال چه هستند؟

حتما شما هم این جملات را شنیده‌اید: «پیش از هر چیز یادتون نره از این پایین کانال منو سابسکرایب کنید و حتما زنگوله را بزنید که وقتی ویدیو جدید را گذاشتم، با خبر بشید.»یوتیوب سایتی غریب برای ایرانیان است چرا که مانند بسیاری از سایت‌های جهانی، برای رسیدن به آن باید دست به دامان فیلترشکن شوند. از همین‌ رو است که یوتیوب با دارا بودن رتبه دوم پربازدیدترین سایت در جهان، در ایران با اقبال روبه‌رو نیست. با این حال، طی سال‌های اخیر فعالیت ایرانیان به عنوان «یوتیوبر» در این سایت که زیر نظر شرکت «گوگل» فعالیت می‌کند، افزایش یافته است.

بسیاری از ایرانیان با هدف درآمدزایی، کانال‌های یوتیوب خود را افتتاح می‌کنند اما مشکلاتی بر سر راه آن‌ها وجود دارد؛ از مسائل سخت‌افزاری، از جمله داشتن دوربین، میکروفون، مکان برای فیلم‌برداری و دارا بودن اینترنت پر سرعت گرفته تا «تولید محتوا» که ممکن است افراد را از ادامه فعالیت در این پلتفرم دوست‌داشتنی باز دارد.

یوتیوب پر است از کانال‌هایی که پس از انتشار تعداد معدودی ویدیو، به دلیل عدم استقبال و عدم جذب دنبال‌کننده، رها شده اند. در این بین همیشه محتوای سرگرم‌کننده در پلتفرم‌های تصویری مانند اینستاگرام و یوتیوب حرف اول را می‌زنند.

به طور کلی می‌توان فعالیت یوتیوبرهای ایرانی را به دو دسته تقسیم کرد؛ آن‌ها که برای ارایه اطلاعات تخصصی خود و آموزش، گام در راه تولید محتوای تصویری گذاشته‌اند و عده‌ای که اغلب به ارایه محتوای سرگرم‌کننده می‌پردازند.

بیشتر نیز گروه دوم با وجود انتقادهای بسیاری که بابت تولید این محتوا بر آن‌ها وارد می‌شود، بازدیدکننده‌های بیشتری را جذب می‌کنند و از این رو درآمد بیشتری دارند؛ به عبارتی، این مخاطب است که به محتوای تولید شده توسط یوتیوبرها جهت می‌دهد.

چه محتوایی در یوتیوب فارسی منتشر می‌شود؟

از کانال‌های یوتیوب مربوط به هنرمندان و پخش موسیقی و محتوای خبری که گذر کنیم، تعداد ایرانیانی که محتوایی با زبان فارسی تولید می‌کنند و دنبال‌کنندگان آن‌ها در محدوده ۱۰۰ هزار نفر یا بیشتر است، در نهایت به تعداد انگشتان دو دست می‌رسد. همه این کانال‌ها نیز بیشتر به بخش سرگرم‌کننده اختصاص دارند. بسیاری از آن‌ها ساخت ویدیو در یوتیوب را با «ری اکت» آغاز کرده‌اند؛ یعنی ویدیوهای کوتاه بامزه موجود در فضای مجازی را نگاه می‌کنند و به آن‌ها واکنش نشان می‌دهند. برپایی «چالش» یک یا چند نفره از جمله دیگر اقدامات این افراد است و از آن ویدیو تهیه می‌شود. دوربین مخفی، بازی های گروهی و موارد دیگر نیز در همین بخش جای می‌گیرند.

یکی از جذاب‌ترین بخش‌های یوتیوب در جهان، «استریمر» بودن است؛ کانال‌هایی که محتوای اصطلاحا «در جریان» را تولید می‌کنند مانند انجام بازی‌های ویدیویی که شخص در قالب یک ویدیو ضمن انجام بازی، روی آن توضیحاتی ارایه می‌کند.

بخش جذاب دیگری که عموما مورد توجه مخاطب قرار می‌گیرد، «ولاگ» است. ولاگ یا ویدیو بلاگ از جمله محتوایی است که یوتیوبرها انجام کاری مانند خرید یک وسیله یا توضیح در خصوص موضوعی را به تصویر می‌کشند. البته ولاگ‌ها می‌توانند آموزشی یا مربوط به بررسی محصولات نیز باشند.

در این بین موضوع موسیقی «رپ و هیپ‌هاپ» نیز باعث شده است تا برخی از خوانندگان این سبک با محتوای مربوط، فعالیت‌های با محوریت رپ در فضای یوتیوب انجام دهند.

«میا پلیز»، «فرشاد سایلنت»، «آریا کئوکسر»، «توکسیک گیرل»، «کیودی پای»، «فارسی فرزندز»، «فیمس حاجی» و «پوتک» از جمله کانال‌هایی هستند که در آن‌ها محتوای سرگرم کننده منتشر می‌شوند و مدیران این کانال‌ها بیشترین دنبال‌کنندگان را در این حوزه به خود اختصاص داده‌اند.

البته این فهرست به همین کوتاهی نیست و کانال‌های بسیاری با دنبال‌کنندگان هزار تا ده‌ها هزار نفر در همین زمینه فعالیت دارند.

منتقدان این کانال‌ها می‌گویند محتوای تولید شده عموما کپی شده از نمونه خارجی و عاری از خلاقیت هستند. برخی محتوای آن‌ها را +۱۸ دانسته و معتقدند این افراد بیشتر از طریق تمسخر دیگران برای جذب دنبال‌کننده اقدام می‌کنند و دست‌آورد دیگری برای مخاطب ندارند.

در مقابل اما باید پرسید این تعداد بالای دنبال کننده از کجا نشات می‌گیرد؟ مقوله‌ای تکراری که شاید بتوان مورد مشابه آن را در صفحه‌های میلیونی شاخ‌های اینستاگرامی پیدا کرد!

«مائده» که تا یک ماه دیگر باید در جلسه کنکور سراسری شرکت کند، می‌گوید در بین ساعات درس که نیاز به استراحت دارد، با فیلترشکن به یوتیوب وصل می‌‌شود و به تماشای ویدیوهای یوتیوبرها می‌پردازد.

او معتقد است با وجود این‌که بسیاری یوتیوبرهای ایرانی را بی‌محتوا و مضحک می‌دانند اما در واقع باید افراد از خود بپرسند هدف اولیه از دیدن ویدیو آن‌ها چیست؟مائده به «خبرنگاری جرم نیست» می‌گوید: «من برای این‌که بخندم، یوتیوبرهای ایرانی را دنبال می‌کنم. فرق زیادی بین محتوای طنزی که در اینستاگرام توسط واینرها تولید می‌شود، با بچه‌های یوتیوب وجود دارد. ویدیوها با کیفیت خوب و خلاقانه‌اند. این باعث می‌شود برای منی که می‌خواهم نیم ساعت بخندم و استراحت کنم، تماشای ویدیوهای یوتیوب فضای مفرح‌تری نسبت به استوری‌های اینستاگرام یا جوک‌های متنی توییتر باشد.»

او می‌گوید با آگاهی به این که بخش زیادی از رفتارها، واکنش‌ها و موضوعات مطرح شده در این ویدیوها از پیش برنامه‌ریزی شده‌اند، هم‌چنان علاقه‌مند است تا آن‌ها را دنبال کند.

محتوای سرگرم کننده دیگری که می‌توان در صفحات کانال‌های یوتیوب فارسی به آن رسید، تهیه و پخت غذا است؛ مانند آشپز «جواد جوادی» که با حدود ۲۰۰ هزار دنبال کننده، از سال ۱۳۹۵ بیش از هر کسی در این زمینه ویدیو ساخته است.

هم‌چنین آموزش کار با نرم افزارهای کامپیوتری مربوط به تصویرسازی و ساخت ویدیو، افکت‌گذاری، آموزش زبان‌های خارجی با متدهای مختلف از جمله زبان‌های انگلیسی و ترکی استانبولی، تحلیل محصولات الکترونیکی مانند گوشی‌های تلفن همراه، لپ‌تاپ و مقایسه آن‌ها باهم و بسیاری دیگر از جمله محتویاتی هستند که در کانال‌های یوتیوب مربوط به ایرانیان می‌توان به آن‌ها دست یافت.

در این بین نمی‌توان از نام «مهدی صادق‌دار»، شناخته شده با کانال «ElectroBoom» با حدود چهار میلیون و ۵۰۰ هزار دنبال کننده گذشت. هرچند او محتوای فارسی تولید نمی‌کند.

بهترین یوتیوبر ایرانی

سوالی که مطرح می‌شود، این است که چه یوتیوبری در میان کانال‌های مربوط به ایرانیان، بهترین است؟

«مجید»، از فعالان یوتیوب در ایران است. کانال او مربوط به آموزش نرم‌افزار «افتر افکت» است و دنبال کنندگان او به تازگی از مرز پنج هزار نفر گذشته‌اند.

او به «خبرنگاری جرم نیست» می‌گوید: «من و خیلی‌های دیگر می‌توانستیم فعالیت‌های سرگرم کننده داشته باشیم در یوتیوب؛ تخم مرغ بشکنیم روی پیشانی ویا چالش فلفل راه بیاندازیم. امکاناتش را هم دارم. اما هدف من ارایه آموزش چیزی است که خودم بلدم؛ یعنی می‌خواستم روی توانایی‌های خودم تمرکز کنم و آن چیزی که بلد هستم را ارایه بدهم.»

او کانال خود را بیش از پنج سال پیش راه‌اندازی و تاکنون ده‌ها ویدیو در حوزه تخصص خود ساخته و منتشر کرده است: «من هم گاهی کانال‌های سرگرم‌کننده را دنبال می‌کنم. البته کاملا گذری و با این هدف که ببینم در آن کانال‌ها چه می‌گذرد. به نظر من زمان و وقت ما ارزش زیادی دارد، در حالی که کانال‌های یوتیوبی بسیاری مفیدی، نه لزوما به زبان فارسی، در سطح جهانی وجود دارد که می‌شود از آن‌ها چیزهای خوب یاد گرفت و به اصطلاح از زمان درست استفاده کرد. پس چرا باید ساعتی اختصاص بدهم به محتوایی که حتی خلاقیتی هم ندارد؟»

به عقیده مجید، با توجه به این که عمر کانال‌های یوتیوب ایرانی هنوز به یک دهه هم نرسیده است و در این بین عمر یوتیوبرهای پربازدید در نهایت به پنج سال می‌رسد، نمی‌توان نام شخصی را به عنوان بهترین یوتیوبر یا بهترین کانال معرفی کرد: «بهترین که نداریم. شاید بتوان گفت این‌ها بیشترین سابسکرایب را دارند یا بیشترین تماشا را. اما این‌که بگوییم بهترین، نه این‌طور نیست. هنوز برای این‌که پیشوند بهترین را به یوتیوبرهای ایرانی بدهیم در این فضایی که اکثرشان در حال یادگیری و خطا هستند، راه درازی مانده است. اگر بخواهم مثال بزنم، فرض کنید دختری تصمیم می‌گیرد کانال معرفی فیلم و سریال و محتوایی از این دست بسازد و بعد که یک فیلم از آرایش کردن خود آپلود می‌کند، بیشترین بازدید و سابسکرایب را می‌خورد. شک نکنید که چنین فردی محتوای پیشین خود را فراموش می‌کند و کانال خود را سوق می‌دهد به سمت بیوتی شدن و تولید محتوای مربوط به لوازم آرایش.»

دست بسته ایرانیان داخل کشور برای تولید محتوا در یوتیوب

نباید فراموش کرد که بسیاری از یوتیوبرهای معروف ایرانی، در خارج از کشور زندگی می‌کنند و فعالیت آن‌ها تحت شعاع قوانین جمهوری اسلامی قرار نمی‌گیرد. از سوی دیگر، یوتیوبرهای در داخل ایران نیز سعی می‌کنند دست به عصا حرکت کنند تا محتوایی که تولید می‌کنند، مغایر با قوانین کشور نباشد.

تفاوت اصلی دیگری که میان یوتیوبرهای ساکن ایران و خارج از کشور وجود دارد، این است که سایت یوتیوب در ایران فیلتر شده است و استفاده از فیلترشکن نیز جرم محسوب می‌شود. ضمن این‌که دسترسی ساده از طریق حساب بانکی برای کسب درآمد در ایران با مشکل مواجه است و یوتیوبرهای ساکن ایران باید برای حل این مشکل با صرافی‌ها همکاری کنند یا راه‌های دیگری را برگزینند.

از سوی دیگر، اخیرا شرکت گوگل آی‌پی‌های مربوط به به ایرانیان را شناسایی کرده است و این امکان وجود دارد تا از شمار کاربرانی که از داخل ایران برای تماشای ویدیوها اقدام می‌کنند، به مرور کاسته شود.

هم‌چنین مباحثی در خصوص رفع فیلتر یوتیوب برای برخی اقشار در ایران طی ماه‌های اخیر مطرح شده است و این احتمال که پس از حدود ۱۲ سال دسترسی به این سایت نه برای عموم بلکه حداقل برای گروه های خاص، رفع شود.

سایت یوتیوب از بدو آغاز به کار در سال ۲۰۰۵ چندین بار به صورت مقطعی در ایران فیلتر شد اما از آغاز اعتراضات سراسری پس از انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۸۸ و با توجه به انتشار ویدیوهای اعتراضات در این سایت از سوی جمهوری اسلامی، رسما فیلتر شده است.

برای دیدن اخبار و گزارش‌های بیش‌تر درباره رسانه و خبرنگاری به سایت خبرنگاری جرم نیست مراجعه کنید.

مطالب مرتبط:

سانسور و سرکوب هفتگی؛ طرح ممنوعیت انتشار اخبار رسانه‌های امریکایی و بریتانیایی مضحک است

سرکوب مداوم ادبیات نمایشی؛ سانسورچی‌هایی که درکی از درام ندارند

سانسور و سرکوب هفتگی؛ ۴ماه زندان برای معاون رییس‌جمهوری به دلیل یک مصاحبه

وظیفه ساترا چیست و چرا در پی تنگ‌تر کردن فضای سانسور در ایران است

محمد یعقوبی و یک دقیقه سکوت برای دهه‌ها سانسور