خشک شدن ۱۵۰ هزار هکتار زمین کشاورزی در سیستان و بلوچستان

«علیرضا سروری‌نژاد»، پژوهشگر آب و خاک گفته است: «گردوغبار و حرکت شن‌های روان، به خشک شدن ۱۵۰ هزار هکتار زمین کشاورزی مردم در سیستان‌وبلوچستان منجر شده و هزاران هکتار زمین کشاورزی در سیستان متروکه و رها شده‌اند.»

به گفته او، به خطر افتادن سلامت ۴۰۰ هزار تن و بیکاری گسترده و متروکه شدن ۲۰۰ روستا براثر تغییرات اقلیمی در سیستان‌و‌بلوچستان، ازجمله فاجعه‌های زیست‌محیطی این استان است.

او در گفت‌وگویی با «تجارت‌نیوز» گفته است ضعف‌های مدیریتی داخلی، در کنار اقدام افغانستان به ساخت  سد روی رودخانه‌ها و قطع حقابه تالاب هامون، به تغییرات اقلیمی در منطقه منجر شده و وزش بادهای معروف به ۱۲۰ روزه در عمل به ۱۸۰ تا ۲۰۰ روز در سال افزایش یافته است. 

به گفته او، در دسترس نبودن آب و طولانی شدن بازه وزش این بادها، باعث بیکاری مردم و متروکه شدن روستاها و زمین‌های کشاورزی شده که آسیب‌های اقتصادی، اجتماعی و امنیتی را در پی دارد.

این پژوهشگر آب و خاک گفته است که وزش بادهای معروف به ۱۲۰ سلامت ۴۰۰ هزار تن از ساکنان منطقه سیستان شامل پنج شهرستان هامون، هیرمند، زابل، زهک و نیمروز را تهدید می‌کند. مردم منطقه بیش از دوسوم سال را با چالش‌های آن درگیر هستند. احداث سد کمال‌خان در افغانستان و عدم پرداخت حقابه ایران در سال‌های اخیر، در کنار اشتباهات مدیریتی داخلی، شرایط موجود را رقم زده است؛ به‌ویژه که دو دهه پیش از آن نیز حقابه در مواقع زیادی به‌طور کامل تخصیص نیافته بود. این منطقه به‌صورت تاریخی گرم و خشک بوده اما تغییرات آب‌وهوایی، اشتباهات داخلی و ضعف در دیپلماسی، اکنون آن را به منطقه‌ای بیابانی تبدیل کرده است.»

 به گفته سروری‌نژاد، فراوانی بادهای ۱۲۰ روزه، چالش‌ها در بخش سلامت و بهداشت مردم را افزایش داده است. او می‌گوید: «در سال‌های اخیر، بیشترین آمار مربوط به بیماری‌های چشمی، ریوی، قلبی و عروقی و تنفسی کشور از منطقه سیستان گزارش شده است. متاسفانه هر روز نیز بر ابعاد این فاجعه محیط‌زیستی افزوده از ۴۰۰ هزار نفر مردم ساکن در منطقه سیستان، حدود ۷۰ درصد آن‌ها روستانشین هستند و از گذشته دور، امرار معاش‌شان صددرصد به کشاورزی، صیادی و دامداری وابسته بوده؛ در سال‌های اخیر نیز این وابستگی تشدید شده است. حالا پس از قطع ورود آب از افغانستان، اهالی سیستان برای گذران زندگی خود با چالش‌های جدی مواجه هستند؛ چراکه بین ۶۰ تا ۷۰ درصد آن‌ها حتی شغلی هم ندارند. در‌حالی‌که بسیاری از آن‌ها در گذشته تولیدکننده بودند اما امروز از چرخه تولید خارج شده‌اند. 

این پژوهشگر آب و خاک و مدرس دانشگاه حل چالش‌های اقلیمی و محیط‌زیستی موجود نیازمند سه اقدام فوری دانست: «دستگاه دیپلماسی کشور باید برای مذاکره با افغانستان و تامین حقابه کشور تلاش کند. در داخل کشور نیز باید برای رفع نیاز مردم منطقه به آب شرب، اقدامات سریعی به‌منظور انتقال آب از دشت تهلاب به سیستان انجام شود. همچنین نباید از یاد برد که ۱۵ درصد از حوضه آبریز هامون هیرمند یا هلمند، در داخل کشور واقع شده است. دولت می‌تواند برای استفاده بهینه از این منابع آبی، از طریق اقدامات بهینه فنون آبخیزداری و آبخوانداری برنامه‌ریزی کند. اولویت تخصیص نیز باید بر عرصه‌های منابع طبیعی و احیای محیط‌زیست باشد. امروز بزرگترین چالش‌ در منطقه سیستان، گردوغبار و حرکت شن‌های روان است؛ دولت می‌تواند از طریق برنامه‌ریزی علمی و بهره‌گیری از تجربیات جهانی، برای بیابان‌زدایی و کاهش آثار ناشی از گردوغبار و حرکت شن‌های روان در منطقه سیستان اقدامات لازم را انجام دهد.»