۷ ماه گذشت؛ آییل هم‌چنان شناسنامه ندارد

استان‌وایر- «نامی که من برای فرزندم انتخاب کرده‌ام، آییل (آگاهی-بیدارشو) است. انتخاب نام فرزند حق طبیعی والدین است؛ حقی که از من سلب شده است. این نهایت مرکزگرایی و دیکتاتوری است. صرف نظر از تُرکی بودن این اسم، چون حکومت ایران میانه خوبی با آگاهی و بیداری مردم ندارد و همیشه هراسان از این موضوع بوده، با انتخاب نام آییل مخالفت می‌کند.»

این بخشی از سخنان «سجاد جولانی» است. وی شهریورماه سال جاری با انتشار ویدیویی از مقابل ساختمان ثبت‌احوال شهرستان اردبیل، به عدم صدور شناسنامه برای فرزند دخترش، اعتراض کرده بود.

بااین‌وجود، علی‌رغم سپری شدن پنج ماه از انتشار این ویدیوی اعتراضی و هفت ماه از تولد «آییل»، اداره ثبت‌احوال اردبیل کماکان از صدور شناسنامه برای این کودک خودداری می‌کند.

در این مدت در کنار اعتراض والدین آییل به عدم صدور شناسنامه برای این کودک، فعالان مدنی اردبیلی نیز در اعتراض به آن‌چه مداخله دولت در سلب حق انتخاب نام کودک توسط والدین عنوان می کنند، اقدام به دیوارنویسی گسترده در سطح شهر اردبیل کرده‌اند. در کنار تُرک‌ها، برخی از کاربران عرب، کُرد، ترکمن و بلوچ نیز با استفاده از هشتگ آییل، به بازگو کردن تجربه‌های مشابه خود در توییتر پرداخته‌اند.

بااین‌وجود، اداره ثبت‌احوال اردبیل به بهانه فارسی نبودن نام انتخاب‌ شده، به‌صورت شفاهی به والدین این کودک اعلام کرده است که باید نام دیگری را برای دختر خود برگزینند.

بنا بر گزارش‌های رسیده به «ایران‌وایر»، والدین آییل در مراجعات متعدد خود به اداره ثبت‌احوال استان اردبیل و سازمان‌ ثبت‌احوال کشور، کماکان بر حق خود برای انتخاب نام فرزندشان تأکید کرده‌اند و حاضر به تغییر نام انتخابی نیستند. این خانواده اردبیلی برای نام‌گذاری‌ فرزند خود به زبان تُرکی تأکید می‌کنند.

سازمان ثبت‌احوال ایران با انتشار فهرستی از اسامی مصوب خود از شهروندان می‌خواهد که از این نام‌ها برای فرزندان خود انتخاب کنند. درصورتی‌که نام انتخاب‌شده از سوی والدین خارج از فهرست پیشنهادی اداره ثبت‌احوال باشد، نام انتخابی جهت بررسی، به هیاتی مستقر در این سازمان (کمیته نام) ارسال و در صورت عدم تایید، از انتخاب آن نام جلوگیری می‌شود. دراین‌بین، اسامی غیرفارسی با سخت‌گیری‌های بیشتری روبه‌رو می‌شوند.

«ابراهیم نوری»، پژوهش‌گر حقوق در واکنش به اقدام اداره ثبت‌احوال در عدم صدور شناسنامه برای آییل با انتشار یاداداشتی نوشته است: «بر اساس دستورالعمل نامه مصوب ۱۳۹۰ توسط سازمان ثبت‌احوال، به‌جای آن که نام‌های ممنوع در مجموعه‌ای گردآوری‌شده و انتخاب آن ممنوع اعلام شود، نام‌های مجاز جمع‌آوری‌شده است؛ رویه‌ای قابل انتقاد و غیرقابل‌دفاع که سبب تحدید آزادی‌های اشخاص در انتخاب نام دلخواه می‌شود و افزون بر این، مغایر تبصره دو ماده ۲۰ قانون ثبت‌احوال نیز هست چراکه به‌موجب این تبصره شورای عالی ثبت‌احوال مقرر بود نمونه نام‌های ممنوع را اعلام کند نه نام‌های مجاز را.»

این زندانی سیاسی سابق با تأکید بر اهمیت حق نام‌گذاری می‌نویسد: «این حق دربند دو ماده ۲۴ میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی مورد تأکید قرارگرفته و دربندهای یک و دو از ماده هفت و نیز بندهای یک و دو از ماده هشت کنوانسیون حقوق کودک (مصوب‌ نوامبر ۱۹۸۹) که دولت جمهوری اسلامی ایران نیز در سال ۱۳۷۲ به آن ملحق شده، به آن اشاره‌شده است.»

در بند یک ماده هفتم پیمان‌نامه حقوق کودک مجمع عمومی سازمان ملل متحد آمده است: «تولد کودک بلافاصله پس از به دنیا آمدن ثبت می‌شود و از حقوقی مانند داشتن نام، کسب تابعیت و در صورت امکان، شناسایی والدین و قرار گرفتن تحت سرپرستی آن‌ها برخوردار است.»

«حامد فرمند»، فعال حقوق کودک و بنیان‌گذار «موسسه کودکان زندانیان» در واکنش به این اتفاق با انتشار توییتی نوشته است: «بند یک ماده ۸ پیمان‌نامه حقوق کودک حق نام‌گذاری رو صراحتاً به خانواده‌ها داده و کشورهای متعهد به پیمان‌نامه، از جمله ایران، موظف به رعایت این حق و مداخله نکردن در آن هستند.»

در ایران کلیه خدمات اجتماعی، آموزشی و درمانی حتی ابتدایی‌ترین آن‌ها، یعنی واکسیناسیون منوط داشتن شناسنامه است. درصورتی‌که شخصی فاقد این برگه هویتی باشد، دسترسی به خدمات اجتماعی برای وی بسیار سخت و بعضاً غیرممکن خواهد بود.

اداره ثبت‌احوال اردبیل در حالی از صدور شناسنامه برای آییل سرباز می‌زند که این کودک از بدو تولد مبتلابه بیماری آب‌مروارید (cataracte) است. نبود شناسنامه، دسترسی آییل را به خدمات درمانی دشوار کرده است و هزینه‌های درمانی وی را به‌صورت تصاعدی افزایش خواهد داد.

با این‌ وجود، عدم صدور شناسنامه برای آییل، تنها بخشی از مشکلاتی است که جمهوری اسلامی بر خانواده جولانی تحمیل کرده است.

«سجاد جولانی»، پدر آییل و از فعالان مدنی با سابقه اردبیل است. وی هفتم مهرماه سال جاری به همراه ۱۱ تن دیگر از فعالان مدنی اردبیلی در تجمعی اعتراضی در پارک «جیرال» این شهر بازداشت شد. در یورش نیروهای امنیتی به این تجمع مسالمت‌آمیز، براثر ضرب و شتم هنگام بازداشت، بینی سجاد جولانی شکست.

این هنرمند کم‌بینای اردبیلی پس از تحمل بیش از ۲۰ روز بازداشت، با تودیع قرار وثیقه ۵۰۰ میلیون تومانی از زندان مرکزی اردبیل آزاد شد و هم‌اکنون منتظر برگزاری دادگاه رسیدگی به اتهامات مطرح‌شده علیه خود است.

سجاد جولانی، خواننده، نوازنده و استاد ساز «باغلاما» است. او مهرماه سال ۱۳۹۷ تک آهنگ «یاز یوخوسو» (خواب بهاره) را با شعری از «سیامک میرزایی»، زندانی سیاسی محبوس در زندان اوین ساخت. جولانی این آهنگ را به «وحیده کریمی»، همسر سیامک میرزایی و همه همسران زندانیان سیاسی تقدیم کرد.

هر چند مشخص نیست آیا ثبت احوال برای آییل شناسنامه صادر خواهد کرد یا خیر اما احتمالا آییل و مادرش نیز به زودی به جمع خانواده زندانیان سیاسی خواهند پیوست که سجاد جولانی آهنگ یاز یوخوسو را به آن‌ها تقدیم کرده است.