close button
آیا می‌خواهید به نسخه سبک ایران‌وایر بروید؟
به نظر می‌رسد برای بارگذاری محتوای این صفحه مشکل دارید. برای رفع آن به نسخه سبک ایران‌وایر بروید.
سیاست

تصویر دوگانه ظریف و اخم و لبخند تندروها

۳۱ فروردین ۱۳۹۵
رضا حقیقت‌نژاد
خواندن در ۶ دقیقه
تصویر دوگانه ظریف و اخم و لبخند تندروها

این روزها ویدیویی از سخنرانی «محمدجواد ظریف»، وزیر امور خارجه ایران بین موافقان و مخالفان او محبوب شده است. ماجرا به ۲۴ اسفند سال گذشته باز می گردد؛ در موسسه امور بین الملل نیوزیلند.

یک خبرنگار از او می پرسد آزمایش های موشکی ایران خلاف قطع‏نامه شورای امنیت بوده و در حالی که شرکت های ژاپنی آماده حضور در ایران بودند، چرا شما چنین کاری می کنید؟‌

ظریف با لبخند به خبرنگار نگاه می کند و تصمیم می گیرد ایستاده با حاضران سخن بگوید. چشم هایش درشت تر و سیمایش جدی می شود و از جنگ هشت ساله ایران و عراق می گوید؛ محدودیت های ایران برای تامین موشک، موشک باران شهرها توسط صدام حسین و بی تفاوتی دیگر کشورها به این حملات. بعد اضافه می کند به خاطر مقداری دلار، دفاع از مردم ایران را رها نمی کند. می گوید ایرانیان هم این نوع تجارت را نمی خواهند و با سلاح های موجود یقین دارند دیگر کشوری به ایران حمله نمی کند و ایران هم با این سلاح ها به کشور دیگری حمله نخواهد کرد. او حرف هایش را با قاطعیت تمام می کند، دوباره لبخند می زند و می نشیند.

جواب ربط مستقیمی به سوال ندارد ولی منطق کاملا محکم و دلنشینی برای همه کسانی که نگران امنیت خودشان هستند، دارد. استدلال های سوال هم ملی گرایانه است و هم اصول گرایانه و حتی انقلابی. لحن و سیمای جدید او با تحسین بسیاری روبه رو شده، حتی مخالفان تندرویش در تهران که اکنون با استناد به دفاعیه ظریف می توانند قوی تر از پیش درباره برنامه های نظامی خود حرف بزنند.

البته این نخستین بار نیست که محمدجواد ظریف با لحن تهاجمی علیه مخالفان برنامه موشکی ایران سخن می گوید؛ او در حوزه حقوق بشر هم همین لحن تهاجمی را دارد و با تحسین تندروها هم مواجه شده است. به نظر نمی رسد لحن ظریف در این موارد یک تاکتیک مقطعی باشد. او در کتاب خاطرات «آقای سفیر» که بازخوانی خاطرات دیپلماتیک او است، به صراحت گفته است: «ما بدون اهداف انقلابی مان وجود خارجی نداریم. حداکثر به کشوری مانند پاکستان تبدیل می شویم. آن چه که ما را از دیگر کشورها متمایز کرده، همان برجستگی های اهداف انقلابی ما است.»

او در همان کتاب با تاکید بر «دیپلماسی ارزشی»، از «استمرار در آرمان ها و ارزش با انعطاف در روش ها» سخن می گوید و دیپلماسی ارزشی را مکمل بحث «صدور انقلاب و صدور فرهنگ انقلاب» می داند.

از این منظر، این سابقه و آن ویدیو احتمالا می تواند به مخاطبان و حتی مخالفانش یک جهت دهی دقیق تر درباره ماهیت اندیشه و جهت گیری های محمدجواد ظریف در حوزه دیپلماسی بدهد اما بگذارید پیش از نتیجه گیری، یک تصویر دیگر را هم بررسی کنیم؛ تصویری از گفت و گوی دو روز پیش محمدجواد ظریف با نشریه ایتالیایی «کوریه دلاسرا».

او در این گفت و گو که در رسانه های فارسی زبان بازتاب گسترده ای یافته، در پاسخ به سوالی درباره مخالفت های احتمالی داخلی با توافق گفته است: «مردم باید منافع توافق را ببینند. اگر این طور نشود،‌ آن ها می  توانند به صندوق های رای بگویند به آن هایی که از توافق حمایت کردند، رای ندهید.»

سایت «رجانیوز» دیروز با انتشار این بخش از سخنان ظریف نوشته که این اظهارات به خوبی نشان می دهند دولت در پی موفق نشان دادن «برجام» برای اهداف انتخاباتی است و به ظریف یادآوری کرده که سال ۹۳ در اظهارنظری مشابه گفته بود اگر به توافق نرسیم، ممکن است در انتخابات مجلس، غرب ستیزها برنده شوند.

نمونه این انتقادها را می توان در فضای مجازی و زبان همان کاربران تندرو مخالف وزیر امور خارجه که ویدیویش را تحسین کرده بودند، دید. یک کاربر تندرو درباره این مصاحبه نوشته است: «این که ظریف به عنوان وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی در گفت و گو با رسانه های خارجی عملا و به صورت صریح و بی پرده مشغول ارایه مشاوره درباره جامعه شناسی سیاسی مردم ایران است، بیش از هر چیز گویای وضعیت رقت انگیز و بحرانی غرب گرایان است.»

شاید بتوان گفت محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران از چنین گفته هایی به عنوان یک تاکتیک مذاکراتی استفاده می کند. «ویلیام هیگ»، وزیر پیشین امور خارجه بریتانیا در بخش سوم مستند «شبکه دوم» بی بی سی درباره دوران ریاست جمهوری اوباما که به پرونده هسته ای ایران اختصاص داشت، از تکنیک ظریف برای شلوغ کاری گفته است: «ظریف مذاکره کننده بسیار خوب و دیپلمات چیره دستی است و وقتی مذاکره کننده خوبی باشید و در چنین شرایطی قرار بگیرید، شلوغش می کنید... این که او مجبور نیست چنین کاری را انجام بدهد و اگر ما با او توافق نکنیم، با چه کسی در آینده می توانیم به توافق برسیم و از این قبیل چیزها.»

با این حال، روشن است که از نظر تندروها، این اظهارات به معنای تاکتیک مذاکراتی نیست. آن ها تاکید ظریف بر یک طیف خاص یا «ما» را یک پیام روشن به غرب می دانند.

«مهدی محمدی»، عضو تیم هسته ای ایران در دوران «سعید جلیلی» پیش از این درباره این رویکرد نوشته است: «او [ظریف]‌ می خواهد به امریکا بگوید یگانه نیروهایی که درست سخن گفتن با امریکا را بلد هستند، همین هایی هستند که اکنون بر سر کارند؛ لذا غرب نباید از انجام وظیفه تاریخی خود در ماندگار کردن آن ها قصور کند.»

تصور دوگانه تندروها از محمدجواد ظریف که او را از دیپلمات انقلابی تا یک مامور غرب گرا در نوسان نگه داشته، داستان تازه ای نیست ولی یک نمونه روشن از پیچیدگی های سیاست در ایران است. این پیچیدگی ها به طور عمیقی با بدبینی گره خورده و مختص لایه های پایین تندرو مانند فعالان فضای مجازی و نویسندگان روزنامه ها نیست.

بدبینی به طور تاریخی ماهیت درک و حرکت مقام های ارشد جمهوری اسلامی از گفت و گو با کشورهای غربی را تشکیل داده و اتفاق هایی چون توافق هسته ای هم تغییر عمده ای در بدبینی موجود ایجاد نکرده است. ولی مشکل زمانی حادتر می شود که این بدبینی نسبت به نمایندگان ایران در عالم دیپلماسی شدت یابد.

علی خامنه ای، رهبر جمهوری اسلامی پاییز ۸۹ در دیدار با اعضای «جامعه مدرسین حوزه علمیه قم» که قدرتمندترین نهاد سیاسی تندروها محسوب می شود، در دفاع از رویکرد سیاست خارجی محمود احمدی نژاد گفته بود: «امروز وقتی رییس جمهور یا مدیر ارشدی از دولت به خارج از کشور می رود، من نگرانی ندارم. قبلا نگران بودم که مسوولان در خارج از کشور چه می خواهند بگویند.»

این نگرانی که ریشه بدبینی های موجود است، سبب می شود محبوبیت سخنان انقلابی محمدجواد ظریف در میان تندروها حداکثر یک یا دو روز باشد.‌ آن ها دوباره انبوهی مستند و کد پیدا می کنند و سخنان قبلی خودشان را تکرار می کنند.

چنین رویه ای در تحلیل محتوای سخنان علی خامنه ای درباره نتایج تلاش های ۳۰ ماهه محمدجواد ظریف و همکارانش در جریان پرونده هسته ای هم قابل مشاهده است. او هر روز دنبال نشانه های تازه ای می گردد تا نشان دهد نگرانی و بدبینی او بیهوده نبوده و سر مذاکره کنندگان ایرانی کلاه گذاشته اند. این که مذاکره کنندگان با لحن انقلابی در دفاع از برنامه های موشکی سخن بگویند و یا مبانی نظری برای دفاع از نقض حقوق بشر در ایران پیدا کنند هم تفاوتی در صورت مساله ایجاد نمی کند. آن ها معتمد نیستند و نمی توانند طرف نهایی تصمیم گیر با خارجی ها باشند و یا از توانایی کافی برای ایجاد اطمینان برای غربی ها برخوردار نیستند. دشواری های محمدجواد ظریف در مسیر اجرایی کردن برجام از این نقطه شروع می شود. وزیر خارجه ایران در گزارشی که ۲۹ فروردین امسال از روند اجرای برجام به مجلس ایران تحویل داد، به صراحت به این مشکل اشاره کرده است: «بزرگ ترین مشکل و چالشی که برجام با آن مواجه است، یک فضای اعتماد بخش و اطمینان ساز در کشور برای طرف های خارجی است.» 

ثبت نظر

استان فارس

قطع صدها درخت در جنگل بلوط کازرون

۳۱ فروردین ۱۳۹۵
شهرام رفیع زاده
خواندن در ۱ دقیقه
قطع صدها درخت در جنگل بلوط کازرون