مخاطب پیام قاسم سلیمانی به دولت بحرین کیست؟

ساعاتی پیش رسانه های ایران دو بیانیه علیه دولت بحرین منتشر کردند و درباره سلب تابعیت شیخ عیسی قاسم، رهبر شیعیان بحرین هشدار دادند.

این بیانیه ها پس از آن صادر شد که وزارت امورخارجه بحرین با صدور بیانیه ای اعلام کرد که این روحانی شیعه به دلیل «استفاده از موقعیتش برای خدمت به منافع خارجی و ترویج فرقه گرایی و خشونت» سلب تابعیت کرده است.

بیانیه اول ساعت ۹ به وقت ایران منتشر شد و بیانیه دوم یک ساعت بعد. بیانیه اول را قاسم سلیمانی فرمانده سپاه قدس ایران صادر کرد و بیانیه دوم را وزارت امور خارجه ایران.

فارغ از محتوای دو بیانیه، نحوه صدور بیانیه ها کم سابقه است و نوعی تسلط و پیش دستی فرمانده سپاه قدس بر وزارت امورخارجه ایران را در مسائل منطقه ای القا می کند.

او در بیانیه شدیدالحنش خطاب به دولت بحرین نوشته است: «تجاوز به حریم آیت الله شیخ عیسی قاسم خط قرمزی است که عبور از آن شعله ای از آتش را در بحرین و سراسر منطقه پدید خواهد آورد و برای مردم راهی جز مقاومت مسلحانه باقی نخواهد گذاشت» و «استمرار فشارهای بیش از حد به مردم بحرین سرآغاز انتفاضه خونین» است و «نتیجه آن جز نابودی این رژیم سفاک نخواهد بود.»

این جملات نوعی تهدید مستقیم دولت بحرین محسوب می شود. لحن بیانیه وزارت امورخارجه ایران مسالمت جویانه تر است و از دولت بحرین خواسته است به برخوردهای فراقانونی پایان دهد.

اما موضوعی که بیانیه قاسم سلیمانی را مهم کرده است،‌ زمان صدور بیانیه است. این بیانیه یک روز پس از تغییرات در وزارت امورخارجه ایران صادر شده است.

در جریان این تغییرات که دیروز اعلام شد، حسین امیرعبدللهیان از معاونت عربی ـ آفریقایی برکنار و صادق حسین جابری انصاری به عنوان جایگزین او منصوب شد. جابری انصاری پیش از این سخنگوی وزارت امورخارجه ایران را بر عهده داشت.

رسانه های تندرو در ایران پس از اعلام این خبر، «برکناری معاون عربی ـ آفریقایی وزارت خارجه در راستای برجام ۲ (برجام منطقه ای)» ارزیابی کردند. بسیج دانشجویی ۶ دانشگاه تهران هم با صدور بیانیه ای تاکید کردند برکناری امیر عبداللهیان که «پیام نامناسبی را به متحدان اصلی و دوستان جمهوری اسلامی در منطقه می رساند و باعث تضعیف جبهه مقاومت می شود» و «پیروزی هایی که بدون شک مرهون مجاهدت مجاهدان شجاع جبهه مقاومت همانند سردار سلیمانی در صحنه نبرد و همراهی تمام عیار دیپلمات های شجاع و انقلابی مثل امیر عبدللهیان در پشتیبانی از جبهه مقاومت حاصل شده است.» 

با توجه به این تحلیل ها می توان احتمال داد که قاسم سلیمانی هم مانند تندروها تصور کرده است که تغییرات در معاون عربی – آفریقایی وزارت امور خارجه ایران پیام های مبنی بر تغییر رویکرد ایران در مسائل منطقه را در برداشته و تلاش کرده است با صدور این بیانیه اعلام کند که سیاست های منطقه ای ایران کماکان بدون تغییر مانده است.

۲۴ فروردین امسال محمدجواد ظریف در گفت و گو با روزنامه خراسان در واکنش به این سوال که «آیا تغییر امیر عبدللهیان به محور مقاومت و اقدامات سردار سلیمانی آسیب نمی زند»، گفته بود: «تقویت محور مقاومت با من است و باور نظری من این است که باید محور مقاومت را به عنوان ابزار قدرت جمهوری اسلامی تقویت کرد» و تغییرات در وزارت خارجه برای «تقویت وزارت خارجه و محور مقاومت» است. با این حال تندروها به این گفته های محمدجواد ظریف کماکان بی اعتماد هستند و اعتقاد دارند او در حال چینش پازل تغییر در سیاست های منطقه ای ایران است.

حتی اگر این تحلیل درست نباشد، بیانیه قاسم سلیمانی و تحلیل تندروها نشان دهنده وجود یک نکته روشن است: بازیگران موثری در سیاست خارجی ایران وجود دارند که خارج از کنترل وزارت امورخارجه ایران هستند و می توانند روند بازی را بر هم بزنند.

حسام الدین آشنا، مشاور حسن روحانی، رییس جمهور ایران پس از ماجرای بیانیه ها نوشت: «اولین چالش جدی برای معاونت جدید وزارت امور خارجه خلق شد؛ دو بیانیه: یکی سلب تابعیت و دومی سلب مشروعیت! معاون عزیز به قلب خسته تدبیر خوش آمدید.»

عبارت سلب مشروعیت می تواند کنایه ای به قاسم سلیمانی باشد که با صدور بیانیه جداگانه اعتبار وزارت امورخارجه ایران را زیر سوال برده است. کنایه مشاور رییس جمهور ایران ممکن است با خشم تندروها مواجه شود ولی اهمیت چندانی ندارد. آنها فرمانده سیاست های منطقه ای ایران را قاسم سلیمانی می دانند و فعلا خوشحال هستند که فرمانده سپاه قدس دولت بحرین را تهدید کرده است، یک تهدید ماجراجویانه و پر از حاشیه.