حبس جانوران منطقه حفاظت شده خوزستان در مالچ نفتی

سال‌ها پس از اعتراض مردم خوزستان به آلودگی هوای این استان، حالا مسئولان برای حل این بحران به راه کاری روی آورده اند که خود این راه حل انتقادهای بسیار گسترده ای را به همراه داشته است.

پاشیدن مالچ نفتی در شن زارهای منطقه «فکه» تا «بستان»، انتقاد بسیاری از فعالان محیط زیست را به همراه داشته است. از نظر این منتقدان، مالچ پاشی، نه تنها به حل معظل ریزگردها کمکی نمی کند که به نابودی پوشش خاکی، گیاهی و جانوری این منطقه هم منجر خواهد شد.

در تصاویری که یکی از محیط بانان منطقه حفاظت شده «میش داغ» استان خوزستان در صفحه اینستاگرام خود منتشر کرده، گونه‌های مختلف جانوری از جمله مارمولک، آهو، قوچ و میش و پرندگانی نظیر کبک، تیهو، کبوتر، باقرقره و بسیاری دیگر در دام مالچ های ریخته شده گرفتار شده و برخی حتی کشته شده اند.

اداره کل حفاظت محیط زیست استان خوزستان، مالچ پاشی در این منطقه حفاظت شده را رد کرده امّا خود این مقام مسئول، ورود مأموران اداره منابع طبیعی استان به میش داغ را مورد تأیید قرار داده است.

مسئولان چه کسانی هستند؟

ناصر کرمی، اقلیم شناس و استاد دانشگاه درباره اثرات منفی سیاست مالچ پاشی برای مبارزه با ریزگردها به «ایران وایر» می‌گوید:« کاری که تحت عنوان مالچ پاشی در منطقه فکه تا بستان خوزستان با هدف جلوگیری از بلند شدن گرد و غبار انجام می شود، در مدت کوتاه به مرگ ارگانیسم های گیاهی، جانوری و خاکی آن منطقه منجر می شود. مالچ پاشی برای تثبیت ماسه های روان، تنها یکی از مراحل جلوگیری از بلند شدن گرد و غبار در آن مناطق است. بعد از انجام عملیات مالچ پاشی، آبیاری آن منطقه و فرآوری پوشش گیاهی، از نیازهای ضروری است. در صورتی که این اقدامات به طور کامل انجام نشود، نتیجه چیزی جز مرگ ارگانیسم های طبیعی و جانوری نخواهد بود. به بیان بهتر، آن پوشش گیاهی است که به قطع روند بلند شدن گرد و غبار در آن مناطق کمک می کند، نه خود مالچ پاشی. مالچ پاشی تنها به شما فرصتی کوتاه می دهد تا با کاشت و تقویت پوشش گیاهی در بلند مدت و میان مدت، به مبارزه با گرد و غبار بپردازید. تمام فرصتی هم برای انجام فرآیند مالچ پاشی، کاشت پوشش گیاهی و آبیاری وجود دارد، سه سال است. اگر این اقدامات در این مدت انجام نشود، به مرور و به خاطر وزش باد، مالچ ها از بین می رود و حتی به دلیل نابودی همه ارگانیسم ها، نتیجه عکس نیز گرفته می شود.»

از نظر ناصر کرمی اقلیم شناس، اشتباه در ریشه یابی آلودگی هوای استان خوزستان و البته برخی اهداف سیاسی احتمالی، به عملیات مالچ پاشی در منطقه فکه تا بستان این استان منجر شده است: «منشأ آلودگی هوای استان خوزستان، نه گرد و غبار، که ریزگردهایی است که از مناطق مرزی خوزستان، یعنی کشورهای عراق و سوریه وارد می شوند. گرد و غبار ناشی از فقر پوشش گیاهی در آن نواحی، پدیده ای است که از سال های دور هم بوده و تقریباً مردم بومی هم با آن منطبق شده اند. در این شرایط، مالچ پاشی، تنها به خشکاندن  عامل فرعی آلودگی هوا، آن هم تنها در کوتاه مدت کمک خواهد کرد. ظاهراً مسئولان، با انجام چنین اقداماتی می خواهند به مردم و رسانه ها ثابت کنند که برای حل مشکل آلودگی هوا در حال تلاش هستند.»

ناصر کرمی درباره عامل داخلی تقویت ریزگردهای خوزستان می گوید:« در کنار مناطق بسیار وسیع سوریه و عراق که به بیابان تبدیل شده و ریزگردها را به استان خوزستان هدایت می کنند، مرگ تالاب ها در استان خوزستان و بقیه نقاط کشور، به مشکل ریزگردها دامن زده است. مالچ پاشی به دلیل کمکی به مرگ پوشش گیاهی می کند، سیاستی دقیقاً بر خلاف برنامه زنده کردن تالاب هاست و به همین دلیل هم، در میان مدت، نتیجه ای کاملاً برعکس خواهد داد.»

اداره منابع طبیعی و حفاظت محیط زیست دشت آزادگان و در مرحله  بعد ادارت کل استان، دو مسئول اصلی مالچ پاشی در مناطقی از خوزستان هستند.

در اداره کل حفاظت محیط زیست استان خوزستان هم، «حمید ظهرابی» معاون محیط طبیعی مسئول مستقیم پاسخ دهی درباره مالچ پاشی در برخی مناطق از جمله منطقه حفاظت شده "میش‌داغ" است. او قبلاً دستور پی گیری این موضوع را داده امّا نتیجه این رسیدگی ها را هیچ وقت اعلام نکرد.

از اداره کل منابع طبیعی خوزستان هم، معاون آن دست کم یک بار، از پروژه مالچ پاشی دفاع قاطعی کرد. عبدالرضا دانایی در پاسخ به انتقادها گفت:«با اجرای پروژه مالچ پاشی بخش زیادی از کانون‌های فرسایش بادی (بیشتر در نقاط مسکونی، جاده‌ها، باغات و زمین‌های زراعی) که تحت ماسه‌های روان هستند را تثبیت کردیم. در این ۵۰ سال کار ( مالچ پاشی) هم هیچ موردی که مبین آثار سوء برای منابع آبی، خاکی، گیاهی و جانوری باشد را مشاهده نکرده‌ایم.»

 او حتی در موضع گیری کاملاً برعکس مدیر کل حفاظت محیط زیست استان خوزستان که مالچ پاشی در مناطق حفاظت شده را رد کرده بود، گفت:« منطقه بستان (میش‌داغ) هم  در این سال ها جزو نقاط اصلی و پیشانی کار عملیات مالچ پاشی بوده که منشأکوبی را برای آن‌ها انجام می‌دهیم؛ در این سال‌ها کار اصلی مالچ پاشی در این منطقه بوده و محیط‌زیست طی این ۲۰ سال اصلاً اعلام نکرده که جزو مناطق حفاظت‌شده است.»

چه طور پی گیری کنیم؟

در میانه تمام تکذیب و تأییدها، پی گیری شهروندان و حامیان محیط زیست کشور می تواند به پاسخ گویی بهتر مسئولان کمک کند. برای این کار، ما پیشنهاد می کنیم، شما به جای رسانه ها، با مسئولان تماس بگیرید و در مورد ابهام های پروژه مالچ پاشی و زیان هایی که برای محیط زیست منطقه دارد، بپرسید.

برای تماس با  همکاران آقای ظهرابی در معاونت محیط طبیعی حفاظت محیط زیست استان از کد ۰۶۱۱-و شماره ۳۳۷۳۷۷۶۹ استفاده کنید و از مسئولان روابط عمومی بخواهید شما را به این معاونت وصل کنند.

برای  گفتگو با دفتر «مهرشاد احمدی» مدیر حفاظت محیط زیست دشت آزادگان و معاون محیط طبیعی او شماره ۳۶۷۵۰۵۹۰ را بگیرید. از مدیران استانی و شهری حفاظت محیط زیست بپرسید دلیل تناقض گویی مدیران منابع طبیعی و محیط زیست درباره مالچ پاشی منطقه حفاظت شده میش‌داغ چیست؟ چرا به تصاویر منتشر شده درباره مرگ و میر جانوران مناطق مالچ پاشی شده واکنش نمی دهند و در آخر این که چرا علی رغم نظر کارشناسان در مورد بی تأثیری مالچ پاشی در کاهش ریزگردها باز این طرح را ادامه می دهند؟

برای ارتباط با اداره کل منابع طبیعی استان خوزستان هم از شماره های ۳۳۷۳۷۰۳۷، ۳۳۷۳۷۰۳۹۳ و ۳۳۷۳۷۲۹۴ استفاده کنید. مدیریت این اداره را «علیرضا جمشیدیان» بر عهده دارد. در نظر داشته باشید، پروژه مالچ پاشی زیر نظر «اداره امور بیابان» اداره کل منایع طبیعی انجام می شود. برای ارتباط با این اداره هم می توانید از مسئولان روابط عمومی سوال کنید.

همچنین آقای جمشیدیان، روزهای دوشنبه هر هفته دیدارهای مردمی دارد که می توانید سوال های خود را در این زمینه مطرح کنید. برای هماهنگی در این مورد هم باید از طریق روابط عمومی اقدام کنید. لطفاً نتیجه پی گیری های خود را برای ما به آدرس [email protected]  بفرستید. ما با انتشار این نتایج، همراه با حفظ حریم خصوصی شما، مسئولان را به پاسخگویی بیشتر دعوت می کنیم.