یک فروند هواپیمای «بویینگ» متعلق به شرکت هواپیمایی اوکراین در ایران سقوط کرده و همه ۱۷۶ خدمه و سرنشینان آن جان خود را از دست دادهاند. مسافران و خدمه این پرواز از اتباع کشورهای ایران، کانادا، اوکراین، سوئد، افغانستان، بریتانیا و آلمان بودند.
مقامهای کانادا و اوکراین احتمال بالای هدف قرار دادن غیرعمدی این هواپیما از سوی پدافند هوایی جمهوری اسلامی ایران را مطرح کردهاند. این سقوط ساعاتی پس از حمله موشکی ایران به پایگاه هوایی امریکا درعراق رخ داده است. مقامهای جمهوری اسلامی ایران این احتمال را رد کردهاند اما تحقیقات رسمی در این باره با حضور کشورهای مرتبط آغاز شده است.
این وضعیت باعث نگرانی بیشتر افکار عمومی و پریشانی خانوادههای قربانیان و بازماندگان این سانحه هوایی شده است. این افراد چه حقوقی دارند؟ برای گرفتن احتمال خسارت باید چه کنند؟ آیا بابت فشار روحی و روانی مضاعفی که ناشی از مشخص نبودن عامل سقوط است، میتوانند غرامت بخواهند؟ باید به چه مرجع حقوقی مراجعه کنند؟
پرواز شماره ۷۵۲ اوکراین پس از امضای توافق بین شرکت اوکراینی و جمهوری اسلامی ایران، اجازه فعالیت گرفته و به همین دلیل یک پرواز بینالمللیِ تابع مقررات و حقوق هوانوردی تجاری بینالمللی است.
مسوول جبران خسارت و پرداخت غرامت چه کسی است؟
در صورتی که عامل سقوط، اشکال فنی یا اشتباه گروه پروازی یا رفتار پرخطری در داخل هواپیما باشد، مسوول جبران خسارات مادی و معنوی وارده به مسافران و بازماندگان آنها، شرکت هواپیمایی اوکراین است. همچنین در صورتی که مسافر یا مسافران در زمان سوار شدن به هواپیما یا خارج شدن از آن دچار سانحه مرگبار یا هر نوع حادثه خسارتبار دیگری شوند، جبران آن برعهده شرکت هواپیمایی است.
تا به این مرحله، فرض بر این است که در حادثه سقوط هواپیمای اوکراینی، شرکت هواپیمایی اوکراین مسوول جبران خسارت ناشی از فوت مسافران است.
آیا مسوولیتی متوجه جمهوری اسلامی هست؟
در صورتی که پس از بررسی جعبه سیاه هواپیما و سایر شواهد و مستندات، گروه تحقیق عامل سقوط هواپیما را هدف قرار دادن آن اعلام کند، جمهوری اسلامی ایران مسوول جبران خسارات مادی و معنوی این سقوط خواهد بود. در صورتی که ثابت شود خودداری از رعایت مقررات ایمنی و هوانوردی از سوی ایران در این سقوط نقش داشته، عامل یا عاملان آن دارای مسوولیت هستند و موضوع قابلیت دارد تا آنها را تحت تعقیب قرار داد.
در جریان حمله نیروی دریایی امریکا به هواپیمای مسافربری «ایرباس» ایران بر فراز خلیج فارس، ایران از ایالات متحده به دیوان بینالمللی دادگستری شکایت کرد. اما با معلوم شدن احتمال زیاد محکومیت امریکا، این کشور پیشنهاد جبران خسارات خارج از دادگاه را داد. پیشنهاد پرداخت خسارت (دیه) به خانوادههای بازماندگان و جبران هواپیمای ساقط شده، مورد پذیرش جمهوری اسلامی ایران قرار گرفت.
به فرض مورد اصابت قرار گرفتن این هواپیما توسط جمهوری اسلامی، مشابه همین وضعیت این بار در حادثه اخیر به وجود میآید و ایران باید ضمن جبران خسارت هواپیمای ساقط شده، به خانوادههای قربانیان، خسارات جبرانی پرداخت کند. این خسارت شامل بار و اشیا همراه مسافران هم میشود.
آیا خانوادهها میتوانند درخواست غرامت بابت آسیب روحی کنند؟
مطابق «کنوانسیون مونترال»، بازماندگان حوادث هوانوردی که در پرواز بودهاند، یعنی مسافران زیاندیده میتوانند طلب جبران خسارات روحی و روانی کنند. این امکان مطابق مقررات هوانوردی تجاری، برای خانواده مسافر کشته شده وجود ندارد.
در صورتی که شرکت هوایی غرامت ندهد، به کدام دادگاه باید مراجعه کرد؟
بر اساس مقررات بینالمللی هوانوردی که ایران هم آن را پذیرفته است، شکایت افراد زیاندیده یا خانوادههای آنها برای جبران خسارت، به اختیار خوشان است. افراد مصدوم یا خانوادههای کسانی که جان خود را در حادثه هوایی از دست دادهاند، میتوانند به دادگاه کشور محل سقوط، کشور محل اقامت دایم خود یا کشوری که شرکت هواپیمایی در آن ثبت شده است، شکایت کنند.
ممکن است قربانی سانحه هوایی دارای فعالیت تجاری یا شغلی در کشوری باشد که نه محل دایم اقامت او است و نه محل سقوط هواپیما. در این صورت، امکان شکایت به دادگاه آن کشور هم وجود دارد.
طرح شکایت در کشور محل اقامت مسافر فقط بابت جبران خسارات ناشی از فوت یا صدمه بدنی قابل انجام است و نمیتواند شامل خسارات مادی بار یا اشیای همراه مسافر شود؛ به طور مثال، اگر مسافری از هواپیمای اوکراینی ساقط شده ساکن کشور دیگری جز ایران باشد، خانواده او میتواند بابت دریافت غرامت ناشی از فوت، به دادگاههای ایران مراجعه کند. این شکایت درباره غرامت اموال همراه مسافر قابل پذیرش نیست و باید در کشور محل سکونت قربانی یا کشوری که خط هوایی در آن به ثبت رسیده است، شکایت دیگری اقامه شود.
در چه کشورهایی میتوان شکایت کرد؟
امکان شکایت خانوادههای قربانیان برای دریافت غرامت ناشی از فوت در کشورهای ایران، کانادا، اوکراین، سوئد، افغانستان، بریتانیا و آلمان وجود دارد.
درباره دیگر پیامدهای حقوقی سقوط هواپیمای اوکراینی در ایران، باید در انتظار گزارش هیات تحقیق ماند. این هیات متشکل از ماموران دولتی است که اتباع آنها از مسافران این هواپیما بودهاند. شرکت سازنده که هواپیماسازی بویینگ در امریکا است هم میتواند عضوی از هیات تحقیق باشد.
مطالب مرتبط:
رسانههای آمریکایی: هواپیمای اوکراینی با شلیک موشک ساقط شده است
زندگی مجازی قربانیان سقوط (بخش اول)؛ خاموشی چند ذهن درخشان
زندگی مجازی قربانیان سقوط(قسمت دوم)؛ اندوهگین نیستم، من اندوه جهانم
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر میتوانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راهاندازی کنید
با ایرانوایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر