محمد صادقی؛ بیان‌جنسیتی متفاوت در جلب توجه جامعه رنگین‌کمانی

شایا گلدوست

«محمد صادقی،» بازیگر جوان تئاتر، سینما و تلویزیون با بیان جنسیتی متفاوت با آنچه همیشه در تصاویر از او‌ دیده‌ایم در حساب کاربری خود در اینستاگرام ظاهر شده است.

 «محمد صادقی» که با نقش‌آفرینی درسریال «مانکن» به شهرت رسید، با انتشار تصویری در صفحه شخصی اینستاگرام خود توجه جامعه رنگین‌کمانی ایرانی را به خود جلب کرد. وی در توضیح این تصویر نوشته بود: «ما سانسور نمی‌خواهیم». هر چند تصویر منتشر شده پس از چند ساعت از اینستاگرام حذف شد، اما در بین کاربران رنگین‌کمانی دست به دست شده و درباره آن صحبت می‌شود. 

 «محمد صادقی» پیش از این نیز در اعتراض به قتل «مهسا امینی» به دست نیروهای سرکوبگر گشت ارشاد، در حرکت نمادینی موهای خودش را تراشیده بود. او همچنین پس از خبر کشته شدن «خدانور لجه‌ای» ویدیو رقص او را در حساب کاربری اینستاگرام خود به اشتراک گذاشته است.

 در هفته‌ها و‌ روزهای اخیر که تلاش‌های بسیاری برای حذف چهره‌ جامعه‌ی رنگین‌کمانی از خیزش سراسری مردم ایران صورت گرفته است، گمانه‌زنی می‌شود که تصویر منتشر شده توسط «محمد صادقی» بی‌‌ارتباط به این موضوع نبوده است. 

اعضا این جامعه به دلیل نداشتن فضایی برای بروز هویت جنسی و جنسیتی حقیقی خود، برای سرنگونی جمهوری اسلامی به عنوان نظام آپارتاید جنسیتی، همیشه پیشگام بوده‌اند. سانسور گرایش‌های جنسی و هویت‌ها و بیان‌های جنسیتی متنوع در انسان، که در بیش از چهار دهه اخیر یکی از اهداف اصلی جمهوری اسلامی بوده است، این روزها با شعار «زن، زندگی، آزادی» به چالشی بزرگ کشیده شده است. 

این شعار همه‌گیر نه تنها زنان همانسو‌جنسیتی، بلکی همه انسان‌هایی که خود را به عنوان یک زن هویت‌یابی می‌کنند را در بر می‌گیرد. چنین شعاری مردسالاری و زن‌ستیری را بی‌معنا کرده و زیست آشکار هویت‌های جنسی و جنسیتی متفاوت با آنچه جامعه، فرهنگ، قانون و‌ مذهب به عنوان هنجار تعریف کرده‌اند را ممکن می‌کند.

«محمد صادقی» کیست؟

محمد صادقی بازیگر تئاتر، سینما و تلویزیون، متولد ۲۲ فروردین ۱۳۷۲ در تهران است. وی فارغ التحصیل لیسانس رشته مدیریت اجرایی با گرایش صنایع، که فعالیت هنری خود را از ۱۸ سالگی با تئاتر شروع کرد و با سریال «مانکن» و «افرا» به شهرت رسید‌.

از جمله تئاترهای که در آن بازی کرده است می توان به «شاه لیر» مسعود دلخواه ، «آماده» اوس جواد مولانیا ، «گالیله» اشاره کرد. وی پس از آن با بازی در نقش «آبتین» برای سریال «مانکن» در سال ۱۳۹۷ به شهرت رسید. او همچنین در تابستان ۱۴۰۰ با سریال «افرا» به کارگردانی بهرنگ توفیقی اولین تجربه بازی در قاب تلویزیون را با نقش «پیمان» تجربه کرد.

بیان جنسیتی چیست؟

به انتخاب فرد در پوشش، از لباس گرفته تا آرایش و‌ پیرایشی که برای خود در نظر می‌گیرد، حتی نوع رفتار و لحن صحبت کردن و غیره در معرفی گرایش جنسی و هویت جنسیتی‌اش به جامعه در بستر فرهنگی مشخص، بیان جنسیتی می‌گویند. این تقسیم‌بندی‌ها به طور معمول متکی بر کلیشه‌های جنسی و جنسیتی رایج در جامعه یا فرهنگ مورد نظر است و همچنین می‌تواند دربرگیرنده نقش‌های جنسیتی نیز باشد.

بیان جنسیتی یک فرد می‌تواند همسو و یا نا‌همسو با هویت جنسیتی یا جنسیت نسبت داده شده به او باشد. مثلا ممکن است فردی با جنسیت منتسب مردانه، بیان جنسیت منتسب به زنان داشته باشد و آن را با رفتار، ظاهر، پوشش یا هر چیز دیگر که در آن بافت فرهنگی زنانه تلقی می‌شود، ابراز کند. 

البته بیان جنسیتی می‌تواند در افراد مختلف به شکل‌های متفاوتی بروز کند و الزاما محدود به یک قالب و چارچوب نیست. افراد در بازه‌های زمانی مختلف در طول زندگی خود، به شناخت بهتری از گرایش‌ها و تمایلات جنسی و جنسیتی خود می‌رسند و این امر می‌تواند در نحوه بروز بیان‌جنستی آنها نیز تاثیرگذار باشد. 

البته که همیشه نمی‌توان از ظاهر و بیان جنسیتی فرد، هویت جنسی و‌ جنسیتی او را قضاوت کرد. افراد بسیاری به دلایل مختلف و فشارها و محدودیت‌های خانوادگی، اجتماعی، فرهنگی، مذهبی و قانونی قادر به ابراز بیان جنسیتی دلخواه خود نیستند.

افراد در انتخاب بیان جنسیتی خود آزاد هستند. ممکن است بیان جنسیتی فردی در مکان‌های امن و در محدوده افراد نزدیک و مورد اعتماد، با آنچه در جامعه ظاهر می‌شوند متفاوت باشد. علاوه بر این گاهی این انتخاب‌ها می‌توانند آگاهانه برای شورش و اعتراض به جامعه باشند.

 در این میانه، بیان جنسیتی یک فرد از گرایش و هویت درونی‌اش، تبدیل به رسانه‌ای آشکارا از او می‌شود تا خودش باشد و خودش را آنطور که می‌خواهد نشان دهد. هرچند آنطور که گفته شد، ممکن است به دلایل مختلف، در تمامی مواقع قادر به انجام این کار نباشد.

متاسفانه در جامعه‌ای مانند ایران، بیان جنسیتی مغایر با کلیشه‌های دوگانه تعریف شده، از سوی خانواده، جامعه، فرهنگ، مذهب و قانون مورد سرکوب قرار می‌گیرد. 

این سرکوب با عوامل متعددی مانند انواع گشت‌های ارشاد تا نظام حراستی در محل تحصیل، کار یا حتی در مکان‌های عمومی مانند بیمارستان و پارک، انجام شده و با هرگونه بیان جنسیتی متضاد با هنجار تحمیل شده رژیم سیاسی و جامعه مقابله می‌کند. 

در چنین جامعه‌ای بیان جنسیتی فرد نه تنها برای ابراز هویت جنسی و‌ جنسیتی حقیقی‌اش به کار گرفته می‌شود، بلکه ابزاری برای مبارزه و شکستن تابو‌ها و دوگانه‌های جنسی و جنسیتی تعریف شده از سوی سیستم حاکم است.