نازی‌ها چه کسانی را آریایی می‌دانستند

منبع: موزه یادبود هولوکاست در ایالات متحده آمریکا، واشنگتن 

 

واژه «آریایی» تاریخی طولانی دارد. در ابتدا، «آریایی‌» به مردمانی اطلاق می‌شد که دارای زبان‌های مختلف با ریشه‌‌های مشترک‌ بودند؛ زبان‌هایی که اکثراً در اروپا و در چند مورد نیز در آسیا شکل گرفته‌ بود. اما در طول زمان، این واژه معنی و مفهوم دیگری به خود گرفت. در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم میلادی، برخی از محققان تعریفی غلط و ساختگی از آریایی ارائه دادند و آن را تحت عنوان «نژاد» و آن‌هم نژادی برتر، تعریف کردند. در آلمان، نازی‌ها این تعریف کاذب را ترویج و تبلیغ کردند، در ستایش «نژاد آریایی» که مردم آلمان نیز بخشی از آن محسوب می‌شدند، قلم‌فرسایی کردند و همزمان یهودیان، سیاه‌پوستان، رومایی‌ها و سینتی‌ها (کولی‌های اروپایی) را با عبارت «غیر آریایی» تحقیر کردند.

 

نکاتِ اصلی

۱) در آلمان نازی، اصطلاح «آریایی» و «غیرآریایی» با این هدف به کار می‌رفت که تعریف کند چه کسانی به جامعه آلمان تعلق دارند و چه کسانی ندارند.

۲) کلمه «آریایی» نمونه‌ بارزی است از این‌که چه‌گونه کلماتی که در اصل خود به مفاهیمی ظاهرا خنثی اشاره دارند، ممکن است تحریف شده و آلت دست تفکرات ایدئولوژیک و اهداف پلید قرار بگیرند.

۳) واژه «آریایی»، معمولاً به اشتباه، برای تعریف یک گروه نژادی به‌کار گرفته شده است. واقعیت این است که آریایی‌ها نژاد نیستند و «نژاد برتر آریایی» وجود ندارد.

 

ریشه‌ واژه آریایی 

دانشوران اروپایی در قرن نوزدهم میلادی، اصطلاح «آریایی» را برای تعریف مردمان هندواروپایی یا هندوژرمنی به کار می‌بردند که هزاران سال پیش در شبه‌قاره هند، ایران و اروپا اسکان یافته بودند. این طبقه‌بندی در اصل با هدف توضیح و تبیین شباهت‌های زبانی بین زبان‌های اروپایی و همچنین بین زبان‌های سانسکریت و فارسی صورت گرفته بود. محققان اروپایی، یهودیان و اعراب را در خانواده‌ی زبانی سامی‌ها قرار دادند تا شباهت‌های میان زبان‌های عبری، عربی و سایر زبان‌های هم‌ریشه را توضیح دهند. بعدها، این طبقه‌بندی زبانی به اشتباه به طبقه‌بندی قومی یا نژادی تفسیر شد. نویسندگانی مانند «آرتور گوبینو»، نظریه‌پرداز نژادگرای فرانسوی (۱۸۱۶ - ۱۸۸۲)، به طور خاص از واژه «آریایی» به عنوان یک مقوله نژادی استفاده می‌کردند. آنها همچنین معتقد بودند که آریایی‌ها بر سایر مردمان برتری دارند. کاربرد کاملاً نژادپرستانه‌ کلمه «آریایی» به‌طور گسترده در جهان رواج یافت، و گرچه کاملاً نادرست بود، موجب ترویج مفهومی به‌نام «نژاد آریایی» شد.

 

کاربرد اصطلاحِ آریایی در آلمان نازی 

 

در اوایل قرن بیستم، بسیاری، از جمله دانشوران، واژه «آریایی» را به‌منظور طبقه‌بندی نژادی مردم به‌کار بردند، در حالی که تعریف اولیه آن بر اساس ساختار زبان بود. برخی از متفکران، مانند «هیوستون استیوارت چمبرلین» (۱۹۲۷ - ۱۸۵۵)، این نظریه‌ را ترویج دادند که آریایی‌ها از نظر نژادی و فرهنگی نسبت به سایر اقوام برتری دارند.

معلم آلمانی ویژگی‌های «آریایی» را در کلاس توضیح می‌دهد.

در این عکس، یک معلم آلمانی کودکی را که ویژگی‌های «آریایی» دارد، انتخاب، معرفی و از او ستایش می‌کند. هدف این بود که کودکان بیاموزند چه‌گونه نژاد‌ها را تشخیص دهند و درباره‌شان قضاوت کنند. آلمان، در دوران جنگ جهانی دوم

منبع: DIZ Muenchen GMBH, Sueddeutscher Verlag Bilderdienst

 

 

از همان آغاز تشکیل حزب نازی در دهه ۲۰ میلادی، «آدولف هیتلر» و نظریه‌پردازان «ناسیونال‌-سوسیالیسم» مفهوم آریایی را ترویج کردند. آنها نظریه بی‌پایه‌ و اساسِ «نژاد آریایی» و برتری آن نسبت به سایر نژادها را، با اندکی تطبیق و تحریف، از آنِ خود کردند و در راستای اهدافِ ایدئولوژیک و سیاست‌های نژادپرستانه‌شان به‌کار گرفتند. مقامات نازی از این مفهوم برای دفاع از این نظریه‌ که آلمانی‌ها به «نژاد برتر» تعلق دارند، استفاده کردند و این نکته را هم به آن افزودند که «غیر آریایی» اصطلاحی که اغلب اوقات در مورد یهودیان به‌ کار می‌رفت، اما رومایی‌ها و سینتی‌ها (کولی‌های اروپا) و سیاه‌پوستان را نیز در برمی‌گرفت، جدی‌ترین خطر نژادی است که جامعه آلمان را تهدید می‌کند.

 

در همان نخستین سال‌هایی که «هیتلر» صدراعظم آلمان شده بود، مفهوم آریایی در سطح جامعه و در بین عمومِ مردم باب شد و در متون و مطالب مختلف، از جمله در قوانین، مورد استفاده قرار گرفت. یکی از نخستین قوانینی که به منظور محدود کردن حقوق شهروندی یهودیان به اجرا گذاشته شد، «قانون احیای مشاغل دولتی» بود که در هفتم آوریل سال ۱۹۳۳ به تصویب رسید و در آن، ماده‌ای درج شد به‌نام «اصل آریایی» (Arierparagraph)؛ این نخستین تلاشِ حقوقی نازی‌ها برای حذف یهودیان (و در نهایت سایر «غیرآریایی‌ها») از موسسات، مشاغل و دیگر وجوه زندگی اجتماعی بود. در این قانون آمده است: «کارمندان دولت که از نژاد آریایی نیستند، باید بازنشسته شوند.» اندکی بعد، سایرِ موسسات، از جمله سازمان‌های خصوصی و نهاد‌های مذهبی هم از این قانون پیروی کردند و «اصل آریایی» را در اساس‌نامه‌های خود مقرر کردند.

 

با این حال، تعریف غیرآریایی نادقیق و نامشخص بود و البته هیچ پایه‌ و اساس «علمی» نیز نداشت. بر اساس «قانون احیای مشاغل دولتی»، یک آلمانی در صورتی «غیرآریایی» است که دست‌کم یک پدربزرگ یا مادربزرگش یهودی باشند. اما نازی‌ها، پس از آن‌که در سپتامبر سال ۱۹۳۵، «قوانین نورنبرگ» را تصویب کردند، تعریف حقوقی بسیار محدودتری از یهودی به‌دست دادند؛ آنهایی «کاملاً از نژاد» یهودی بودند که سه یا چهار پدربزرگ و مادربزرگ یهودی داشتند. با وجود این تعریفِ ظاهراً دقیق، در برخی موارد ممکن بود که فردی که فقط دو پدربزرگ یا مادربزرگ یهودی داشت ولی در جامعه یهودی زندگی می‌کرد نیز «کاملاً از نژاد» یهودی محسوب شود.

 

«گواهی آریایی»

این تصویری از یک «گواهی آریایی» است که به نام «یوزف شافر»، ساکن شهر «مولهایم» آلمان، صادر شده است. در دوران حکمرانی نازی‌ها، آلمانی‌ها برای اثبات «نژاد آرایی» خود، می‌بایست شجره‌نامه‌ اجدادی خود را تا سال ۱۸۰۰ مورد بررسی قرار می‌دادند. این مدرک که به امضای مقامات قضایی رسیده، نسبِ خانوادگی و زمانِ مراسم غسل تعمید «یوزف شافر» را تایید می‌کند که در تاریخ ۱۴ ژانویه سال ۱۹۳۴ به ثبت رسیده است.

منبع: موزه یادبود هولوکاست در ایالات متحده‌ آمریکا، اهدایی «نیلز باخ»

 

آلمانی‌ها مجبور بودند برای اثبات وضعیت نژادی «آریایی»‌شان، اصل و نسب خود را تا سال ۱۸۰۰، و برای اعضای «اس‌اس» تا سال ۱۷۵۰، مورد بررسی قرار دهند. بسیاری از آنها شجره‌شناسان و نسب‌شناسان را به‌خدمت گرفتند تا در مدارک و اسناد کلیساها و کنیسه‌ها، و در دفاتر ثبت اسناد، به دنبال آمار و سوابق تولد، مدارکِ غسل تعمید، و گواهی فوت خانواده‌هایشان بگردند. پس از تکمیل تمام این تحقیقاتِ زمان‌بر، مدارک به‌دست آمده برای بررسی و تایید به «دفتر تحقیقات تبارشناسی رایش» (Reichsstelle für Sippenforschung) ارسال می‌شد.

 

واقعیت این بود که تعریف واژه «آریایی» از نظر نژادی کار چندان ساده‌ای نبود؛ حتی دانشمندان نژادشناسِ نازی‌ها نیز استفاده از این واژه را قبول نداشتند، چرا که آریایی‌ها بر مبنای اشتراکاتِ زبانی تعریف شده بودند و نه بر اساس ویژگی‌های فیزیکی موروثی یا فکری. در نتیجه، مقامات نازی، پس از تصویب «قوانین نورنبرگ»، دیگر از اصطلاحات آریایی و غیرآریایی در تدوین قوانین بعدی استفاده نکردند و ترجیح دادند عبارت «آلمانی‌ها یا خویشاوندان نژادی آنها» را به‌کار گیرند. آنها رسماً «خویشاوندان نژادی» را اروپایی‌تبار تعریف کرده بودند. «ویلهلم فریک»، وزیر کشور، در بیانیه‌ای اعلام کرد که برخی اقلیت‌های جامعه آلمان، از جمله لهستانی‌ها و دانمارکی‌‌ها، «خویشاوندان نژادی» محسوب می‌شوند و بنابراین واجد شرایط شهروندی هستند. در ادبیات نژادپرستانه نازی‌ها، یهودیان، سیاه‌پوستان و رومایی‌ها و سینتی‌ها (کولی‌های اروپا) «غیراروپایی» تعریف شده بودند؛ بنابراین شهروند آلمانی محسوب نمی‌شدند. علاوه بر این، آنها حق برقراری روابط جنسی یا ازدواج با «آلمانی‌ها یا خویشاوندان نژادی آنها» را نداشتند.

 

با این که اصطلاح «آریایی» تعریف حقوقی مبهمی داشت، ولی به‌طور غیررسمی مورد استفاده قرار می‌گرفت؛ برخی از نازی‌ها فقط ساکنان کشورهای شمال اروپا را آریایی خطاب می‌کردند، اما به‌طور معمول، آریایی‌ها به آلمانی‌ها محدود نمی‌شدند و سایر ملت‌های اروپایی، از جمله ایتالیایی‌ها، نروژی‌ها و کروات‌ها، را نیز در بر می‌گرفت. نازی‌ها گرچه لهستانی‌ها، روس‌ها و برخی دیگر از اسلاوها را «آریایی» می‌دانستند، اما آنها را نیز مورد آزار و اذیت و سرکوب قرار دادند. مردم‌شناسان و نژاد‌شناسان نیز اسلاوها را مانند نوردیک‌ها از نژاد آلمانی (یا ژرمنی) می‌دانستند و آنها را جزء «خویشاوندان نژادی آلمانی» طبقه‌بندی می‌کردند.

 

اصطلاح «آریایی» نه تنها به‌عنوان اسم و در جهت معرفیِ بخشی از جامعه آلمان به‌کار می‌رفت، بلکه همچون صفت نیز مورد استفاده قرار می‌گرفت تا «غیریهودی‌ها» را از یهودی‌ها تفکیک کند. برای نمونه، نازی‌ها در دوران اشغال شهر ورشو در لهستان، محلاتی را که جزء گتوی یهودیان نبودند، «منطقه‌ی آریایی» نامگذاری کرده بودند.

 

«آریایی کردن» کسب‌وکار یهودیان

این عکس از یک مغازه‌ متعلق به یک خانواده یهودی (Gummi Weil) گرفته شده است که در روند «آریایی کردن» کسب‌وکارهای یهودیان مصادره، و به یک خانواده غیریهودی (Stamm and Bassermann) واگذار شد. فرانکفورت، آلمان، ۱۹۳۸

منبع: «آرشیو تصویری از میراث فرهنگی پروس» (Bildarchiv Preussischer Kulturbesitz)

 

 

نازی‌ها از کلمه «آریایی» اصطلاح دیگری نیز ساختند: «آریایی کردن» (Arisierung)، مفهومی که به فرآیند مصادره و واگذاری مشاغل، اموال و دارایی‌های یهودیان به غیریهودیان در آلمان نازی و در مناطق تحت اشغال نازی‌ها اطلاق می‌شد.

 

کاربرد اصطلاح «آریایی» در دورانِ معاصر

 

کلمه‌ی «آریایی» نمونه بارزی است از این‌که چگونه کلمات و مفاهیم در طول زمان دچار تغییر و تحول می‌شوند؛ در آغاز، آریایی در اروپا و آمریکا مفهومی علمی بود برای توصیف مردمانِ دورانِ باستان که به زبان‌هایی صحبت می‌کردند که ریشه‌هایی مشترک داشتند. اما در طول زمان، مفهوم آریایی تغییر کرد و منظور از آن یک گروه نژادی خاص شد، و رژیم نازی این تعریف را به یکی از مفاهیم اصلی ایدئولوژی نژادپرستانه خود تبدیل کرد.

 

در دهه‌های اخیر، هواداران جریان‌های برترپنداری سفیدپوستان در سراسر جهان از کلمه «آریایی» استفاده می‌کنند و آن را مانند برچسبی کلی برای تفکیک غیریهودیان و سفیدپوستان از دیگر مردم جهان به‌‌ کار می‌گیرند. استفاده از این کلمه به این معنا است که آنها از باورهای  نژادپرستانه و انجام نسل‌کشی توسط  آلمان نازی حمایت می‌کنند.