امانوئل ملیک اصلانیان؛ نوازنده مشهور پیانو و از ارامنه

شادی امیری، شهروندخبرنگار

ایران را تمامی ایرانیان، فارغ از عقاید شخصی، دین یا مذهب‌ خود ساخته‌اند. خبرنگاران و شهروندخبرنگاران «ایران‌وایر» در مجموعه‌ای، چهره‌های برجسته اقلیت‌های دینی و مذهبی را معرفی می‌کنند. شما هم اگر با شخصیت‌های برجسته اقلیت‌های دینی آشنایی دارید یا داستان زندگی و خدمات آن‌ها را می‌دانید، با ایمیل [email protected] تماس بگیرید و روایت خود را با ما در میان بگذارید.

***

«امانوئل ملیک اصلانیان»، موسیقی‌دان، آهنگساز ایرانی ارمنی‌تبار و نوازنده شهیر پیانو در سال ۱۲۹۴ در روستوف روسیه متولد شد.

هر چند در بیشتر منابع گفته شده در تبریز به دنیا آمده است؛ اما او در گفت‌وگویی می‌گوید: «محل تولد من در شناسنامه، تبریز نوشته شده اما در حقیقت در سال ۱۹۱۵ میلادی در روستوف به دنیا آمده‌ام. پدر و مادرم اهل تبریز بودند، اما در آن زمان در روستوف زندگی می‌کردند.»

او پس از انقلاب اکتبر ۱۹۱۷ همراه با خانواده‌اش به شهر تبریز مهاجرت کرد و از سن ۱۰ سالگی نواختن پیانو را نزد خانم «آماتونی»، از معلمان این شهر که تحصیل‌کرده سوییس بود، آغاز کرد. 

زمانی که امانوئل فقط ۱۳ سال داشت، عازم هامبورگ شد و دروس موسیقی را در کنسرواتوار «برامس» دنبال کرد. 

پس از اتمام این دوره در سال ۱۳۱۷عازم برلین شد و تحصیلات عالی را در زمینه موسیقی در آکادمی این شهر ادامه داد. در این دوره استاد او پیانیست و آهنگ‌ساز معروف «کنراد آنزورگه» بود.

ملیک اصلانیان به مدت ۲۴ سال در آلمان ماند و گرچه او استاد پیانو در کنسرواتوار هامبورگ بود و مدتی نیز مدیریت کنسرواتوار را نیز به عهده داشت، اما او عاشق مشرق زمین و ایران بود. لذا پس از ازدواج با یک خانم ایرانی در سال ۱۳۳۱ به ایران بازگشت.

در ایران چند سالی را به مطالعه در موسیقی ایران پرداخت، به مقام استادی در هنرستان عالی موسیقی رسید و به مرور و به موازات تدریس، دست به کار آفرینش موسیقی شد.

نخستین آفریده‌های ملیک اصلانیان که برای پیانو نوشته شده، کوششی است در راه پیدا کردن ساختاری که در عین وفاداری به ضوابط بین‌المللی با ویژگی‌های موسیقی ملی نیز سازگار باشد. اصلانیان خالق آثاری چون «منظومه سمفونیک گلبانگ» بر اساس داستان کوتاهی از «غلامحسین غریب»، «افسانه آفرینش»، «پروانه»، «فانتزی برای تار»، «تنبک»، «سنتور و ارکستر» و «آذربایجانی کنسرتو پیانو» بوده است و آثار او را بارها ارکسترهای بزرگ جهان و ارکستر سمفونیک تهران اجرا کرده‌اند.

او عقیده داشت: «تکنیک موسیقی همچو خاک حاصلخیز است، موسیقی محلی همچو دانه گیاه می‌باشد. همان طوری که دانه در خاک تغییر شکل می‌دهد، ملودی محلی نیز باید به وسیله آهنگ‌ساز به یک کیفیت جدید برسد.»

در سال ۱۳۳۲ (۱۹۵۳) در یک مجمع بین‌المللی موسیقی که در تهران تشکیل شد و در آن ۶۰ موسیقی‌دان شرکت کرده بودند، واریاسیونِ رقصِ ملیک اصلانیان به عنوان بهترین نمونه موسیقی شرقی انتخاب شد.

معروف ترین و شاخص‌ترین کار ملیک اصلانیان افسانه آفرینش است که از باورهای فرهنگ میترایی تغذیه کرده است.

امانوئل ملیک اصلانیان علاوه بر شناخت موسیقی کلاسیک غربی به موسیقی ایرانی هم توجه داشت و پس از بازگشت به ایران با بزرگترین موسیقی‌دان‌های سنتی ایرانی به خصوص «ابوالحسن صبا» در ارتباط بود و با ردیف‌ها و دستگاه‌های ایرانی آشنا شد.

امانوئل مليک اصلانيان بدون شک از مهم‌ترین آهنگ‌سازان و نوازندگان پیانو در تاریخ معاصر ایران بود که با وجود شهرتش در میان طرفداران موسیقی کلاسیک غربی در ایران، در میان نخبگان فرهنگی و هنری ایران چندان شناخته شده نیست. بخشی از این ناشناختگی به روش فکری این هنرمند برمی‌گردد. او موسیقی را وسیله‌ای برای خودشناسی می‌دانست نه برای نمایش مهارت.

ملیک اصلانیان در ۲۳ تیرماه ۱۳۸۲ در تهران درگذشت و پیکر او در روز ۲۶ تیرماه در آرامستان بوراستان به خاک سپرده شد.