ژوزف واعظیان؛ سینماگر ارمنی

ایران را تمامی ایرانیان، فارغ از عقاید شخصی، دین یا مذهب‌ خود ساخته‌اند. خبرنگاران و شهروندخبرنگاران «ایران‌وایر» در مجموعه‌ای، چهره‌های برجسته اقلیت‌های دینی و مذهبی را معرفی می‌کنند. شما هم اگر با شخصیت‌های برجسته اقلیت‌های دینی آشنایی دارید یا داستان زندگی و خدمات آن‌ها را می‌دانید، با ایمیل [email protected] تماس بگیرید و روایت خود را با ما در میان بگذارید.

***

«ژوزف واعظیان»، تهیه‌کننده، نویسنده و کارگردان تئاتر و سینما و بنیان‌گذار «آژیر فیلم» آذر ۱۲۹۷ در همدان در یک خانواده ارمنی متولد شد.

او تحصیلات ابتدایی را در مدرسه امریکایی همدان گذراند و سپس در سال ۱۳۱۰، در سن ۱۳ سالگی به همراه خانواده‌اش به کرمانشاه رفت و مدرک دوره متوسطه را از دبیرستان «کزازی» کرمانشاه گرفت.

او ضمن تحصیل در دبیرستان کزازی، با تئاتر نوین آشنا شد و تئاتر را از گروه ارامنه فعال در کرمانشاه فرا گرفت و به سرعت در عرصه بازیگری، طراحی صحنه، تهیه و تولید نمایش، تدارکات و کارگردانی پیشرفت کرد. 

ژوزف تا سال ۱۳۱۸ به کار حرفه‌ای در تئاتر پرداخت. او یک سال پس از پایان جنگ دوم جهانی، در سال ۱۳۲۵ به تهران رفت و در سال ۱۳۲۶ گروه تئاتر ارامنه را تشکیل داد که «ساموئل خاچیکیان»، کارگردان صاحب‌نام ارمنی و «آرمان»، بازیگر معروف ارمنی نیز در آن گروه با او همکاری داشتند.

واعظیان قبل از آغاز کار حرفه‌ای در سینما، به کار تجارت مشغول بود که با برپایی گروه تئاتر ارامنه، رسما وارد عرصه هنر شد.

او در بهار سال ۱۳۳۶ با همکاری ساموئل خاچیکیان، استودیو آژیر فیلم را بنا نهاد که یک سال بعد نخستین محصول این استودیو به نام «طوفان در شهر ما» به کارگردانی ساموئل خاچیکیان روی پرده آمد. 

خاچیکیان ساختن این فیلم را شیرین‌ترین خاطره زندگی خود می‌دانست. او اعتقاد داشت در این فیلم به خودش و کارش وفادارتر و صادق‌تر است. 

آژیر فیلم خیلی زود با تولید فیلم‌های متعدد به یکی از استودیوهای فعال تبدیل شد. در این استودیو از سال ۱۳۳۷ تا ۱۳۴۲ تعداد ۱۳ فیلم سینمایی تهیه کردند اما واعظیان پس از نزدیک به شش سال فعالیت استودیو، اعلام ورشکستگی کرد.

واعظیان به جز خاچیکیان، با  هنرمندان ارمنی دیگر هم از جمله «روبیک منصوری» (صداگذار)، «واهاک وارطانیان» (فیلم‌بردار) و «آرامائیس آقامالیان» (کارگردان) همکاری می‌کرد.

ژوزف واعظیان دو سال پس از اعلام ورشکستگی و انحلال آژیر فیلم، در سال ۱۳۴۵ با سرمایه شخصی و با مشارکت گروه سینماهای متحد تهران، اولین فیلم خود در مقام کارگردان را تحت عنوان «مرد سرگردان» با شرکت «عبدالله بوتیمار» و «رضا بیک ‌ایمانوردی» ساخت. این فیلم جنایی به سبک آثار خاچیکیان بود که با فروش نسبتاً خوب رو به رو شد.

به اعتبار مرد سرگردان، واعظیان فیلمی دیگر به نام «از جان گذشتگان» ساخت که در آن، «ایلوش» و «آنوش» نقش‌آفرینی کردند. این فیلم تقلیدی بود از فیلم معروف «حرفه‌ای‌ها»، ساخته «ریچارد بروکس». این سوژه به قول «جمال امید»، در اندازه او نبود و نتیجه‌اش شکست تجاری بود.

آخرین فیلم واعظیان، «مبارزه با شیطان یا راهی به سوی خدا» است با بازی و سرمایه رضا بیک ‌ایمانوردی که در سال ۱۳۴۷ ساخته اما توقیف شد و با سه سال تاخیر، در سال ۱۳۵۰ به نمایش درآمد. با این فیلم، پرونده سینمایی واعظیان بسته شد.

واعظیان هم‌چنین تهیه کنندگی فیلم‌های «قاصد بهشت» (۱۳۳۷)، «طوفان در شهر ما» (۱۳۳۷)، «تپه عشق» (۱۳۳۸)، «در جست‌وجوی داماد» (۱۳۳۹)، «چشمه عشاق» (۱۳۳۹)، «بچه‌های محل» (۱۳۳۹)، «یک قدم تا مرگ» (۱۳۴۰)، «دختری فریاد می‌کشد» (۱۳۴۰)، «دلهره» (۱۳۴۱)، «قربانی هوس» (۱۳۴۲)، «ضربت» (۱۳۴۳)، «شیطان در می‌زند» (۱۳۴۳)، «مرد سرگردان» (۱۳۴۵) و «از جان گذشتگان» (۱۳۴۶) را نیز برعهده داشته است.

ژوزف واعظیان روز هفت اردیبهشت ۱۳۸۰ در تهران درگذشت.