گلناز همتی، شهروند‌خبرنگار
کشته و زخمی شدن محیط‌بانان در درگیری با شکارچیان غیرمجاز اتفاقی است که هر چند وقت یک‌بار رخ می‌دهد؛ ولی سازمان محیط‌زیست کمتر به ریشه‌های رخ دادن این اتفاقات پرداخته است. با این حال هر سال در روز محیطبان مراسم مختلفی در ایران برگزار می‌شود. بسیاری از مدیران، کارشناسان و فعالان محیط‌زیست نیز در این روز در بهترین حالت، به تبریک و تمجید می‌پردازند و گاهی نیز از کمبود دستمزد یا پرونده‌های قضایی منجر به صدور حکم قصاص محیط‌بانان می‌گویند.
تبریک‌ها به مناسبت روز محیطبان امسال در حالی در شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌شد که دو هفته پیش خبر کشته شدن یک محیطبان و یک همیار محیطبان در رسانه‌ها بازتاب داشت.
در ایران و از زمان دولت «محمود احمدی‌نژاد»، روز تولد امام هشتم شیعیان که به «ضامن آهو» مشهور است، به عنوان روز محیطبان شناخته می‌شود؛ اما هیچ‌گاه این نام‌گذاری به تقویم رسمی راه نیافت. با این وجود سازمان محیط‌زیست ایران هر سال برنامه‌ای را به این مناسبت به اجرا می‌گذارد و از محیط‌بانان نمونه تقدیر می‌کند.
امسال شرایط با سال‌های گذشته کمی متفاوت بود. دو هفته قبل محیطبان «محمد فرهمند» در درگیری با شکارچیان غیرمجاز در استان فارس جان خود را از دست داد. قاتل محیط‌بانان زنجانی، «مهدی مجلل» و «میکائیل هاشمی» که فروردین ماه ۱۴۰۰ به گلوله جنگی مستقیم کشته شده بود، به دار آویخته شد و دست‌کم حکم قصاص دو محیطبان در استان‌های همدان و کرمانشاه تایید شده است.
«جمشید محبت‌خانی»، فرمانده یگان حفاظت محیط‌زیست ایران در ویدیویی از نشست مدیران سازمان حفاظت محیط‌زیست با رییس قوه قضاییه که در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده است، در پاسخ به سوال «غلامحسین محسنی اژه‌ای»، رییس قوه قضاییه ایران درباره سلاح‌های غیرمجاز و نقش آن‌ها در کشته و زخمی شدن محیط‌بانان به ذکر آماری جالب توجه از محیط‌بانان کشته شده می‌پردازد.
محبت‌خانی می‌گوید، از ۱۵۰ محیط‌بانی که جان خود را حین خدمت از دست داده‌اند، ۳۷ نفر به وسیله گلوله کشته شده‌اند که از این تعداد، یک‌پنجم آن‌ها با سلاح‌هایی کشته شده‌اند که دارای مجوز بوده‌اند.
او همچنین می‌گوید، از پنج هزار و ۳۰۰ اسلحه‌ای که در سال ۱۴۰۰ به‌وسیله محیط‌بانان از شکارچیان غیرمجاز کشف و ضبط شده است، حدود ۴۸ سلاح‌های دارای مجوز بوده‌اند.
به نظر می‌رسد سلاح‌های شکاری و فشارهای اقتصادی دو موضوعی هستند که بر فعالیت محیط‌بانان و کشته و زخمی شدن آن‌ها در ایران تاثیر زیادی داشته باشند.
یک محیط‌بانان که تمایلی به ذکر نام خود ندارد، می‌گوید: «با گران شدن گوشت و مرغ تعداد افرادی که که برای شکار غیرمجاز به زیستگاه‌ها می‌روند، بیشتر شده؛ به طوری که با تعداد کم محیط‌بانان نمی‌توان جلوی آن‌ها را گرفت.» او می‌گوید، بیشتر تمرکز سازمان محیط‌زیست بر شکار «چهارپایان» مانند قوچ و میش و کل و بز است؛ اما بیشتر شکارچیان غیرمجاز، برای شکار پرندگان می‌روند: «چون همه جا حتی خارج از مناطق حفاظت شده می‌توانند پرنده شکار کنند و نگران کمین محیط‌بانان نباشند.»
این محیطبان می‌گوید: «بیشتر تفنگ‌های شکاری که دست مردم است هم تفنگ ساچمه‌زنی است که برای شکار پرندگان مناسب است و گلوله آن هم قیمت ارزان‌تری دارد. بعضی از شکارچیان با همین تفنگ‌ها چهارپایان یا پستانداران کوچک‌تر مثل خرگوش یا گراز را شکار می‌کنند؛ اما عمده شکارچیانی که تفنگ ساچمه‌زنی دارند، پرنده شکار می‌کنند.»
به گفته این محیطبان در بعضی از مناطق تعداد سلاح شکاری به قدری زیاد است که کنترل آن‌ها از توان محیط‌بانان خارج است.
تعداد زیاد سلاح شکاری در کنار فشارهای اقتصادی، ماموریت محیط‌بانان را دشوارتر کرده است. به عنوان مثال تنها در تعطیلات نوروز ۱۴۰۱، بیش از هزار مورد انواع شکار و صید و زنده‌گیری جانوران وحشی در ایران توسط محیط‌بانان کشف شده است.
اما یکی از موارد بحث‌برانگیز تعداد سلاح‌های شکاری در ایران است که همواره در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. بر اساس قوانین ایران، مجوز حمل سلاح توسط سه مرجع ارتش، نیروی انتظامی و سپاه صادر می‌شود که هیچ‌یک از این سه مرجع تاکنون آمار دقیقی از تعداد مجوزهایی که صادر کرده‌اند، منتشر نکرده‌اند. مسئولان دولتی و فعالان محیط‌زیست نیز هر بار با تخمین‌های متفاوتی درباره تعداد سلاح‌های مجاز صحبت کرده‌اند. این تخمین‌ها از ۶۰۰ هزار تا سه میلیون قبضه برای سلاح‌های غیرمجاز و دو تا سه برابر این ارقام برای سلاح‌های غیرمجاز متفاوت هستند؛ ولی هیچ‌یک از این آمارها، مبنا و منبع قابل استنادی ندارند.
همچنین نه فقط تعداد کل سلاح‌ها بلکه نوع سلاح‌های مختلف در اختیار صاحبان اسلحه نیز مشخص نیست. به درستی معلوم نیست که چند درصد از سلاح‌های شکاری از نوع ساچمه‌زنی و چند درصد از نوع گلوله‌زنی هستند؛ چرا که با توجه به کاربرد هر یک از این سلاح‌ها برنامه‌ریزی برای مدیریت آن‌ها نیز متفاوت است.
برابر اعلام مدیران سازمان محیط‌زیست، در ایران نزدیک به چهار هزار محیطبان فعالیت می‌کنند که مهم‌ترین ماموریت آن‌ها، جلوگیری از شکار و صید غیرمجاز حیات‌وحش است. اما به نظر می‌رسد، این سازمان که هر سال مراسم تجلیل از محیط‌بانان نمونه را در دستور کار دارد، کمتر به تحلیل و بررسی مسایلی که بر کار محیط‌بانان و آسیب‌های شغلی آن‌ها تاثیرگذار است، پرداخته و برای کاهش این آسیب‌ها برنامه‌ریزی کرده است. حداقل در مصاحبه‌ها و اظهارنظرهای مدیران این سازمان کمتر اظهارنظری درباره تاثیر مسایل اقتصادی در شکار غیرمجاز و یا تعداد سلاح‌های شکاری موجود در کشور به چشم می‌خورد.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر