نورمحمد دُرپور؛ از استادان موسیقی نواحی و نوازنده دوتار اهل سنت

مرسده پرتوی، شهروندخبرنگار

ایران را تمامی ایرانیان، فارغ از عقاید شخصی، دین یا مذهب‌شان ساخته‌اند. شهروندخبرنگاران «ایران‌وایر» در مجموعه‌ای، چهره‌های برجسته اقلیت‌های دینی و مذهبی را معرفی می‌کنند. شما هم اگر با شخصیت‌های برجسته اقلیت‌های دینی آشنایی دارید یا داستان زندگی و خدمات آن‌ها را می‌دانید، با ایمیل [email protected] تماس بگیرید و روایت خود را با ما در میان بگذارید.

***

«نورمحمد دُرپور»، دوتار نواز، خنیاگر خراسانی و از استادان به‌نام موسیقی نواحی ایران در سال۱۳۱۰ در روستای «سرخ‌سرا»، از توابع.«باخرز» تربت‌جام متولد شد.

این هنرمند اهل سنت، دوتار و روایت‌های حماسی و تغزلی موسیقی منطقه خراسان را نزد اساتید نامی منطقه، از جمله «حاج جهـانگیـر خان»، «حاج مـرتضی پـری»، «حاج عبدالحمید رسولی»، «ملا دادخدا کبودانی» و «ملا یاسین مریدار» آموخت و سبک‌های خوانندگی «حلقه ذکر» را از «خلیفه ملا سلـطان» و «ملا پایند بلوچ» فراگرفت. 

دُرپور مثنوی خوانی را نیز از بزرگانی هم‌چـون «ملا مقـری» و آخوند «ملا مخـتار» و غزل‌خوانی را از «مولا داد هزاره پل‌بندی» و «حاج لطف‌الله هزاره» آموخت و پس از آن زندگی خود را وقف موسیقی عرفانی خراسان کرد.

او از معدود بازماندگان صاحب سبك در منطقه جنوب خراسان بود كه گنجینه‌ای از نغمه‌های شفاهی موسیقی این مناطق را در سینه داشت. می‌توان دُرپور را نماد موسیقی عرفانی منطقه تربت جام و خراسان به شمار آورد كه در روایت‌هایش همه‌گاه از شعر شاعران و عارفان نامی این منطقه استفاده كرده است؛ از جمله آن‌ها می‌توان به شاعران و عارفانی چون «حاج قاضی جلال‌الدین فقهی سلجوقی»، «ملا عبدالرئوف مجیدی»، «شیخ احمد جامی» و «مولاناعبدالرحمن جامی» اشاره كرد.

دُرپور همانند بسیاری دیگر از خنیاگران و راویان موسیقی مناطق، از طریق «جشنواره موسیقی فجر»، «جشنواره‌ آیینه و آواز»، «موسیقی حماسی» و نیز «جشنواره موسیقی نواحی کرمان» و «جشنواره‌ ذکر و ذاکرین» به جامعه موسیقی معرفی شد و سپس به عنوان نوازنده‌ای صاحب سبک، شیوه اجراهای متعددی را در کشورهای خارجی به صحنه برد.

اجرای او در «جشنواره موسیقی مقدس برلین» در سال ۲۰۰۲ که همراه «محمدرضا درویشی» و «فرید سلمانیان» در جشنواره حضور یافته بودند، تماشاگران را سخت تحت تاثیر قرار داد.

دُرپور طی سفر به کشورهای آلمان و هلند توانست موسیقی عرفانی تربت‌جام را به خوبی به جهانیان معرفی کند. از او آلبومی تحقیقاتی نیز درباره موسیقی خراسان منتشر شده است. دُرپور آثاری را هم در واحد موسیقی مرکز خراسان رضوی اجرا کرده است که از آن جمله می‌توان به مقام‌های «خالق یکتا»، «صمدا» و «حکایت احمد جامی» اشاره کرد.

نورمحمد دُرپور می‌گوید: «این‌ها که من می‌خوانم، همه الحان ذکر هستند. شما دوست دارید بگویید مقام پرش جل، مقام اشترخجو، مقام سبزه پری، مقام کبک دری، اما من می‌گویم همه این‌ها ذکر هستند. در همه عمرم چیزی جز عرفان نخوانده‌ام. دوتار را خودم یاد گرفتم. آن‌قدر زدم تا یاد گرفتم. آواز را اما پیش چند تا از استادان قدیمی آموختم. ملا یاسین مریدار، ملا دادخدا، ملا عیسی کبودانی استادانم بودند. هزاران بیت از حفظ دارم که همه و همه یاد خدا هستند… شعرهایی که من می‌خوانم، مال کسانی هستند که نام و آوازه‌ای ندارند اما از عشق رسول مست بوده‌اند. من هر شعری را نمی‌خوانم. کلمه باید معنا داشته باشد و الا پوسته بی‌مغزی خواهد بود. این صدای دوتار هم نمکی است که باید توی غذا ریخته شود و الا مغز، کلام است و جان کلام، معنای آن است. عشق و عرفان است که به شعر‌ها رنگ می‌دهد، نه این صدای دوتار. مقام‌های موسیقی فقط درست شده‌اند تا شعر‌ها را شنیدنی کنند.»

در سال ۱۳۸۶ فیلم مستندی درباره نورمحمد دُرپور ساخته شد. این مستند که «ذاکر» نام دارد، از مجموعه فیلم‌هایی است که «فرشاد فداییان» درباره موسیقی نواحی ایران ساخته است. 

او در این فیلم به سراغ یکی از آخرین بازمانده‌های موسیقی خراسان نورمحمد دُرپور که گنجینه‌ای از نغمه‌های شفاهی موسیقی منطقه تربت‌جام و به‌ویژه طریقت نقش‌بندی را در سینه داشت، رفته است.

دُرپور در سال ۱۳۸۵ به عنوان یکی از چهار استاد برجسته موسیقی نواحی به حج اعزام شد.

او پاییز ۱۳۹۳، برای درمان توده سرطان روده بزرگ در بیمارستان بستری و در حین شیمی درمانی، دچار عارضه قلبی و مغزی شد و در نهایت، روز ۲۸ اسفند ۱۳۹۳ در روستای «یادگار» تربت‌جام درگذشت.