کنفرانس وانزه برای «راه‌حل نهایی» یهودیان چه بود؟

کنفرانس وانزه و «راه‌حل نهایی»

برلین و حومه، سال ۱۹۴۲ برلین، پایتخت رایش، نه فقط از مهم‌ترین شهرهای یهودی‌نشینِ آلمان بود؛ بلکه مرکزِ سازماندهی «راه‌حل نهایی»، یا همان قتل‌عام کل یهودیان اروپا نیز بود. کنفرانس وانزه (که محلی در حومه‌ جنوب‌غربی برلین است) در ژانویه ۱۹۴۲ برگزار شد. مقامات عالی‌رتبه حزب نازی، افسران «اس‌اس» و مقامات دولتی آلمان در آنجا گردهم آمدند تا همان‌طور که می‌گفتند، «راه‌حل نهایی مساله یهود» را هماهنگ و نهایی کنند. در جریان این کنفرانس، به مقامات اعلام شد که نیروهای «اس‌اس» وظیفه‌ اجرای طرحِ قتل‌عام یهودیان را به عهده دارند، و قرار است تمام یهودیان اروپا به مناطق اشغالی در لهستان منتقل شده و در آنجا به قتل برسند.  منبع: موزه یادبود هولوکاست در ایالات متحده‌ آمریکا

در ۲۰ ژانویه ۱۹۴۲، پانزده تن از عالی‌رتبه‌ترین مقامات حزب نازی و سران حکومتی در نشستی مهم گردهم آمدند. این نشست در ویلایی واقع در یکی از متمول‌ترین حومه‌‌های برلین، در کنار دریاچه‌ای به‌ نام «وانزه»، برگزار شد. «راینهارت هایدریش»، معاون اول «هاینریش هیملر» رییس «اس‌اس»، ریاست جلسه را به عهده داشت که هدف از آن طرح «راه‌حل نهایی مساله‌ یهود در اروپا» با مقامات ارشد دولتی و غیر «اس‌اس»، از جمله وزرای خارجه و دادگستری بود که به همکاری آنها نیاز بود. 

«راه‌حل نهایی» اسم رمزی بود که نازی‌ها برای قتل‌عامِ برنامه‌ریزی‌شده‌ کل یهودیان اروپا، یا همان نسل‌کشی یهودیان به‌کار می‌بردند. دلیل این‌که نازی‌ها از عبارتِ گنگ «راه‌حل نهایی» استفاده می‌کردند این بود که می‌خواستند این کشتارها را از چشم جهانیان پنهان کنند. اما آنهایی که در آن نشست حضور یافتند، به روشنی از شگردهای کشتار و امحاء و «ریشه‌کن کردن» سخن می‌گفتند. 

نشستی که به کنفرانس وانزه معروف شد، نقطه‌ آغازین «راه‌حل نهایی» نبود. نیروهای موسوم به «آینزاتس‌گروپن» یا همان جوخه‌های مرگِ «اس‌اس»، مدتی بود که در مناطقِ تحتِ اشغالِ آلمان نازی در شوروی، قتل‌عام یهودیان را شروع کرده بودند. در واقع، کنفرانس وانزه با این هدف برگزار شد تا رسماً به رهبران حکومتی که عضو حزب نازی نبودند، اعلام شود که به کمک آنها برای انتقال یهودیان از سراسر مناطق تحت اشغال در اروپا به اردوگاه‌های مرگ در لهستان اشغالی نیاز است. هیچ‌کدام با سیاست «راه‌حل نهایی» مخالفت نکردند. تا آن روز، هیچ حکومتی مدرنی تصمیم به قتل‌عام کل یک جامعه نگرفته بود.  

تاریخ‌های مهم

۲۲ ژوئن ۱۹۴۱

قتل‌عام همزمان با حمله به اتحاد جماهیر شوروی

نیروهای موسوم به «آینزاتس‌گروپن»، یا همان جوخه‌های مرگ «اس‌اس»، موظف شدند همزمان با پیشروی ارتش آلمان در خاک اتحاد جماهیر شوروی، یهودیان را قتل‌عام کنند. آنها در ابتدا مردان یهودی را تیرباران کردند. بعداً هر جا که قدم می‌گذاشتند، به مردان، زنان و کودکان، بدون توجه به سن و جنسیت‌شان، شلیک می‌کردند. تا بهار ۱۹۴۳، جوخه‌های مرگ بیش از یک میلیون یهودی و ده‌ها هزار پارتیزان و روما (کولی‌های اروپا)، و کمیسارِ سیاسیِ شوروی را قتل‌عام کردند. 

۳ سپتامبر ۱۹۴۱

شروع آزمایش کشتار با گاز در آشویتس

آزمایشِ قتل‌عام با گاز در اتاق گازِ «آشویتس-یک»، یعنی اردوگاه اصلی آشویتس در جنوب لهستان، آغاز شد. آلمانی‌ها ۶۰۰ زندانی جنگی ارتش شوروی و ۲۵۰ زندانی بیمار را به‌ زور به اتاقِ گازِ آزمایشی بردند تا قدرتِ نابودگریِ گاز «سیکلون ب» را تست کنند. «سیکلون ب» نام تجاری گاز «هیدروژن سیانید» است که معمولاً در تولید داروهای حشره‌کش‌ به‌‌کار می‌رود. «موفقیت» این آزمایش‌ها نازی‌ها را بر آن داشت که این گاز کشنده را برای قتل‌عام در اردوگاه آشویتس-برکناو مورد استفاده قرار دهند. کشتار جمعی در ژانویه ۱۹۴۲ آغاز شد. 

۸ دسامبر ۱۹۴۱

عملیات قتل‌عام در اردوگاه مرگ خلمنو آغاز شد

اردوگاه خلمنو در ۵۰ کیلومتری شمال‌غربی شهر ووچ واقع شده بود. در خلمنو بود که نازی‌ها برای نخستین بار از گاز سمی برای کشتار جمعی استفاده کردند. آنها قربانیانی را که به اردوگاه مرگ تبعید شده بودند، به‌ زور سوار کامیون‌های گاز می‌کردند. اگزوزِ کامیون را با لوله‌ای به داخل محفظه مهر و موم شده آن متصل کرده بودند. هر بار بین ۵۰ تا ۷۰ تن را سوار کامیون گاز می‌کردند. وقتی که گاز مونوکسید کربن تمام آنهایی را که در کامیون به دام افتاده بودند، خفه می‌کرد، کامیون را به محل گورهای دسته‌جمعی می‌بردند و اجساد قربانیان را تخلیه می‌کردند. سه کامیون گاز در خلمنو فعال بود. تا اواسط ماه ژوئیه ۱۹۴۴، دست‌کم ۱۷۲ هزار در آنجا به قتل رسیدند. 

منبع: موزه یادبود هولوکاست در ایالات متحده‌ آمریکا، واشنگتن