ویدا شیرازی، شهروندخبرنگار
ایران را تمامی ایرانیان، فارغ از عقاید شخصی، دین یا مذهب خود ساختهاند. خبرنگاران و شهروندخبرنگاران «ایرانوایر» در مجموعهای، چهرههای برجسته اقلیتهای دینی و مذهبی را معرفی میکنند. شما هم اگر با شخصیتهای برجسته اقلیتهای دینی آشنایی دارید یا داستان زندگی و خدمات آنها را میدانید، با ایمیل [email protected] تماس بگیرید و روایت خود را با ما در میان بگذارید.
***
«قاسم هاشمینژاد»، متولد ۱۳۱۹ در آمل، نویسنده، منتقد ادبی، روزنامهنگار، مترجم، مصحح، عرفانپژوه و از دراویش گنابادی ایرانی بود.
او فعالیت ادبی خود را در دهه ۱۳۴۰ با نوشتن نقد در مجله «فردوسی» و نوشتن نقد ادبی در صفحهی «عیارسنجی کتاب» در روزنامه آیندگان آغاز کرد و در سال ۱۳۵۸، به گفته بسیاری از منتقدان یکی از بهترین رمانهای پلیسی ایران را با نام «فیل در تاریکی» نوشت که مشهورترین اثر او نیز بهشمار میرود.
یکی از نکات مهم این رمان، خلق لهجههای مختلف در زبان فارسی است که در ادبیات فارسی بیسابقه بود و میتوان در کنار «فارسی شکر است» «محمدعلی جمالزاده»، به عنوان آثار موفق در این زمینه از آن نام برد.
در سال ۱۳۶۸، «نعمت حقیقی»، بر اساس رمان «فیل در تاریکی»، فیلمی با شرکت «فرامرز قریبیان» در نقش «جلال امین» ساخت که به دلایل نامشخصی ناتمام ماند. این فیلم چند سال بعد به وسیله یکی از کارگردانهای تلویزیونی تکمیل شد و در صدا و سیمای ایران نیز به نمایش درآمد، اما هیچ بازتابی نداشت.
مادربزرگ او، «خیرالنساء هاشمینژاد» زنی بود روستایی از طبرستان که قاسم هاشمینژاد زندگی او را در پوششی رازآمیز و نوستالژیک با بنمایه عرفانی در داستان «خیرالنساء (۱۲۷۰-۱۳۶۷): یک سرگذشت» خود نوشته است.
اهمیت قاسم هاشمینژاد تنها به یک حوزه نوشتاری برنمیگردد. او از آن دست نویسندگانی است که کارنامهاش نشان از حضور همزمان او در چند حوزه نوشتاری دارد. از رمان و قصه کوتاه تا شعر و تصحیح متون کهن، بهویژه متون عرفانی و ترجمه آثار ادبی جهان به فارسی و نیز نقد و روزنامهنگاری. او از معدود نویسندگانی است که توانسته در طول حیات خود همه این چند حوزه را در کنار هم پیش ببرد و همان قدر که شاعر مهمی محسوب میشود، قصهنویس و رماننویس قابلاعتنایی هم باشد و در عین حال آثار درخوری در مقام مترجم ارایه کند. بهعلاوه، دستی بر آتش تصحیح متون کهن داشته باشد و با متون عرفانی محشور باشد و البته در کنار همه اینها نامش به عنوان روزنامهنگاری مهم و چیرهدست در حوزه روزنامهنگاری ایران بدرخشد.
یکی از کسانی که پیش از انقلاب ۱۳۵۷ ایران خود دست به قلم داشت و رمان و داستان مینوشت، اما در نقدنویسی هم قریحه خود را نشان داد، قاسم هاشمینژاد بود که نقدهای ادبی روشنگرانهای مینوشت و بهتحلیل محتوا و ساختار آثار داستانی میپرداخت.
شماری از این نقدها در مجموعه مقالات «بوته بر بوته»، (آثار معاصران در بوته نقد- مجموعه مقالات از سال ۱۳۴۸- ۱۳۵۱) منتشر شده است.
نقدهای هاشمینژاد بر داستانهای مهمترین داستاننویسان معاصر ایران در دهه چهل و پنجاه، از «ابراهیم گلستان» گرفته تا «سیمین دانشور»، «هوشنگ گلشیری»، «ناصر تقوایی» و «زکریا هاشمی» در صفحه ادبی روزنامه «آیندگان» با عنوان «عیارسنجی کتاب» منتشر شد و او را به عنوان منتقدی دقیق و نکتهسنج، با ذهنی تحلیلگر که به قواعد داستاننویسی مدرن و اصول نقد ادبی مسلط است، به جامعه ادبی ایران شناساند.
عرفان و تصوف، از دیگر حوزههایی است که هاشمینژاد در کنار نقد و ترجمه و قصهنویسی به آن پرداخته است. از کتابهای او در این زمینه میتوان از کتاب «سیبی و دو آینه» نام برد که کتابی است «در مقامات و مناقب عارفان فرهمند». هاشمینژاد در این کتاب به زندگی، آثار و عقاید عارفان بزرگ پرداخته است و در چهار بخش سرنگاشت، روایتها، کمینهها و گزیدهگوییها، هر یک از این عارفان نام آشنا را به خواننده علاقهمند به حوزه عرفان، معرفی کرده است. «حسین منصور حلاج»، «بایزید بسطامی»، «ابراهیم ادهم»، «رابعه ادویه»، «ابوسعید ابیالخیر» و «ابوبکر بلخی» از جمله عارفانی هستند که در این کتاب به معرفی زندگی، افکار و آثارشان پرداخته شده است.
هاشمینژاد، علاوه بر نوشتن، ترجمه هم میکرد. ترجمه داستان جنایی و «نوآر» معروف «ریموند چندلر»، با عنوان «خوابِ گران» که از ترجمههای مشهور اوست، بیانگر علاقه او به این ژانر داستانی و سینمایی است که پیش از این در رمان «فیل در تاریکی» به نمایش گذاشته بود. «کارنامه اردشیر بابکان»، «مولودی: نمایش منظوم، تی.اس.الیوت»، «بشنو آدمک!» اثر «ویلهلم رایش» و ترجمه «کتاب ایوب» از «تورات» (عهد عتیق)، از دیگر ترجمههای هاشمینژاد است.
همچنین از قاسم هاشمینژاد سه مجموعه شعر تا پیش از مرگش منتشر شده بود: «پریخوانی» (۱۳۵۸)، «تک چهره در دو قاب» (۱۳۵۹) و «گواهی عاشق اگر بپذیرند» (۱۳۷۳). این سه دفتر شعر، چند روزی بعد از مرگ هاشمینژاد در کتابی با عنوان «بازخرید دیاران گمشده» در نشر «بوتیمار» منتشر شد.
قاسم هاشمینژاد همچنین فیلمنامههای «راه و بیراه» (به کارگردانی سیامک شایقی، ۱۳۷۱) و «عشقنامه ملیک مطران» را نوشته بود.
او که چند سالی با بیماری سرطان نیز دست و پنجه نرم میکرد، در روز ۱۳ فروردین سال ۹۵ به علت عفونت ریه در ۷۴ سالگی در بیمارستان شریعتی تهران درگذشت.
ثبت نظر