مرور رسانه‌ها؛ روزنامه جام‌جم و بازگشت به الگوی نازیسم

«مد فرانسوی، انگلیسی و امریکایی، مد مطلوب زنان آلمانی قبل و بعد از جنگ جهانی اول بود. اما این مد خوشایند هیتلر و نازی‌ها در آلمان نبود. آن‌ها دوست داشتند مد لباس ملی را جایگزین مد خارجی کرده و آلمان را به عنوان امپراتوری مد جدید تبلیغ کنند. مد مطلوب نازی‌ها بسیار محافظه‌کارانه، ساده و پوشیده بود. اگرچه اسنادی از دیدار هیتلر با رهبران صنعت مد در آلمان برای وادار کردن آن‌ها به طراحی و تبلیغ این مد وجود ندارد ولی شواهد نشان می‌دهند که چنین دیدارهایی انجام شده است. او رسانه‌ها را به تبلیغ مد آلمانی وا داشت و مجلات زنان تصاویر متعددی از پوشش مطلوب منتشر کردند. تشویق زنان به خرید لباس‌های داخلی به جای لباس خارجی با تاکید بر رعایت اخلاق و حفظ فرهنگ نازی که در آن زنان را برای نقش مادری و خانه‌‌داری می‌خواست، در دستور کار نازی‌ها قرار گرفت. آن‌ها نه تنها تعریف مشخصی از لباس مطلوب و اخلاق‌مدار ارایه کردند بلکه معتقد بودند زن آلمانی بدون آرایش و بدون احساس نیاز به دنبال کردن مد لباس هنرپیشه‌های امریکایی، فرانسوی و انگلیسی، زندگی راحت‌تر و ذهنی آسوده‌تر خواهند داشت. در اندیشه نازی، زن باید مادر و خانه‌دار می‌بود و به ویژگی‌های بیولوژیکی زنانه خود افتخار می‌کرد. به همین دلیل، هیتلر علاقه‌مند بود زنان بیشتر زنانه به نظر برسند و هیچ ضرورتی برای شیک‌پوشی وجود نداشت؛ ایده‌ای که رسانه‌های وقت نیز در آلمان آن را به شدت تبلیغ می‌کردند. آلمان نازی اگرچه در مساله پوشش بر حفاظت زنان آلمانی از فرهنگ متجاوز فرانسوی تاکید می‌کرد ولی پوشش برای آن‌ها هم‌چون پرده‌ای برای مخفی کردن شرایط اجتماعی، فرهنگی و تحولات سیاسی روز آلمان عمل می‌کرد.» (برگرفته از مقاله Ayrika Johnson، منتشره در ژورنال دانشگاه کارولینای شمالی)

تبلیغ پوشش دلخواه حکومت در آلمان نازی برای زنان

حدود یک‌صد سال پس از تلاش نازی‌ها برای وادار کردن زنان به پذیرش برتری مد آلمان نازی، روزنامه «جام‌جم» در ایران در گفت‌وگویی با «مجید امامی»، رییس کارگروه سامان‌دهی مد و لباس و دبیر «شورای فرهنگ عمومی کشور»، را به صلابه کشیده که چرا کارگروه سامان‌دهی مد و لباس نتوانسته است مشکلات حوزه پوشاک را حل کند؟

«مریم خباز» در این گفت‌وگو که آن را در روز ۳۱  مرداد ۱۴۰۱ با عنوان «ویترین خالی پوشاک عفیف و ارزان» منتشر کرده، آورده است: «اگر مسوولی که هم رییس کارگروه سامان‌دهی مد و لباس و هم دبیر شورای فرهنگ عمومی کشور است، تمام قد قبول داشته باشد که اوضاع پوشاک اجتماعی و حال و روز ویترین‌های عرضه لباس خوب نیست، گرچه باب نقد را بازتر می‌کند اما جای تعجب هم می‌شود که چرا حتی آنانی که می‌دانند لباس‌های عرضه شده به بازار هزار و یک ایراد دارند،‌ کاری برای اصلاح امور نمی‌کنند.»

کسب اطلاعات یکی از مهم‌ترین اهدافی است که خبرنگاران را به گفت‌وگو با مسوولان وا می‌دارد. در این گفت‌وگوها، معمولا خبرنگار پرسش‌هایی هدفمند مطرح و هر دو طرف، «مصاحبه کننده» و «مصاحبه شونده» با آمادگی قبلی وارد گفت‌وگو می‌شوند. اما نگاهی به پرسش‌های خبرنگار جام‌جم حاوی نکاتی است که نشان می‌دهد او بیش از آن که حامی حقوق زنان، تعقیب کننده حقیقت، نقد قدرت و استیفای حقوق عامه باشد، در مقام مدعی حکومت، معترض این است که چرا نسخه «لباس عفیفانه» حکومت تحقق نیافته است و چرا دستگاه‌های مسوول با ناقضان برخورد قاطع انجام نمی‌دهند! 

به این پرسش و پاسخ‌ها دقت کنید:

خبرنگار جام‌جم: پس قبول دارید که وضعیت پوشاک در کشورمان به هیچ‌وجه خوب نیست.

مجید امامی: بله، کاملا. این اوضاع برخاسته از نارسایی‌های اقتصادی و فرهنگی است. ما در عرصه نوآوری فرهنگی دچار نقص و بی‌تناسبی با میراث غنی ایرانی- اسلامی هستیم که در کنار اختلالات اقتصادی، باعث شده است دسترسی به کالای ارزان، عفیفانه و باکیفیت به مشکلی پیچیده تبدیل‌ شود. مسایل مربوط به مد و لباس در کشورمان از دو منظر فرهنگی و اقتصادی به قدری پیچیده است که با آسیب‌ها و متغیر‌های متنوعی رو‌به‌رو هستیم که حتی فرصت گفت‌وگو درباره آن‌ها را با مردم، مسوولان و فعالان این عرصه پیدا نمی‌کنیم.

خبرنگار جام‌جم: ولی به هر حال شما در کارگروه مد و لباس و شورای فرهنگ عمومی به عنوان بخشی از بدنه دولت باید کاری بکنید.

مجید امامی: دولت به عنوان سیاست‌گذار، در پنج عرصه نظارت، هدایت و روشن‌گری، حمایت، مشارکت آفرینی و مباشرت در حال پی‌گیری امور است. البته اولویت ما مشارکت‌آفرینی یا رفع موانع مشارکت واقعی بازیگران اصلی در عرصه مد و لباس است. ما معتقدیم اگر موانع را برطرف کنیم، بازیگران بسیار متعهد و متخصصی در حوزه پوشاک داریم که البته مورد بی‌مهری قرار گرفته‌اند؛ افرادی که اگر از حیث عوامل تولید و قیمت تمام شده به آن‌ها کمک کنیم، می‌توانیم استقلال فرهنگی‌ خود را بازیابیم.

خبرنگار جام‌جم: این بی‌مهری‌ها و غفلت‌ها بسیار هم زیاد هستند، به طوری که حتی به داشته‌های فرهنگی و المان‌های مختص فرهنگ ایرانی نیز بی‌توجهی کرده‌ایم.

مجید امامی: تبلیغ تروریسم، فیک نیوز، پروپاگاندا و هیت اسپیچ تنها جنبه‌های تبدیل‌ کننده یک رسانه به رسانه مضر نیستند. همین که رسانه کنار حکومت می‌ایستد و حقوق عامه را زیر پا می‌گذارد، واجد صفت رسانه مضر می‌شود. 

کار رسانه، حمایت از حقوق عامه و کمک به کشف حقیقت، نقد قدرت و پرهیز از آسیب به دیگران است ولی آن‌چه جام‌جم در این گفت‌وگو انجام داده، مصداق بارز «تولید محتوای مضر» است؛ محتوایی که می‌تواند بخش‌هایی از حکومت را علیه بخشی از مردم که اعتقادی به حجاب اجباری ندارند، بشوراند و حق آزادی پوشش آن‌ها را قربانی مطامع سیاسی و ایدئولوژیک حکومت کند.

داشتن تفکر انتقادی، شناختن تاکتیک‌های پروپاگاندا، تشخیص اخبار جعلی و دقت نسبت به اعتبار رسانه‌ها و نویسندگان، راه حفاظت از خود و دیگران در برابر رسانه‌های مضر است.