هدف از تشکیل دادگاه نورنبرگ چه بود؟

شواهد هولوکاست در نخستین دادگاه نورنبرگ 

اهداف دادگاه نظامی بین‌المللی به صدور حکم و اعمال مجازات محدود نمی‌شد. مؤسسان این دادگاه کوشیدند، اسناد و شواهدی را از جنایات خوفناک نازی‌ها در جنگ جهانی دوم، از جمله در مورد هولوکاست، جمع‌آوری و ثبت کنند و در دسترس عموم قرار دهند. 

***

نکات کلیدی 

۱- دادستان‌ها کیفرخواست علیه ۲۲ مقام ارشد نازی را بر اساس هزاران سند و مدرکی تهیه کردند که به‌ دست آلمانی‌ها تهیه و تنظیم شده بودند. 

۲- علاوه بر این اسناد، حضور و شهادت مقامات آلمان نازی در دادگاه نورنبرگ اطلاعات مهم و ابعادی نهفته‌ از هولوکاست را برملا کرد. 

۳- دادستان‌ها و قضات دادگاه نورنبرگ اسناد تمام روند دادرسی و مدارک و شواهد جمع‌آوری شده را منتشر کردند تا اطمینان حاصل شود که تاریخ هرگز جنایات نازی‌ها فراموش نخواهد کرد. 

«هدفِ دادگاه نورنبرگ صرفاً، یا حتی اصولاً، محکوم کردن رهبران آلمان نازی نبود. من، از همان ابتدا بر این باور بودم که هدفِ به مراتب مهم‌ترِ این دادگاه ارائه کارنامه‌‌ای از رژیم هیتلر بود که بتواند در برابر آزمون تاریخ مقاومت کند.»

— «رابرت استوری»، از وکلای تیم دادستانی ایالات متحده آمریکا در دادگاه نورنبرگ

دادگاه نظامی بین‌المللی شناخته‌شده‌ترین دادرسی جنایات جنگی است که پس از جنگ جهانی دوم برگزار شد. این دادگاه رسماً در بیستم نوامبر ۱۹۴۵ در شهر نورنبرگ آلمان آغاز به‌ کار کرد. جلسات دادرسی تا اول سپتامبر ۱۹۴۶ ادامه یافت. یک ماه بعد، در اول اکتبر ۱۹۴۶، حکم دادگاه اعلام شد؛ قضات ۱۹ تن از متهمان را محکوم و ۳ تن را تبرئه کردند. 

با این حال، اهداف دادگاه نظامی بین‌المللی به صدور حکم و اعمال مجازات محدود نمی‌شد. مؤسسان این دادگاه کوشیدند اسناد و شواهدی را از جنایات خوفناک نازی‌ها در جنگ جهانی دوم، از جمله در مورد هولوکاست، جمع‌آوری و ثبت کنند و در دسترس عموم قرار دهند.

«رابرت جکسون»، دادستان آمریکایی، در گزارشِ ششم ژوئن ۱۹۴۵ خود به رییس‌جمهور آمریکا «ترومن» می‌نویسد: 

«اگر کارنامه این جنبش را روشن و دقیق ننویسیم، نمی‌توانیم آیندگان را مقصر بدانیم که در دورانِ صلح، کلیات اتهاماتی را که در زمان جنگ مطرح شده بود، باور نکنند. ما باید با اتکاء به شواهد باورپذیر، وقایع باورناپذیر را به کرسی بنشانیم.»

بنابراین، از ابتدا، قضات و دادستان‌ها دو وظیفه‌ مجزا را به عهده گرفتند؛ یکی تشخیص جرم یا بی‌گناهی متهمان و دیگری جمع‌آوری اسناد و مدارک لازم با این هدف که جنایات رژیم نازی هرگز انکار و فراموش نشوند.

«بنجامین (بن) فرنز» از روند جمع‌آوری اسناد و مدارک جنایات جنگی می‌گوید

«بن» در روستای کوچکی در دامنه‌ کوهستان کارپات ترانسیلوانی در رومانی به دنیا آمد. هنوز نوزاد بود که خانواده‌اش به ایالات متحده‌ آمریکا مهاجرت کردند. او در دانشگاه هاروارد تحصیل کرد و حقوق کیفری خواند. در سال ۱۹۴۳، از دانشکده حقوق دانشگاه هاروارد فارغ‌التحصیل شد. «بن» به ارتش آمریکا پیوست و در یک گردان ضد‌هوایی برای عملیات متفقین در غرب اروپا تعلیم دید. در پایان جنگ جهانی دوم در اروپا، «بن» به تیم تحقیقات جنایات جنگی ارتش آمریکا منتقل شد. مسئولیت او جمع‌آوری مدارک و شواهد علیه جنایتکاران جنگی نازی و دستگیری آن‌ها بود. در جریان دادرسی‌های متعاقب نورنبرگ، «بن» دادستان ارشد آمریکا در پرونده اتهامات «آینزاتس‌گروپن» بود. 

منبع: موزه یادبود هولوکاست ایالات متحده آمریکا

 

جمع‌آوری شواهد

دادستان‌های دادگاه نظامی بین‌المللی آلمانی‌ها را با توسل به گفته‌ها و اظهارات خودشان محکوم کردند. آنها به گفته‌های اشخاص دیگر که ممکن بود جانبدارانه تلقی شوند، اتکاء نکردند. به این ترتیب، آنها، پیش از هر چیز، هزاران سند و مدرکی را که به دست آلمانی‌ها تهیه و تنظیم شده بود، ملاک قرار دادند. 

نوزده تیم تحقیقاتی صدها هزار سند آلمانی را جمع‌آوری و تحلیل کردند. اسناد مستند و موثق انتخاب شدند و به چهار زبان انگلیسی، فرانسه، آلمانی و روسی که زبان‌های رسمی دادگاه بودند، ترجمه شدند. تمام این اسناد در اختیار وکلای مدافع و سایر شرکت‌کنندگان در دادگاه قرار گرفتند.

 

جنایت علیه یهودیان بخش کوچکی از مجموعه جنایاتی بود که دادستان‌های دادگاه نظامی بین‌المللی به آن پرداختند. با این حال، در جریان دادرسی، بیش از صد سند موثق از سرکوب و قتل‌عام یهودیان نیز ارائه شد. 

یکی از این اسناد رونوشت سخنرانی «هاینریش هیملر»، در چهارم اکتبر ۱۹۴۳، بود. هیملر از رهبران اس‌اس و پلیس آلمان نازی بود. او، در این سخنان، خطاب به افسران اس‌اس «نابودی یهودیان» را «صفحه‌ای باشکوه از تاریخ‌ ما» می‌خواند که هنوز نوشته نشده است.  

سندی دیگر گزارشی از نیروهای اس‌اس بود که جزیيات روند قتل‌عام یهودیان در کامیون‌های گاز را شرح می‌داد. «گزارش اشتروپ» نیز از جمله اسنادی بود که در این دادگاه ارائه شد. این آلبوم یادگاری را افسر اس‌اس، «یورگن اشتروپ»، درباره تخریب گتوی ورشو تنظیم کرده بود.  

 

شاهدان عینی   

در جریان دادگاه نورنبرگ، شهادت مقامات آلمانی از جزییات مهم بسیاری درباره برنامه «راه‌حل نهایی»، یعنی قتل‌عام یهودیان اروپا، پرده برداشت.

برای نمونه، ژنرال اس‌اس، «اُتو اُلِندُرف»، از تیرباران جمعی یهودیان در مناطقی که از تصرف شوروی خارج شده و تحت اشغال آلمان نازی بود، سخن گفت. او فرمانده یکی از یگان‌های «آینزاتس‌گروپن» (Einsatzgruppe D) بود و تصدیق کرد که یگان تحت فرماندهی او ۹۰ هزار مرد و زن و کودک را طی یک سال قتل‌عام کردند. 

 

فرمانده آشویتس «رودولف هوس» نیز قتل‌‌عام یهودیان در اتاق‌های گاز آشویتس و در سایر اردوگاه‌های مرگ را تصدیق کرد. 

همچنین، در جریان استشهاد دکتر «ویلهلم هوتل»، عضو «اس‌دی» (سازمان اطلاعات اس‌اس)، مشخص شد که شش میلیون یهودی قربانی جنایات نازی‌ها بوده‌اند. «هوتل» گفت که در اواخر جنگ از زبان آدولف آیشمن این رقم را شنیده است. آیشمن ریيس «اداره امور یهودیان» در گشتاپو بود.

 

فیلم به مثابه مدرک

دادستان‌های دادگاه نظامی بین‌المللی، همچنین، کوشیدند تا جنایات نازی‌ها را با اتکاء به فیلم‌های مستند مستند کنند. برخی از این فیلم‌ها را خودِ آلمانی‌ها ساخته بودند. برخی را هم متفقین تهیه کرده بودند. برای نمونه، تیم دادستانی یک فیلم خانگی آلمانی را نشان داد که از رفتار خشن با یهودیان در شهر لویو حکایت داشت. دادستان‌ها همچنین فیلم‌هایی را نیز از اردوگاه‌های کار اجباری نازی‌ها که ارتش آمریکا تهیه کرده بود، به نمایش گذاشتند؛ از جمله تصاویری از آزادسازی اردوگاه‌های کار اجباری بود. اتحاد جماهیر شوروی نیز فیلمی از آزادسازی اردوگاه‌های مرگ مایدانک و آشویتس تهیه کرده بود که جنایات نازی‌ها در اروپای شرقی را ثبت می‌کرد.

 

نمایش فیلم اردوگاه کار اجباری

«توماس داد»، دادستان ایالات متحده، توضیحاتی را در مورد مجموعه فیلم‌های «اردوگاه‌های کار اجباری نازی‌ها» ارائه می‌کند. پیش از آغاز نمایش، چراغ‌های سالن دادگاه خاموش می‌شوند. نیروهای متفقین این فیلم را در زمان آزادسازی اردوگاه‌های کار اجباری تهیه کرده‌ بودند. این فیلم از جمله اسنادی بود که در ۲۹ نوامبر ۱۹۴۵، در دادگاه نورنبرگ، ارائه شد.

منبع: آرشیو ملی فیلم

 

حفظ اسناد 

در اوایل سال ۱۹۴۶، پیش از آن‌که دادگاه به کار خود خاتمه دهد، ایالات متحده کتاب «توطئه و تجاوز نازی‌ها» را منتشر کرد. این اثر هشت جلدی، به دلیل رنگ جلد آن، تحت‌عنوان «مجموعه‌ سرخ» شناخته می‌شود. «مجموعه‌ سرخ» خلاصه‌ای از پرونده‌ قضایی دادستان‌های آمریکا و بریتانیا در دادگاه نظامی بین‌المللی است. اسنادی که در کیفرخواست ارائه شده بود نیز در این مجموعه آمده‌اند؛ از جمله شواهد مربوط به هولوکاست. سردبیران «مجموعه‌ سرخ» هدف از انتشار آن را افشای جنایات آلمان نازی اعلام کردند تا «هشداری به نسل‌های آینده باشد و نیز تذکاری به امروز». 

در پایان محاکمه و پس از اعلام حکم نهایی، دادگاه نظامی بین‌المللی گزارش رسمیِ جلسات دادرسی را منتشر کرد؛ مجموعه‌ای ۴۲ جلدی تحت‌عنوان «محاکمه جنایتکاران اصلی جنگ در دادگاه نظامی بین‌المللی» که به «مجموعه‌ آبی» معروف شد.

ایالات متحده آمریکا، همچنین، خلاصه‌ای نیز از ۱۲ محاکمه‌ موسوم به «دادرسی‌های متعاقب نورنبرگ» منتشر کرد که به «مجموعه‌ سبز» معروف است.

مورخان هولوکاست همچنان این آثار را از جمله مهم‌ترین منابعِ تاریخی درباره هولوکاست می‌دانند.

 

منبع: موزه یادبود هولوکاست در ایالات متحده‌ آمریکا، واشنگتن