تارا اورامی، شهروند خبرنگار، سقز
مراسم چهلم «مهسا امینی» با تصاویری آخرالزمانی از حضور گسترده مردم کردستان برگزار شد. اگرچه حکومت جمهوری اسلامی از پیش تدارک کنترل امنیتی شهر سقز را پیش‌بینی کرده بود اما تا چشم توان دیدن داشت، مردم عزادار به سوی آرام‌گاه مهسا امینی رهسپار شده بودند. در این میان، قطعی اینترنت و درگیری‌های پراکنده خشم گسترده‌ای به همراه داشتند.
در این گزارش، شهروندخبرنگار «ایران‌وایر» ضمن ارائه شهادت عینی از این مراسم، درباره قطعی اینترنت، فیلترینگ گسترده و راه‌های دور زدن آن توسط مردم سقز روایت کرده است.
***
از عصر سه‌شنبه سوم آبان ۱۴۰۱، فضای شهر سقز، محل زندگی و آرام‌گاه «مهسا امینی» امنیتی شده بود.
حکومت جمهوری اسلامی از پیش اعلام کرده بود که دانشگاه‌ها و مدارس در روز چهارم آبان، یعنی چهلم مهسا امینی تعطیل خواهند بود. هم‌چنین اخبار ضدونقیضی منتشر شد مبنی بر عدم برگزاری مراسم چهلم مهسا امینی.
با وجود این تدابیر حکومتی، از دقایق نخست صبح روز چهارشنبه، مردم گروه گروه از شهرهای دور و نزدیک به سمت میدان خروجی شهر (میدان زندان) و در ادامه آرامستان «آیچی»، محل خاک‌سپاری مهسا امینی به راه افتاده بودند. حضور نیروهای امنیتی مشهود بود اما در مسیر رفت به سمت آرام‌گاه، رفتار تحریک‌کننده‌ای از سوی طرفین رخ نداد.
مردم در حین رفتن به سمت آرامستان، با شعارهای «ژن، ژیان، آزادی»، خانواده مهسا امینی را حمایت می‌کردند. محل خاک‌سپاری مهسا در آرامستان پر شد از مردم عزادار. اگرچه خانواده مهسا امینی در محل حضور نداشتند اما حضور گسترده مردم نشان از حمایت و همراهی آن‌ها داشت.
مردم دست‌نوشته‌هایی از شعارها به همراه داشتند. عکس‌های مهسا و دیگر کشته‌های اعتراضات سراسری ۱۴۰۱ برافراشته شده بودند. حتی برخی تصاویر «علی کریمی» و «وریا غفوری» را بالا برده بودند.
دیگر شعارهای مردم در محوطه آرامستان، کُردی بودند، مثل «کُردستان، کُردستان، گۆرستانی فاشیستان»، «سەقز شاری ئەوینە، دەروازەی ڕاپەڕینە»، «هەتا کوردێ بمێنێ کوردستانیش دەمینێ» و شعارهای فارسی «مرگ بر دیکتاتور»، «امسال سال خونه، سیدعلی سرنگونه»، «مرگ بر رژیم بچه‌کُش» و…
مراسم ساعت ۱۲ و نیم به پایان رسید اما حاضران قرار گذاشتند که مقابل فرمانداری جمع شوند. جمعیت هزاران نفری پیاده به سمت شهر و مشخصا میدان‌های «زندان» و «قدس» [میدان فرمانداری] به راه افتادند. مردم شعار می‌دادند و آن‌هایی که با خودرو بودند، با زدن بوق همراهی و حمایت می‌کردند.
در میانه راه و در ورودی شهر هم ایستگاه‌های مردمی جهت توزیع آب و مواد خوراکی برپا شده بودند. اما در چند متری میدان زندان، نیروهای امنیتی راه را بر تظاهرکنندگان بستند و فضا ملتهب شد.
نیروهای امنیتی مسلح به سمت مردم گلوله‌های ساچمه‌ای، پینت‌بال و گاز اشک‌آور شلیک کردند. این منطقه نزدیک به پادگان ارتش است و برای همین مردم شعار دادند: «ارتشی باغیرت، حمایت حمایت.»
اما حمایتی در کار نبود. همین مساله خشم تظاهرکنندگان را زیر سرکوب امنیتی تشدید کرد و شروع به پرتاب سنگ به سمت در ورودی پادگان کردند. البته ارتش هم مقابله‌ای نکرد.
هنوز مشخص نیست که چه تعداد از معترضان زخمی شده‌اند و زخمی‌ها چه کسانی هستند. معترضان مسیر خود را تغییر دادند تا از شلیک گازهای اشک‌آور در امان باشند. آن‌ها از پشت خانه‌های سازمانی ارتش خودشان را به میدان «مادر» یا همان محله «قَوَخ» رساندند اما ماموران امنیتی و مسلح باز هم راه آن‌ها را مسدود کردند.
درگیری‌ها در چندین میدان میان مردم و نیروهای مسلح درگرفت؛ از جمله میدان‌های «زندان» و مادر، پل «قَوَخ»، خیابان «دانشگاه»، بلوار «دانشجو» و ورودی پارک «کوثر.»
هم‌زمان با این درگیری‌ها، ماشین‌هایی که قبل از شروع پیاده‌روی در معابری چون بلوار «انقلاب» پارک شده بودند، توسط ماموران آسیب دیدند. درگیری‌ها کم و بیش تا پایان روز ادامه داشتند و ماموران امنیتی و نیروهای سرکوب هم در مسیرهای درگیری تا پاسی از شب حضور داشتند.
قطعی کامل اینترنت در تمامی اپراتورها و هم‌چنین عدم آنتن‌دهی موبایل‌ها توام با اختلال در ارتباط باعث نگرانی شهروندان برای کسب اطلاع از سلامتی یک‌دیگر شده بودند.
فیلترینگ گسترده و دور زدن آن در سقز
در تمامی ۴۰ روزی که از قتل مهسا امینی می‌گذرد، دسترسی شهروندان به اینترنت و وسایل ارتباط جمعی مختل یا مسدود شده است. این مساله روی زندگی آن‌ها نه فقط در حین اعتراضات و تجمع‌ها بلکه در روزمره‌شان تاثیرات بسیاری داشته است. گسترش فیلترینگ و اختلالات بیشتر در این امر، از یک هفته پیش از چهلم مهسا تشدید شده بود.
برای کسب اطلاعات بیشتر، «ایران‌وایر» از چند روز پیش از مراسم چهلم مهسا امینی، سراغ شهروندان سقز رفته بود؛ در بازار، محیط کار و حتی دورهمی‌های خانوادگی و دوستانه. مردم سقز علاوه بر صرف هزینه مادی برای اتصال به دنیای اینترنت، وقت بسیاری را روزانه صرف پیدا کردن فیلترشکن می‌کنند.
مغازه تعمیرات موبایل یکی از آن‌ها است. متصدی مغازه پس از آن‌که مطمئن شد برای فیلترشکن مراجعه کرده‌ام، نوع اینترنت مورد استفاده‌ام را پرسید و گفت: «اینترنت سیم‌کارت همراه اول به شدت محدود شده است. وی‌پی‌ان‌ی که ما در اختیار مشتری قرار می‌دهیم ممکن است در این مورد چندان جواب‌گو نباشد اما برای ایرانسل، رایتل و اینترنت خانگی پاسخ‌گو است. این را از همین الان می‌گویم که بعدا گلایه‌ای نداشته باشی.»
مغازه‌دار در ادامه توضیح داد: «به هرکسی نباید اعتماد و اطمینان کنیم، ممکن است مشکلاتی متوجه فروشندگان شود. اگرچه در ساعاتی از روز، خصوصا بعدازظهر به بعد کرکره های تمامی اپراتورها تا پاسی از شب پایین کشیده می‌شوند اما در کل اپراتور رایتل وضعیت مناسبی نسبت به سایر اپراتورهای همراه اول و ایرانسل دارد. اینترنت خانگی هم اگرچه کیفیت سابق را ندارد اما از هیچ بهتر است. ولی به خاطر فیلترینگ شدید، گاهی با فیلترشکن هم امکان اتصال به اینستاگرام، واتساپ و یوتیوب غیرممکن است.»
در یک مغازه دیگر چند نفر نشسته بودند و یکی از متصدیان مشغول راه‌انداختن مشتری‌ها و نصب وی‌پی‌ان بود. چند نفر دیگر هم با زبان گلایه و این که نتوانسته‌اند به هیچ شبکه اجتماعی وصل شوند، وارد مغازه شدند و گفتند: «با وجود هزینه‌ای که قبل از ظهر پرداخت کرده‌ایم [حدود ۲۰۰ هزار تومان برای اشتراک یک ماهه چهار موبایل]، اما حالا وی‌پی‌ان‌ی که برای ما نصب کرده‌اید، کار نمی‌کند.»
مغازه‌دار ضمن اظهار تاسف از این وضعیت گفت: «این موضوع تقصیر ما نیست و پول این کار به جیب ما نمی‌رودع تنها دردسرش برای ما می‌ماند. اما چون آشنا هستید، مجبورم یک فیلترشکن دیگر برای‌تان نصب کنم.»
به سراغ یک مغازه کامپیوتر فروشی رفتیم. مغازه‌دار گفت مدت‌ها است قیمت قطعات کامپیوتری در لحظه تغییر می‌کند و فرد اگر به موقع از این تغییرات مطلع نشود، ضررهای زیادی متوجه کسب و کار او خواهد شد. این مغازه‌دار هم‌زمان با نشان دادن صفحه موبایل خود و کلیک بر روی برنامه واتساپ توضیح داد: «در این‌جا ما قیمت‌ها را به صورت آنلاین دریافت می‌کردیم اما اکنون که واتساپ فیلتر شده است، اگر به موقع قیمت‌ها را دریافت نکنیم، ضرر هنگفتی خواهیم داشت. گاهی قیمت یک قطعه در لحظه تغییر می‌کند و من باید متوجه این تغییر شوم، در غیر این صورت ممکن است آن را با همان قیمت روز قبل بفروشم و این یعنی ضرر. چرا که باید مقدار دیگری از جیب خود روی آن بگذارم تا بتوانم قطعه جدید را بخرم.»
بحث اینترنت «استارلینک» در سقز هم در گرفته است. یکی از مغازه‌داران گفت: «چنین امکانی در سقز فراهم نشده است و قیمت‌هایی [گاهی تا۶۰ میلیون تومان] که برای دریافت تجهیزات اعلام شده‌اند، قطعی نیستند. اما این را مطمئنم که هر چند دستگاه به هر شهری وارد شود، در عرض ۲۴ ساعت نایاب می‌شوند، چرا که امروز استفاده از اینترنت یک ضرورت است و مردم حاضر هستند برای آن هر مقدار که لازم باشد، هزینه کنند.»
البته مساله اینترنت استارلینک و چگونگی ورود ابزارآلات آن به ایران هم‌چنان محل تردید است. از شروع اعتراضات سراسری پس از قتل مهسا امینی، اخبار ضدونقیضی منتشر شدند. بسیاری از کارشناسان دنیای دیجیتال هشدار دادند که این مساله ممکن است امنیتی و در اختیار حکومت باشد.
مساله اختلال اینترنت روی زندگی زنانی که در فضاهای مجازی مشغول به کار بودند هم تاثیر بسیاری گذشته است. کسب و کار آن‌ها از بین رفته است و این یعنی فقیرتر شدن مردم کم‌درآمد. یکی از این زنان که فروشگاه آنلاین پوشاک زنانه دارد، به «ایران‌وایر» توضیح داد: «این فضا به کلی از ما گرفته شده است و نه تنها خودم امکان فروش ندارم بلکه شوهرم نیز که در کنار شغل ثابت خود سفارشات را با موتور به در منازل می‌رساند و مقداری ذی‌نفع می‌شد، همان درآمد کم را از دست داده است. این در حالی است که هزینه‌ها روز به روز بیشتر می‌شوند و نیاز به کار و فعالیت بیشتر احساس می‌شود. اگر اینستاگرام چنین فضایی در اختیار ما گذاشته بود، اکنون این فضا گرفته شده است.»
با وجود تمامی تدابیر امنیتی حکومت برای قطع صدای مردم سقز در کنار فشار بر خانواده مهسا امینی، مراسم چهلم او برگزار شد اما هم‌چنان فیلترینگ گسترده و جست‌وجو برای یافتن فیلترشکن یکی از دغدغه‌های اصلی شهروندان این شهر است؛ چه آن‌هایی که در پی کسب اطلاعات یا اطلاع‌رسانی هستند و چه آن‌هایی که معیشت‌شان به اینترنت گره خورده است.
حق برخورداری از اطلاعات و اطلاع‌رسانی و دسترسی به فضای آزاد اینترنت از حقوق انسان‌ها در سراسر جهان است. اما برای مردم ایران، این حق ابزاری در دست سرکوب‌گران حاکم شده است. ولی صدای مردم سقز هم‌چنان به گوش جهان می‌رسد.
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر