برای تبیین اخلاق حرفه‌ای در کار رسانه‌ای، اصول و استانداردهای متعددی را بر شمرده‌اند. از مقدم شمردن دقت بر سرعت تا رعایت بی‌طرفی، عدالت، صداقت، استقلال، پاسخگویی در برابر مخاطبان، پرهیز از آسیب به دیگران، پرهیز از برچسب زنی و کپی رایت؛ اصولی است که رعایت آن برای روزنامه‌نگاران ضروری است. اما احتمالا اثرگذارترین اصل در کار رسانه‌ای که می‌تواند پوشش دهنده سایر اصول اخلاقی حرفه رسانه باشد، «دقیق بودن» است. دقت در انتشار محتوا، به معنای دقت در صحت، دقت در درستی، دقت در اعتبار منبع و دقت در نگارش و تحلیل داده‌ها را شامل می‌شود. دقت در کار رسانه‌ای، هم مانع از نشر خبر جعلی و دیس اینفورمیشن خواهد شد، هم کمک می‌کند که محتوا به دور از تعصب، یک جانبه‌گرایی و به دور از جانبداری تولید شود.
به عبارت دیگر وقتی صحبت از اخلاق رسانه‌ای می‌شود، مهم‌ترین پارامتر «دقت» است. برای اطمینان خاطر از «دقیق بودن» اطلاعات، روزنامه‌نگاران مکلف‌اند:
داده‌ها و تحلیل ارائه شده را بازخوانی و فکت‌چک کنند.
نسبت به یکپارچگی داده‌ها و ضد و نقیض نبودن آن اطمینان حاصل کنند.
واژه‌ها را درست به کار ببرند و از عبارات خیلی قاطع و کلی که می‌تواند مخدوش کننده حقیقت باشد، پرهیز کنند.
تجزیه و تحلیل خود را بررسی و پیش از انتشار از هماهنگی تحلیل با داده‌ها، اطمینان حاصل کنند.
اطمینان حاصل کنند که همه اطلاعات لازم را پوشش داده‌اند و خلائی در گزارش وجود ندارد.
نسبت به درج تاریخ و زمان و مکان وقوع حادثه دقیق باشند و در صورت نیاز، صحت محتوا را با یک کارشناس چک کنند.
محتوای رسانه‌ای وقتی دقیق نیست، می‌تواند مخرب و مضر باشد. چراکه داده‌های مخدوش، تحلیل اشتباه و گمراه کننده و گاهی ویرانگر نیز در پی دارد.
برای روشن شدن موضوع، به این گزارش روزنامه «جام‌جم» که با عنوان «تخریب۱۵۰ آمبولانس از تبعات اغتشاشات اخیر است؛ چوب «آشوب» لای چرخ امداد» در تاریخ ۲۹آبان۱۴۰۱، به قلم «آوید طالبیان» منتشر شده دقت کنید.
در این گزارش با اعلام آسیب به ۱۵۰ آمبولانس طی اعتراضات اخیر در دو ماه گذشته، به نقل از رییس سازمان اورژانس کشور اعلام شده: «در‌حوادث اخیر کشور ۱۵۰ دستگاه آمبولانس تخریب شده که برخی از آن‌ها فعلا غیرقابل استفاده است و برخی آن‌چنان صدمه دیده‌اند که فقط باید با آمبولانس‌های نو جایگزین شوند.»
این گزارش آنگاه در محکوم کردن معترضان، به نقل از «عین الهی»، وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی آورده: «حتی در میدان جنگ هم وقتی فردی لباس سفید به تن دارد، کسی به سمت او حمله‌ور نمی‌شود، اما در اغتشاشات اخیر، شماری از کارشناسان اورژانس در تهران، مشهد، بجنورد و دیگر مناطق کشور مصدوم شدند.»
خبرنگار «جام‌جم» این خبر را به عنوان خبر صحیح و دقیق به مخاطب ارائه، و نتیجه گرفته:
اعتراضات مردم، فتنه‌های کوچک و بزرگ، و معترضان، عده‌ای آشوب طلب هستند که دنبال ویرانی ایران هستند.
حمله به آمبولانس و خودروهای امدادی آتش‌نشانی، هدفمند و برنامه‌ریزی شده از سوی اغتشاشگران صورت می‌گیرد.
میدان جنگی که عده‌ای در دو ماه اخیر در کف خیابان‌ها ساخته‌اند، حتی از قواعد یک جنگ تمام‌عیار که دو دشمن رو‌در‌روی هم قرار می‌گیرند نیز تبعیت نمی‌کند. پس حتما هدف چیزی بالاتر از جنگ است، مثلا ایجاد آشوب، هرج‌و‌مرج و مختل کردن خدمت‌رسانی به مردم با هدف افزایش نارضایتی‌ها.
آوید طالبیان در انتهای گزارش خود پرسیده: «آیا این چوب لای چرخ امداد کردن‌ها نتیجه هیجان برآمده از حضور در جمع است، یا یک انتقام‌گیری برنامه‌ریزی شده از مردم؟»
چرا این گزارش دقیق نیست و اخلاق حرفه‌ای در آن رعایت نشده است؟
۱- مبنای این گزارش یک ادعای اثبات نشده است. ادعایی که توسط فکت‌های معتبر حمایت نمی‌شود.
ادعا این است: «مردم معترض ۱۵۰ آمبولانس را از کار انداخته‌اند». درست است که منبع این خبر یک مقام رسمی به نام رییس اورژانس کشور است، ولی در چنین مواردی، ادعای مقام رسمی هم نیاز به فکت چک دارد و برای استناد حتما باید از او خواستار ارائه فکت شد، چراکه این گزارش به بخشی از تبعات منازعه میان معترضان و حکومت پرداخته و رییس اورژانس کشور، بخشی از حکومت و یک طرف منازعه است، بنابراین اظهارات او بدون بررسی فکت‌ها، معتبر نیست.
۲- این گزارش همه اطلاعات یا سایر ادعاهای مطرح را پوشش نمی‌دهد و بخشی از اطلاعات عامدانه پنهان شده است. آنچه در این گزارش آمده تنها روایت یک طرف منازعه است، طرف دیگر منازعه مدعی است نیروهای نظامی از آمبولانس و سایر خودروهای امدادی برای سرکوب، انتقال دستگیر‌شدگان و جابه‌جایی نیروهای سرکوب استفاده، یا دقیق‌تر، سواستفاده می‌کنند.
اخلاق حرفه‌ای حکم می‌کند که خبرنگار وقتی به این حوزه ورود می‌کند باید هر دو ادعا را فکت چک کند و اگر امکان درستی‌سنجی این ادعاها را ندارد، حداقل برای اثبات بی‌طرفی و رعایت عدالت، هر دو ادعا را مطرح کند.
۳- کار خبرنگار، برچسب زنی، قضاوت و داوری نیست. اینکه خبرنگار معترضان را اغتشاشگر، فتنه‌گر، آشوب‌طلب و هرج و مرج‌طلب می‌خواند، یعنی خبرنگار دیگر بی‌طرف نیست و سمت مقابل معترضان ایستاده است. چنین گزارشی دیگر یک گزارش مستقل رسانه‌ای نیست، بلکه کیفرخواستی است علیه معترضان، و نویسنده در صف سرکوبگران ایستاده است.
۴- در عصر شبکه‌های اجتماعی که اخبار و اطلاعات در کسری از ثانیه منتشر می‌شود و مخاطبان محدود به یک منبع اطلاع‌رسانی نیستند، پنهان کردن اطلاعات، تنها بی‌اعتباری رسانه را در پی دارد.
رسانه‌های حکومتی در نظام‌هایی که استقلال و آزادی رسانه را به رسمیت نمی‌شناسد، اقتدار را بر اصالت خبر ترجیح می‌دهند و غافل‌اند از اینکه رسانه بدون اعتبار، کمترین ارزشی ندارد. بی‌اعتباری رسانه ملی، سبب می‌شود که مخاطب برای دریافت اطلاعات به سایر رسانهها و جریان‌های خبری پناه ببرد که حکومت، کمترین کنترلی بر آن ندارد.
به عنوان مخاطب باید مراقب تلاش کمپین دیس اینفورمیشن حکومتی برای به انحراف کشاندن و سرکوب اعتراضات بود.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر