وقتی خودپردازها پول نقد نمی‌دهند

کمپین دعوت مردم برای خروج پول از بانک‌ها مشکلاتی برای دریافت اسکناس از دستگاه‌های خودپرداز بانکی به وجود آورده است. شهروندخبرنگار «ایران‌وایر» با چند شهروند متقاضی پول نقد و چند کارمند بانک در این باره گفت‌وگو کرده است.

***

مستاصل است و از این سمت خیابان به سمت دیگر می‌رود تا شاید خودپردازی را پیدا کند و بتواند پول نقد دریافت کند اما انگار بی‌فایده است. 

«احمدرضا»، راننده تاکسی محدوده بلوار «کشاورز» تهران با اشاره به این که پول نقد یکی از ابزارهای ضروری شغل او و بقیه رانندگان است، می‌افزاید: «چند روزی است که با این مشکل مواجه‌ام. امروز این پنجمین خودپردازی است که مراجعه می‌کنم اما هیچ‌کدام پول ندارند. دیشب نیز پس از مراجعه به چندین خودپرداز در خیابان‌های مختلف تهران، تنها موفق شدم ۲۰۰هزار تومان دریافت کنم؛ آن هم فقط دو عدد اسکناس ۱۰۰ هزار تومانی. این اسکناس هم که اصلا به درد یک راننده تاکسی نمی‌خورد، باز مجبورم به سایر شعبات بانک‌ها مراجعه کنم و با منت و خواهش از آن‌ها اسکناس خُرد ۱۰ یا پنج هزار تومانی بگیرم. البته اگر داشته باشند، چون این روزها اسکناس خُرد به سختی پیدا می‌شود.»

دریافت اسکناس از خودپردازها و بانک‌ها این روزها به یک معضل جدی برای نظام پولی و بانکی دولت تبدیل شده است؛ معضلی که به دنبال کمپین دعوت از مردم برای خروج پول‌های‌شان از بانک‌ها، انجام خریدها به صورت پرداخت پول نقد و به حداقل رساندن تراکنش‌های الکترونیکی به عنوان یک حرکت اعتراضی در ادامه اعتراضات سراسری کشور به وجود آمده است. 

به چندین خودپرداز در مناطق مختلف شهر، از جمله میدان «ونک» تا محدوده «جهان کودک»، خیابان «دادمان»، بلوار «دریا» و چهارراه «سرو» سر زدم. اما پس از انتخاب گزینه دریافت وجه نقد، تقریبا در همه آن‌ها با این جمله «با عرض پوزش، درخواست شما امکان‌پذیر نیست»، مواجه شدم. در نهایت یکی از آن‌ها در خیابان «سعادت‌آباد» درخواستم را پاسخ داد و موفق به دریافت دو عدد اسکناس ۵۰ هزار تومانی شدم. 

وقتی در مرکز شهر تهران، محدوده خیابان «آزادی» از رییس یکی از شعب «بانک ملی» علت نبودن اسکناس در خودپردازها را پرسیدم، پاسخ داد: «پول نداریم که داخل دستگاه بگذاریم. ببین اگر باجه پول دارد، نوبت بگیر و در صف منتظر بمان!» 

در صف مورد اشاره رییس بانک، ۱۲ نفر منتظر بودند. وقتی از «رسول»، کارمند باجه سوال کردم آیا پنج میلیون تومان پول نقد دارد که در صف منتظر بمانم، پاسخ داد: «خیر. شما بگو دو میلیون. اصلا بگو یک میلیون. هیچ پولی ندارم که بدهم. بیشتر این افرادی هم که در صف ایستاده‌اند، بی‌خودی منتظر هستند. نه این که پول داشته باشیم و نخواهیم بدهیم، حدود یک هفته است که خزانه با کمبود اسکناس مواجه شده است و به همین علت توزیع پول بین بانک‌ها به صورت سهمیه‌ای انجام می‌شود.» 

او از این که این روزها با مراجعه شمار زیادی از مشتریان برای دریافت پول نقد و اعتراض آن‌ها مبنی بر این‌که چرا پول نیست و آن‌ها نمی‌توانند سرمایه اندوخته شده خود را نقدا دریافت کنند مواجه بوده، عصبانی است و گفت: «اصلا پول نقد برای چه می‌خواهید؟ الان که همه پرداخت‌ها الکترونیکی انجام می‌شوند، چرا بی‌خود و بی‌جهت به مشکلات دامن می‌زنید و هر روز یک داستان درست می‌کنید؟!»

با وجود این که مسوولان کشور این بحران را انکار کرده و مانند خیلی دیگر از بحران‌های کشور بر آن سرپوش می‌گذارند اما کمبود پول نقد، به‌ویژه اسکناس خرد مانند۱۰، پنج، دو و هزار تومانی در بانک‌های کشور کاملا جدی است. 

در یکی از موضع‌گیری‌های مقامات بانکی مبنی بر انکار بروز این مشکل در سراسر کشور، «علیرضا قیطاسی»، دبیر شورای بانک‌های دولتی و نیمه‌دولتی روز سه‌شنبه ۲۹ آذر اعلام کرد: «در شبکه بانکی و خودپردازها از نظر میزان نقدینگی و تامین اسکناس هیچ مشکلی وجود ندارد. اگر کسی در بانک مشخصی با مشکل کمبود اسکناس و نقدینگی مواجه شده‌ است، اعلام کند تا پی‌گیری‌ها انجام شوند.»

کارزار خارج کردن پول نقد از بانک‌ها با این استدلال راه افتاد که اگر برای خرید و مبادله از پول نقد استفاده شود، هیچ بخشی از آن پول به حساب دولت نخواهد رفت، در حالی که اگر از کارت‌های بانکی برای خرید استفاده شود، بخشی از آن پول به‌عنوان کارمزد و مالیات به حساب دولت خواهد رفت. 

پیوستن بخش بزرگی از مردم معترض به این کارزار از یک طرف و موضوع اخذ مالیات از تراکنش‌های دستگاه‌های «پوز» در فروشگاه‌ها و کسب و کارها باعث شده است بسیاری از مردم این روزها به خواست خودشان یا صاحبان این کسب و کارها به جای استفاده از کارت‌های الکترونیکی، از پول نقد در خریدهای‌ خود استفاده کنند؛ موضوعی که دولت را با مشکل جدی تامین نقدینگی مواجه کرده‌ است.

اگرچه برخی تحلیل‌گران ادامه این وضعیت را مخرب و زمینه‌ساز بالا رفتن نرخ تورم در کشور می‌دانند و معتقدند که افزایش تقاضا موجب چاپ بیشتر اسکناس توسط بانک مرکزی، توزیع بیشتر پول بین مردم و در نتیجه افزایش بیشتر تورم می‌شود اما گوش بسیاری از مردم به این استدلال‌ها بده‌کار نیست و هم‌چنان به دنبال گرفتن پول‌های خود از بانک‌ها و خرید با پول نقد هستند. 

«مهشید»، کارمند یک بانک در شهرک غرب می‌گوید: «از شروع جریان اعتراضات و بی‌اعتمادتر شدن مردم نسبت به حکومت، تقاضا برای دریافت پول نقد افزایش یافته بود اما در طول یک هفته گذشته، حجم تقاضاها چندین برابر شده و این، ازدحام مردم در جلوی دستگاه‌های خودپرداز و شعب بانک‌ها را به همراه داشته است.» 

او اضافه می‌کند: «تا یکی دو روز پیش اگر کسی پول نقد می‌خواست، تا سقف ۱۰ میلیون تومان هم پرداخت می‌شد اما امروز رییس شعبه اعلام کرده است تنها تا سقف چهار میلیون تومان، آن هم در صورت ضرورت پرداخت می‌کنند. اگر وضع به همین منوال پیش برود، به زودی بانک مرکزی ورشکسته می‌شود و بخشی از درآمد دولت که از طریق تراکنش‌های الکترونیکی به دست می‌آید، کاهش قابل ملاحظه‌ای پیدا خواهد کرد.»

با پیوستن شمار زیادی از مردم به کمپین خروج پول نقد از بانک‌ها و ایجاد بحران مالی برای دولت، به نظر می‌رسد اعتراضات مردم وارد دور تازه‌ای شده است که نتایج آن می‌تواند از یک سو انگیزه برای تداوم این حرکت انقلابی را در میان مردم بالاتر ببرند و از سوی دیگر به بحران افزایش نرخ تورم دامن بزنند.