«هیچ بقالی نمی‌گه ماستم ترشه!» این ضرب‌المثل یعنی هیچ‌کس عیب و ایراد و بدی خود یا متعلقاتش را نمی‌گوید. به همین دلیل، در نظام‌های دموکراتیک دو ترم «مسوولیت‌پذیری» (Accountability) و «پاسخگویی» (Responsibility) به عنوان اصول و زیربنای دموکراسی تعیین شده تا همه نهادها و افراد نسبت به رفتار و اعمال خود در برابر قانون و شهروندان، مسوول و پاسخ‌گو باشند.
زمانی که افراد و نهادها مسوولیت‌پذیر و پاسخ‌گو هستند، عواقب اقدامات و تصمیمات خود را می‌پذیرند. همین سبب می‌شود که معمولا کارها به درستی انجام شود. اما وقتی نقش‌ها مشخص نباشند و افراد پاسخ‌گو نباشند، کار به درستی انجام نمی‌شود.
معمولا در نظام‌های دموکراتیک، نمایندگان کنگره، احزاب و فعالان جامعه مدنی و روزنامه‌نگاران از طریق تحقیق و دیده‌بانی، دولت را پاسخ‌گو می‌کنند. یکی از کارکردهای مهم «روزنامه‌نگاری تحقیقی» (Investigative Journalism) و «روزنامه‌نگاری دیده‌بان» (Watchdog Journalism)، پاسخ‌گو کردن قدرت است.
گزارشی که دولت یا قوه قضاییه و یا هر نهاد دیگری از سلامت خود ارایه می‌کند، کمترین ارزش و اعتبار حقوقی ندارد، زیرا این‌جا «تعارض منافع» مطرح می‌شود و سلامت نهادها و افراد باید توسط نهادهای حسابرسی مستقل یا رسانه‌های مستقل گزارش شود.
برای روشن شدن مساله، به این گزارش تصویری خبرگزاری «میزان»، وابسته به قوه قضاییه که در تاریخ پنج دی ۱۴۰۱ با عنوان «خنده تلخ به یک دروغ؛ از پشت پرده زندان زنان چه می‌دانید؟» منتشر شده است، دقت کنید.
در این گزارشِ تصویریِ «محمد نیکفر» از «ندامتگاه زنان استان تهران»، او کوشیده است به این پرسش پاسخ دهد که آیا تجاوز به زندانیان زن در زندان زنان واقعی است یا جعلی؟. بنابراین با حضور در محیط کارگاه، آشپزخانه، سالن اجرای نمایش و در راهروهای بند عمومی زندان زنان تهران، از زنانی که دوره محکومیت خود را طی می‌کنند، پرسیده است: «آیا ادعای تجاوز در زندان صحت دارد؟» زنان پاسخ‌گو نیز این ادعا را به شدت رد کرده و گفته‌اند:
این‌جا همه زن هستند، مردی وجود ندارد.این‌ها (مدعیان تجاوز به زندانیان) خانواده ما را نگران می‌کنند.این ادعا به هیچ عنوان صحت ندارد.و…
این‌جا چند نکته را باید در نظر داشت:
۱- کشف تجاوز و تعرض جنسی به زندانیان، نیازمند روزنامه‌نگاری دیده‌بان یا تحقیقی است.
روزنامه‌نگار دیده‌بان، یک فرد یا گروه است (عموماً غیرانتفاعی) که یک فرد یا یک نهاد خاص که می‌تواند به حقوق جامعه تعدی کند را زیر نظر دارد و در صورت بروز مشکلات بالقوه یا واقعی، به اعضای جامعه هشدار می‌دهد. روزنامه‌نگاران دیده‌بان مثل سایر ناظران، رویکرد متفاوتی نسبت به مساله دارند؛ هدف برخی فقط اعلام هشدار است، برخی دیگر ممکن است سعی کنند از اطلاعات خود به طور فعال برای جلوگیری از مشکلات استفاده کنند و هدف دیگر ممکن است مقابله با موسسات مخل منافع عمومی از طریق تشکیل پرونده‌های قضایی باشد. ولی هدف همه روزنامه‌نگاران دیده‌بان، محافظت از جامعه در برابر افراد یا سازمان‌هایی است که منافع عمومی را به خطر می‌اندازند.
پس میتوان گفت سازمان‌ها و روزنامه‌نگاران دیده‌بان مانند نگهبان هستند. آن‌ها نیروهای قدرتمند، دولت‌ها و ارگان‌های خاص دولتی و ادارات، شرکت‌ها، سازمان‌ها و موسسات را تحت‌نظر دارند تا اطمینان حاصل کنند که عملکردها و اقدامات آن‌ها موجب آسیب یا تعارض به منافع عمومی نمی‌شود. اما وقتی خلاف آن را مشاهده کنند، به عنوان افشاگر عمل می‌کنند. آن‌ها اقدامات و عملکردهای غیرقانونی را در معرض دید عموم قرار می‌دهند به امید آن که در نتیجه اعتراضات عمومی، اقدامات مناسب انجام شود.
بنابراین، کشف تجاوز و تعرض جنسی به زندانیان و بازداشت‌شدگان از جمله مسایلی است که با دیده‌بانی و تحقیق گسترده میدانی ممکن می‌شود. یک روزنامه‌نگار باید ماه‌ها وقت صرف کند تا بتواند ردی از مساله تجاوز یا تعرض به بازداشت‌شدگان بیابد یا به مستندات قوی اثبات کند که سیستم زندان‌ها و بازداشتگاه در سلامت است.
آن‌چه خبرنگار خبرگزاری میزان، وابسته به قوه قضاییه انجام داده، یک رپرتاژ آگهی بدون کمترین ارزش خبری و اطلاعاتی است.
۲- رسانه راوی خود در این مساله ذی‌نفع است
سازمان زندان‌ها و خبرگزاری میزان هر دو زیرمجموعه قوه قضاییه هستند و در مساله مطرح شده، ذی‌نفع به شمار می‌آیند. بنابراین، اصل پرهیز از تعارض منافع حکم می‌کرد که چنین گزارشی توسط رسانه‌ای مستقل انجام شود تا هم بی‌طرفی مشهود باشد و هم مخاطب بتواند آن را باور کند. این که قوه قضاییه بگوید در زندان‌ها و بازداشتگاه‌ها تعرضی به زنان نمی‌شود، جعلی است؛ مگر این که توسط نهادهای حسابرسی و نظارتی یا روزنامه‌نگاران مستقل و آزاد تایید شود.
پس از منظر سواد رسانه‌ای، چنین ادعایی تا زمانی که توسط نهادهای مستقل، پس از انجام یک کار تحقیقی مستقل و آزاد تایید نشده، ساختگی و جعلی است و دلیلی بر باور‌پذیری آن وجود ندارد.
۳- بخش پنهان حقیقت، در گزارش خبرگزاری میزان روایت نمی‌شود
حتی اگر فرض را بر صحت و سلامت این گزارش بگذاریم، باز نمی‌توان اطمینان حاصل کرد که این گزارش همه حقیقت است، زیرا احتمال پنهان شدن بخش‌های از حقیقت بسیار جدی است. این کاری است که دستگاه پروپاگاندا حکومت انجام می‌دهد. آن‌ها گوشه‌ای از حقیقت را می‌گیرند و تصویری جعلی ارایه می‌کنند تا مخاطب را فریب دهند.
خبرنگار خبرگزاری میزان برای کشف حقیقت به ندامتگاه زنان استان تهران مراجعه کرده و از آن‌ها به عنوان شاهدان دست اول پرسیده است که آیا تجاوز به زنان در زندان زنان وجود دارد یا خیر؟ به این گزارش ایراد جدی وارد است و آن این که اصولا تجاوز و تعرض جنسی (به زنان و مردان) به عنوان یکی از مصادیق بارز شکنجه، نه در دوره تحمل زندان و پس از اجرای احکام بلکه در مرحله بازداشت، بازجویی و اعتراف‌گیری انجام می‌شود. یعنی زمانی که بازجو نیاز به تحقیر کردن متهم دارد یا می‌خواهد به اجبار از او اعتراف بگیرد، تعرض جنسی امکان وقوع دارد، نه پس از صدور حکم و گذران دوره حبس قانونی.
نکته دیگر این که قاعدتا همه زندانیان زن مورد تعرض و تجاوز جنسی قرار نمی‌گیرند بلکه بازداشت‌شدگان، اعم از زن و مرد، در پرونده‌های امنیتی، سیاسی و رسانه‌ای بیشتر ممکن است زیر شکنجه مورد تعرض جنسی قرار گیرند. چنین مساله‌ای نمی‌تواند عام باشد. از سوی دیگر، یک زندانی چرا باید به خبرنگار قوه قضاییه اعتماد کند و حقیقت را بیان کند؟
خبرنگار اگر در چنین مساله‌ای دنبال کشف حقیقت است، باید ماه‌ها وقت صرف و تکنیک‌های روزنامه‌نگاری دیده‌بان را رعایت کند و برای گردآوری اطلاعات، به وکلای مستقل دادگستری که پیش از هر کسی (غیر از شکنجه‌گر و مسوولان بازداشتگاه) نسبت به شکنجه قربانیان آگاه می‌شوند و پی‌گیری موارد شکنجه جزو مسوولیت حرفه‌ای و اخلاقی آن‌ها است، مراجعه کند. هرچند اصولا در نظامی که آزادی بیان و رسانه به رسمیت شناخته نمی‌شود، صحبت از روزنامه‌نگاری دیده‌بان و انتظار کشف حقیقت از طریق فعالیت رسانه‌ای، غیر واقع‌بینانه به نظر می‌رسد.
از خبرگزاری میزان نمی‌توان و نباید انتظار داشت که موارد نقض حقوق زندانیان، خصوصا موارد شکنجه را افشا کند. رسانه‌های وابسته به حکومت حتی اگر حقیقت را بیان کنند، همه آن را نمی‌گویند و محتوا را به گونه‌ای فریم‌بندی می‌کنند که منافع دستگاه حاکم تامین شود، نه حقوق شهروندان. بنابراین، در مواجه با تولیدات رسانه‌ای حکومت، همواره باید اصل تردید نسبت به صحت اطلاعات را رعایت کرد تا اسیر اطلاعات گم‌راه کننده آن‌ها نشد.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر