بیطرفی همیشه در رسانهها یک اصل پذیرفته شده و معمول نبوده است. حدود یکصد سال پیش پارتنرشیپ یا رابطه کاری بین رسانهها و نیروهای نظامی و احزاب سیاسی در همه جای اروپا رایج بود و مخاطبان معمولا میدانستند که وقتی مطلبی را میخوانند یا برنامهای رادیویی را گوش میدهند، کدام جریان سیاسی پیوست مطلب است و کدام دیدگاه را دریافت میکنند.
از ابتدای قرن بیستم، به مرور بیطرفی و استقلال رسانهای در دنیا معنا یافت و به یک اتیکت اخلاقی در کار رسانهای تبدیل شد.
سه اصل «اخلاق رسانهای»، یعنی «نداشتن تعصب یا جانبداری»، «مستند کردن اطلاعات به اسناد و انتقال بیطرفانه اطلاعات» و «استقلال حرفهای از جریانهای سیاسی و جدا کردن اطلاعرسانی از تبلیغات» به مرور در رسانهها حاکم و به معیار اعتبار آنها تبدیل شد. مخاطبان به مرور دریافتند رسانههایی که تجسم رسانه حزبی هستند، نه قابل اعتمادند و نه برخورد عادلانه با اطلاعات دارند و نه تعادل را رعایت میکنند. به همین دلیل، بیشتر مخاطبان ترجیح دادند به جای سپردن جان و روح خود به سوهان رسانههای حزبی و وابسته، رسانههای مستقل و معتبر را دنبال کنند.
از سوی دیگر، دولتهای اروپایی برای تشویق رسانهها و سیاستمداران به تفکیک اطلاعات از تبلیغات، ساعتهایی از تریبونهای رسمی را به طور مشخص به احزاب و کاندیداهای انتخابات اختصاص دادند تا به جای تبدیل رسانهها به رپورتاژ آگهی، مستقیم تبلیغات سیاسی انجام دهند.
در حکومتهای غیردموکراتیک، هنوز رسانه در دوره ماقبل توسعه قرار دارد و رسانه رابطه پارتنرشیپ و کاری خود با نیروهای نظامی و احزاب سیاسی را قطع نکرده و رسانهها عموما تریبون این نهادها هستند. به همین دلیل، تعصب، جانبداری و برخورد ناعادلانه جزء لاینفک تولیداتی هستند که عرضه میکنند. همین امر نه تنها آنها را به ابزار پروپاگاندا تبدیل کرده بلکه آنها را به پایگاه کمپینهای دیساینفورمیشن و اخبار جعلی سوق داده است؛ برای نمونه، به این خبر خبرگزاری «تسنیم» که روز ۲۸ دی ۱۴۰۱ با عنوان «پروژه اعتصاب غذای جعفر پ. برای دریافت اسکار کلید خورد» دقت کنید. خبرگزاری تسنیم در این خبر آورده است: «برخی منابع مطلع میگویند که برنارد هانری لوی که حامی جدی برخی گروهکهای تروریستی و ایدههای تجزیهطلبانه است، از طریق لابیگری به دنبال قرار دادن نام جعفر پ. در فهرست دریافت جایزه اسکار است. این خبر حاکی از آن است که به این فیلمساز که بهجرم اقدامات ضد امنیتی و تعامل با محافل ضد امنیتی خارج از کشور در زندان بهسر میبرد، از طرف لوی اعلام شده است برای فراهم کردن زمینههای قرار گرفتن در لیست دریافت جایزه اسکار دست به اعتصاب غذا بزند. برنارد هانری لوی یکی از عوامل پروژههای موساد است که چندی پیش نیز بهعنوان هماهنگکننده ملاقات سه فعال ضدانقلاب با امانوئل مکرون، رییس جمهوری فرانسه نقشآفرینی کرد. یکی از آن سه زن، مصی (مسیح) علینژاد بود که چندی پیش نیز موسسه واشنگتن به او بهدلیل صیانت از منافع امریکا و رژیم صهیونیستی در منطقه جایزه داد.»
این خبر، نمونه یک خبر جعلی است. چرا؟ چون خبر هیچ منبع معتبری ندارد و تنها از عنوان جعلی برخی منابع مطلع استفاده کرده است و خبری کاملا ساختگی را به خورد مخاطب میدهد. این خبر در هیچ رسانه معتبر دیگری منتشر نشده و از همه مهمتر این که اسامی فهرست نامزدهای اولیه اسکار ۲۰۲۳ مدتها است اعلام شده و نامی از جعفر پناهی در میان آنها نیست و امکان ندارد اسکار به یکباره یک اسمی غیر از نامزدان معرفی شده را به عنوان برنده اعلام کند.
پس چرا این خبر جعلی تولید شده است؟
تلاشها از چند روز پیش برای آزادی یا مرخصی درمانی جعفر پناهی آغاز شده است. «خانه سینما» روز ۲۷ دی با اشاره به بیماری جعفر پناهی، به جد خواهان آزادی او شده است.
«صالح نیکبخت»، وکیل پناهی روز دوشنبه در گفتوگو با سایت اینترنتی «فراز» گفته بود پرونده موکلش پس از رای دیوان عالی کشور مبنی بر اعاده دادرسی، به دادگاه تجدیدنظر ارسال شده اما پس از سه ماه، در روز ۲۶ دی و خارج از وقت اداری، در شعبه مربوطه اعلام وصول شده است.
به نظر میرسد با توجه به آغاز تلاشها و ایجاد امیدها برای آزادی پناهی، خبرگزاری تسنیم، وابسته به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی میکوشد با تولید اخبار ساختگی و جعلی و انحراف افکار عمومی، فضا را برای آزادی پناهی آلوده و مانع از آزادی او شود.
همانطور که در بالا به آن اشاره شد، وقتی رسانه به نیروهای نظامی یا احزاب سیاسی وابسته است، با برخورد متعصبانه، جانبدارانه، غیرعادلانه و غیرصادقانه با اطلاعات، به منبع تولید دیس اینفورمیشن تبدیل میشود. از چنین رسانهای نه میتوان و نباید انتظار داشت که در پی کشف حقیقت باشد و در انتشار اطلاعات دقت کند. ذات چنین رسانههایی، دروغپردازی است.
پناهی در سال ۱۳۸۹، در اعتراض به تضییع حقوق خود، در زندان دست به اعتصاب غذا زده و اعلام کرده بود در اعتراض به وضعیتش دست از خوردن و آشامیدن میکشد. بنابراین بعید نیست دوباره مجبور شود برای استیفای حقوق خود، دست به اعتصاب غذا بزند. ولی توسل به تئوری توطئه و ربط دادن اعتصاب غذای احتمالی این هنرمند مشهور ایران به جایزه اسکار و تحریک عوامل بیرونی، تنها کاری است که از رسانههای وابسته به نهادهای نظامی-امنیتی ساخته است.
ارزشهای خبری معمول، معیار تولید محتوا برای رسانههای وابسته نیستند بلکه کارکرد هدفمند محتوای تولیدی و سیاستهای تعیین شده توسط نهادهای آمر، تعیین کننده سمت و سوی اخبار و تولیدات رسانهای چنین خبرگزاریهایی هستند. این اخبار معمولا توسط خبرنگاران تولید نمیشوند بلکه خارج از تیم رسانهای، تولید میشوند و در اختیار خبرنگار قرار میگیرند تا منتشر شوند. بنابراین، داشتن تردید نسبت به صحت اطلاعاتی که منتشر میکنند، اصلی است که هیچ گاه نباید فراموش کرد. حفاظت از خود و دیگران در برابر این رسانهها و محتوای مضر آنها با تفکر انتقادی و برخورد آگاهانه با دیساینفورمیشنی که تولید میکنند، ممکن است.
ثبت نظر