آیا موفقیت حکومت به سرمایه‌گذاری بیشتر در عرصه‌های نظامی وابسته است؟

«محمدعلی زلفی‌گل»، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، روز ۹بهمن۱۴۰۱ در جشنواره ایده‌پردازی در ستاد فرماندهی نیروی زمینی ارتش مدعی شد: «حاکمیتی موفق است که بیشتر سرمایه‌گذاری‌اش در عرصه‌های نظامی باشد.» او در این جشنواره با بیان اینکه امروز در عرصه‌های مختلف نظامی، دست برتر را داریم، گفت: «حاکمیتی موفق است که بیشتر سرمایه‌گذاری‌اش در عرصه‌های نظامی باشد و نخبگان خود را در آن عرصه بیشتر به‌کار بگیرد. در سند نظام ملی نوآوری، باید نقش هر کدام از نهادهای خصوصی و دولتی و نیروهای مسلح ما در پازل و جورجین این سند، و تبدیل ایده به محصول و ثروت آفرینی آن مشخص باشد و به آن عمل کنند.»

کدام کشورهای موفق دنیا، بیشترین سرمایه‌گذاری‌شان در حوزه نظامی است؟ کدام کشوری که بیشترین سرمایه‌گذاری را در حوزه نظامی دارند، در میان حکومت‌های موفق دنیا دارای جایگاه قابل توجه هستند؟ آیا بین موفقیت حاکمیت و هزینه‌کرد در حوزه نظامی ارتباطی وجود دارد؟ «ایران‌وایر» در این گزارش می‌کوشد به این پرسش‌ها پاسخ دهد.

***

۱۰ کشور اول دنیا با بیشترین هزینه‌کرد در حوزه‌های نظامی

آخرین برآوردهای موسسه تحقیقاتی صلح استکهلم که ۲۵آوریل۲۰۲۲ منتشر شده، نشان می‌دهد که هزینه‌کرد کشورهای جهان در حوزه نظامی، در سال ۲۰۲۱ معادل ۰.۷ درصد افزایش، و مجموع کل هزینه‌کرد در حوزه نظامی به ۲.۱۱۳ میلیارد دلار رسیده است. بر اساس این گزارش، ۶۲ درصد کل بودجه نظامی دنیا توسط آمریکا، چین، هند، انگلستان و روسیه هزینه شده است. بعد از این ۵ کشور، به ترتیب فرانسه، آلمان، عربستان سعودی، ژاپن و کره جنوبی بیشترین بودجه را به حوزه نظامی اختصاص داده‌اند.

اینفوگرافیک زیر سهم هر منطقه از دنیا در اختصاص بودجه به حوزه نظامی در طول ۳۰ سال گذشته را نشان می‌دهد. جدولی که نشان می‌دهد آفریقا همواره کمترین بودجه، و آمریکا بیشترین بودجه را به حوزه نظامی اختصاص داده است. ضمن اینکه در طول ۱۰ سال گذشته هزینه‌کرد بودجه نظامی در منطقه آسیا و خاورمیانه افزایش، و در اروپا تقریبا ثابت بوده است:

آمریکا در سال ۲۰۲۱ با کاهش ۱.۴ درصدی، معادل ۸۰۱ میلیارد دلار در حوزه نظامی هزینه کرده است. اما برخلاف آمریکا، روسیه با افزایش ۲.۹ درصدی، معادل ۶۵.۹ میلیارد دلار در این حوزه هزینه کرده است. چین نیز با رشد ۴.۷ درصدی بودجه نظامی سال ۲۰۲۱ به نسبت سال قبل، در مجموع ۲۹۳ میلیارد دلار به حوزه نظامی اختصاص داده است. هند با هزینه‌کرد ۷۶.۶ میلیارد دلار بعد از آمریکا و چین، بیشترین هزینه‌کرد را در حوزه نظامی در سال ۲۰۲۱ تجربه کرده است. آلمان نیز ۵۶ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۱ به حوزه نظامی اختصاص داده است. ژاپن دیگر کشور آسیایی است که در سال ۲۰۲۱ با افزایش ۷.۳ درصدی بودجه نظامی، معادل ۵۴.۱ میلیارد دلار هزینه کرده است. استرالیا نیز با افزایش ۴ درصدی، در مجموع در سال ۲۰۲۱،‌ معادل ۳۱.۸ میلیارد دلار هزینه کرده است. 

 

جدول زیر فهرست ۴۰ کشور اول دنیا با بیشترین هزینه‌کرد در حوزه نظامی را نشان می‌دهد. در این جدول همچنین سهم بودجه نظامی هر کشور از GDP و میزان درصد بودجه نظامی آن‌ها از کل بودجه نظامی دنیا را نشان می‌دهد:

اینفوگرافیک زیر سهم کشورهای جهان از میزان بودجه هزینه شده در حوزه نظامی در سال ۲۰۲۱ را نشان می‌دهد: 

 

۱۰ کشور دنیا با تخصیص بالاترین سهم از تولید ناخالص داخلی ،GDP، به حوزه‌های نظامی

طبیعتا کشورهای ثروتمند دنیا بودجه بیشتری به حوزه نظامی اختصاص داده‌اند، ولی سرمایه‌گذاری کشورهای دنیا در حوزه نظامی، زمانی که با احتساب تولید ناخالص داخلی GDP بررسی می‌شود، معنا‌دارتر است. 

گزارش بانک جهانی نشان می‌دهد که سهم حوزه نظامی از تولید ناخالص داخلی دنیا در سال ۱۹۶۰،‌حدود ۶ درصد بود؛ ولی این سهم در سال ۲۰۲۱ به پایین‌ترین سطح خود یعنی حدود ۲ درصد رسیده:

با این حال هنوز در شماری از کشورهای دنیا درصد بالاتری از تولید ناخالص داخلی به حوزه نظامی اختصاص می‌یابد. عمان، کویت، عربستان، الجزایر، آذربایجان، اسراییل، اردن، قطر، ارمنستان و مراکش، ده کشوری هستند که در سال ۲۰۲۱ بیشترین سهم از تولید ناخالص داخلی خود را به حوزه نظامی اختصاص داده‌اند:

جایگاه ۱۰ کشور اول دنیا که بالاترین سهم از بودجه سالانه خود را به حوزه نظامی اختصاص داده‌اند، در میان کشورهایی که موفق‌ترین حکمرانی را دارند کجاست؟ 

ما شاخصی به عنوان حکمرانی موفق نداریم که مستند به آن رتبه کشورها را تعیین کنیم، ولی وجود دارد رنکینگ‌هایی که شمایی از حکمرانی موفق را نشان می‌دهند. 

یکی از موسسات بین‌المللی که سالانه وضعیت کشورها را در شاخص‌های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سلامت مورد سنجش قرار می‌دهد، موسسه «لگاتوم» (LEGATUM) است. این موسسه با بررسی وضعیت امنیت، آزادی، کارآمدی حکومت، سرمایه اجتماعی، محیط‌زیست، کارآفرینی، زیرساخت‌ها، کیفیت معیشت، سطح زندگی، سلامت، بهداشت، آموزش و محیط طبیعی و انرژی در کشورهای مختلف دنیا،‌ رتبه آن‌ها را در ایندکس «شاخص رفاه لگاتوم» (THE LEGATUM PROSPERITY)  اعلام کرده است. 

در سال ۲۰۲۱ در این شاخص، ۱۰ کشور دانمارک، نروژ، سوئد، فنلاند، سوئیس، هلند، لوکزامبورگ، نیوزیلند، آلمان و ایسلند، به ترتیب رتبه‌های ۱ تا ۱۰ را از آن خود کرده‌اند که نشان می‌دهد از موفق‌ترین حکمرانی برخوردارند. حکمرانانی که امنیت، آزادی، معیشت، رفاه، سلامت و آموزش و محیط‌زیست سالم را برای مردمان خود به ارمغان آورده‌اند. حال پرسش این است که این ۱۰ کشور چه میزان از تولید ناخالص داخلی خود را به حوزه نظامی اختصاص داده‌اند؟

جدول زیر رتبه حکمرانی موفق ۱۰ کشور اول دنیا با بیشترین سرمایه‌گذاری در حوزه نظامی، و رتبه هزینه‌کرد نظامی ۱۰ کشور اول دنیا با بالاترین سطح حکمرانی موفق را نشان می‌دهد:

 

وضعیت بودجه نظامی و سطح موفقیت حکمرانی جمهوری اسلامی ایران در سال ۲۰۲۱

برآورد موسسه تحقیقاتی صلح استکهلم نشان می‌دهد که افزایش بودجه نظامی ایران در سال ۲۰۲۱ چشمگیر بوده است. ایران با افزایش ۳۴ درصدی بودجه نظامی، معادل ۲۴.۶ میلیارد دلار هزینه کرده است.

ایران با تخصیص ۲.۳ درصد تولید ناخالص داخلی خود در سال ۲۰۲۱ به حوزه نظامی، معادل ۱.۲ درصد کل بودجه نظامی دنیا هزینه کرده و از این حیث در رتبه ۱۴ دنیا با بیشترین هزینه‌کرد در حوزه نظامی قرار دارد. اما ایران در حکمرانی موفق یعنی در شاخص‌های امنیت، آزادی، معیشت، رفاه، سلامت و آموزش و محیط‌زیست سالم در میان ۱۶۷ کشور دنیا، در رتبه ۱۲۳ جهان قرار دارد، که نشان می‌دهد هزینه‌کرد عمده در حوزه نظامی هنوز به رفاه، آسایش، معیشت بهتر، امنیت، آزادی و سلامت بیشتر مردم منجر نشده است.

 البته این واقعیت را هم باید در نظر گرفت که ایران در میان کشورهای منطقه، سهم کمتری از تولید ناخالص داخلی خود را به حوزه نظامی تخصیص داده است. در میان ۱۰ کشور اول دنیا با بیشترین هزینه‌کرد بودجه در حوزه نظامی به نسبت تولید ناخالص داخلی، ۸ کشور در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا و ۲ کشور همسایه شمالی ایران هستند.

 

جمع بندی

محمدعلی زلفی‌گل وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، مدعی است: «حاکمیتی موفق است که بیشتر سرمایه‌گذاری‌اش در عرصه‌های نظامی باشد.» 

بررسی‌های «ایران‌وایر» نشان می‌دهد که این ادعا نسبتی با واقعیت ندارد.

۱۰ کشور عمان، کویت، عربستان، الجزایر، آذربایجان، اسراییل، اردن، قطر، ارمنستان و مراکش در سال ۲۰۲۱، بیشترین سهم از تولید ناخالص داخلی خود را به حوزه نظامی اختصاص داده‌اند، اما این ۱۰ کشور در «شاخص رفاه لگاتوم» که نشان دهنده موفقیت کشورهای دنیا در تامین امنیت، آزادی، معیشت، رفاه، سلامت، محیط‌زیست، آموزش و اقتصاد شهروندان است، جایگاهی در میان رتبه‌های برتر ندارند. رتبه این ۱۰ کشور در شاخص رفاه لگاتوم به ترتیب به این شرح است: عمان ۶۷، کویت ۵۸، عربستان ۷۵، الجزایر ۱۰۷، آذربایجان ۸۶، اسراییل ۳۲، اردن ۸۱، قطر ۴۶، ارمنستان ۵۵ و مراکش ۹۱.

در نقطه مقابل، ۱۰ کشور دانمارک، نروژ، سوئد، فنلاند، سوئیس، هلند، لوکزامبورگ، نیوزیلند، آلمان و ایسلند که در شاخص رفاه لگاتوم ۱۰ رتبه اول را در اختیار دارند، جایگاهی در میان ۴۰ کشور اول دنیا با بیشترین سهم بودجه نظامی از تولید ناخالص داخلی ندارند. رتبه این ۱۰ کشور در رنکینگ کشورهای دنیا با بیشترین سهم بودجه نظامی از تولید ناخالص داخلی به این شرح است: دانمارک ۸۲، نروژ ۵۶، سوئد ۹۴، فنلاند ۴۵، سوئیس ۱۲۴، هلند ۸۰، لوکزامبورگ ۱۲۹، نیوزیلند ۸۴، آلمان ۸۶.

بنابراین «ایران‌وایر» به ادعای محمدعلی زلفی‌گل وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، مبنی‌بر اینکه: «حاکمیتی موفق است که بیشتر سرمایه‌گذاری‌اش در عرصه‌های نظامی باشد»، نشان «حقیقت ندارد» می‌دهد، چرا‌که کشورهایی که بیشترین سهم از تولید ناخالص داخلی را به حوزه نظامی اختصاص داده‌اند، در شاخص‌های حکمرانی موفق جایگاه قابل توجهی ندارند و برعکس، حکومت‌های موفق در تامین امنیت، آزادی، رفاه و معیشت مردم، که به‌عنوان حکومت‌های موفق شناخته می‌شوند، درصد کمتری از تولید ناخالص داخلی را به حوزه نظامی اختصاص داده‌اند.

حقیقت ندارد: اظهار دروغ درباره یک واقعه مشخص تازه، یا چیزی که قبلا عدم صحت آن اثبات نشده، با استفاده از واقعیات و مدارک موجود است.

برای کسب اطلاعات بیشتر درباره روش‌شناسی راستی‌آزمایی در «ایران‌وایر»، این‌جا را کلیک کنید.