کور کردن به‌مثابه ابزار سرکوب؛ بررسی پرونده‌های پزشکی آسیب‌دیدگان

از شهریور ۱۴۰۱، ایران شاهد اعتراضات و تظاهرات گسترده‌ای بوده است. معترضان ایرانی بازداشت شدند، مورد ضرب‌و‌شتم و حمله قرار گرفتند، و در چند مورد، حتی جان خود را از دست دادند. نیروهای‌ امنیتی از شیوه‌های خشونت‌آمیزی برای پراکندن جمعیت استفاده کرده‌اند، از جمله شلیک گلوله‌های ساچمه‌ای که به‌شکلی وحشیانه و غیر تبعیض‌آمیز همه را هدف قرار می‌دهد و نه فقط مصدوم و مجروح می‌کند؛ که به معلولیت و نقص عضو هم منجر می‌شود.

وقتی گلوله‌های ساچمه‌ای به سر اصابت می‌کند، در بسیاری موارد به چشم هم آسیب و جراحت وارد می‌‌شود.

همان‌طور که گزارش «ایران‌وایر» نشان می‌دهد، این جراحات و صدمات دردناک می‌تواند به‌ قیمت از دست دادن ظاهر چهره افراد، بینایی، و حتی چشم‌هایشان تمام شود.

در ایران، آسیب‌دیدگی و جراحت چشمان معترضان و رهگذران، پدیده‌ ناآشنا و نامعمولی نیست؛ هرچند البته به‌سختی بتوان فهمید که دقیقا چند وقت یک‌بار اتفاق می‌افتد. یکی از دلایلی که می‌تواند مانع از آن شود که قربانیان از خدمات و مراقبت‌های پزشکی استفاده کنند، ترس از عواقب احتمالی آن است. در بعضی موارد، حتی پزشکان هم از درمان زخم‌ها و جراحات معترضان سرباز زده‌اند.  

ولی این واقعیت که در میان معترضان ایرانی، چشم‌بند به نمادی از غرور و مقاومت تبدیل شده، خود گواه روشنی است بر ارتباط میان اعتراضات و نابینا کردن معترضان به‌مثابه ابزاری برای سرکوب. 

این گزارش، تلاشی است برای ثبت بخش کوچکی از این جراحات و آسیب‌ها بر چشم معترضان و رهگذران در اعتراضات اخیر در ایران.

«ایران‌وایر» به بیش از ۵۰ مورد جراحت وخیم وارد آمده به چشم معترضان و رهگذران در پنج ماه گذشته آگاه است. ۱۲ تن، گزارش‌های پزشکی خود را برای این پرونده در اختیار ما قرار داده‌اند. 

به کمک سه چشم‌پزشک مستقل، این گزارش‌ها را بررسی، و یک گزارش پزشکی جامع بر اساس آن‌ها تهیه کرده‌ایم. در بین کسانی که گزارش‌های پزشکی‌شان را مورد ارزیابی قرار دادیم، هم زن بود هم مرد، هم کودک بود هم بزرگسال، هم معترض بود و هم رهگذر. بیشترشان زیر ۴۰ سال بودند. مشکلات و اثرات ناشی از جراحات وارد آمده به چشم این افراد، تا دهه‌ها با آن‌ها خواهد ماند. کم‌سن‌وسال‌ترین فرد در این میان، کودک ۵ ساله‌ای است که تقریبا بیست‌بار گلوله‌‌ی ساچمه‌ای به سرش شلیک شده است. چشم چپ‌ این کودک، دیگر هرگز نخواهد دید. 

تلاش‌های ارزشمند چشم‌پزشکان ما، به این گزارش‌های پزشکی عمدتا مبهم و غالبا پراکنده و ناقص، که پر بودند از کلماتی اختصاری و اصطلاحات فنی ناآشنا، پیوستگی و محتوا بخشید. به این ترتیب، گزارش ما دقت و معنای کامل‌تری یافت، نه فقط در مورد میزان وخامت جراحت هر بیمار، بلکه در این مورد نیز که هر یک از این جراحات، چگونه بر زندگی بیماران اثر می‌گذارد.

از آن‌جا که چشم‌پزشکان ما نمی‌توانستند خود بیماران را ببینند، عملا مجبور بودند به گزارش‌های پزشکی‌ای استناد کنند که اغلب ناقص و پراکنده بودند. وقتی پزشکان با جراحات جدی چشم روبه‌رو می‌شوند، ورم‌های حاد چشم می‌تواند انجام کامل آزمایش‌‌ها و معاینه‌ها را دشوار کند. وقتی خود چشم دچار پارگی یا سوراخ‌شدگی شده باشد، می‌تواند انجام معاینات را عملا ناممکن کند، چون این خطر را دارد که دیگر اجزای چشم را از کره‌ چشم خارج کند. در مواردی که گزارش «ایران‌وایر» به آن‌ها پرداخته، کمبود داده‌های مربوط به تشخیص نوع آسیب‌، می‌تواند حاکی از شدت آسیب وارده به چشم باشد. 

با این اوصاف، ارزیابی‌های چشم‌پزشکانی که با «ایران‌وایر» همکاری کردند روشن بود. بیشتر بیمارانی که در گزارش «ایران‌وایر» به آن‌ها پرداخته شده، پیش‌آگهی درازمدت منفی‌ای دارند. بعضی‌ بینایی خود را از دست داده‌اند، و بعضی دیگر احتمالا از بینایی ضعیف، درد، و مشکلات بیشتری در آینده رنج خواهند برد. 

چشم‌پزشکان، علاوه‌بر ارزیابی هر مورد، پیش‌زمینه‌ ارزشمندی در مورد درمان جراحات و‌ آسیب‌های مربوطه ارائه کردند. به‌طور کلی، چشم‌پزشکی شاخه‌ای از علم پزشکی است که در وهله‌ اول، به نیازهای مسن‌ترها می‌پردازد. بنابراین، موارد اضطراری‌‌ای که برای بیماران گزارش «ایران‌وایر» پیش آمده، به‌ندرت پیش می‌آیند، و در ایران ظرفیت‌های موجود پزشکی را اشباع می‌کنند. یکی از چشم‌پزشکان، این موارد را سوانحی نادر ولی وخیم توصیف کرد؛ مثل اصابت چشم با گلوله‌ پینت‌بال. 

دیگری آن‌ها را شبیه جراحاتی توصیف کرد که در شهرهایی از آمریکا دیده که شاهد میزان بالایی از خشونت باندهای خلافکار‌اند. درمان چنین جراحاتی، به تخصص و مهارت بالا و نیز ابزارهای خاص جراحی نیاز دارد. هروقت تعداد فوریت‌های چشم‌پزشکی به‌شدت افزایش یابد، حتی ظرفیت‌های بهترین نظام‌های پزشکی دنیا هم پر می‌شود. 

«ایران‌وایر»، هویت بعضی از چشم‌پزشکانی را که در تهیه این گزارش با ما همکاری کرده‌اند، به‌دلیل عواقب احتمالی انتقاد از حکومت ایران، محفوظ نگه‌می‌دارد.

امیدواریم این گزارش درباره‌ خطراتی که معترضان و رهگذران در ایران با آن مواجه‌اند، آگاهی‌رسانی‌ کند و دیگران را نیز ترغیب کند که تجارب خود را با ما در میان بگذارند. روش‌های خشونت‌آمیز و غیر تبعیض‌آمیز برای پراکندن جمعیت، مانند شلیک گلوله به بدن و مشخصا هدف قرار دادن چشم، عواقبی دارد که بسیار بیش از یک اعتراض به درازا می‌کشد، در چشم معترضان جای زخم باقی می‌گذارد، درد مزمن ایجاد می‌کند، و بینایی جوانان را از آنان دریغ می‌کند. 

«ایران‌وایر» به محض آنکه گزارش‌های جدیدی دریافت کند، به تلاش خود برای ثبت این جراحات و آسیب‌ها ادامه خواهد داد. این گزارش، اولین گام در این مسیر است. 

لطفا برای خواندن و دانلود این گزارش روی این لینک کلیک کنید.