کارگران ایرانی امروز در حالی «روز جهانی کارگر» را می‌گذارنند که در سخت‌ترین شرایط تاریخی، با بزرگ‌ترین بحران‌های اقتصادی و اجتماعی دست و پنجه نرم می‌کنند.
در سال‌های گذشته نیز حال و روز کارگران در ایران تعریفی نداشته اما امسال هم‌زمان با افزایش فشارهای اقتصادی و سیاسی، بلای کرونا هم دامن‌گیر کارگرانی شده است که بیش از همیشه با معضلات ناامنی شغلی، دستمزد ناکافی، فشارهای سیاسی و امنیتی و البته مخاطرات جانی دست به گریبان هستند.
جمعیت کارگران ایرانی چه‌قدر است؟
بر اساس آخرین آمار رسمی اشتغال، کل جمعیت کار ایران در زمستان ۱۳۹۸ حدود ۲۳ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر بوده است. این جمعیت کل افراد بالای ۱۵ سال است که در هفته آمارگیری، بیش از یک ساعت کار داشته یا به دلیلی به طور موقت کارشان را ترک کرده‌اند.
از این میان، فقط ۱۳ میلیون و ۷۵۰ هزار نفر کار تمام وقت داشته‌اند و بیش از ۹ میلیون نفر یا به طور نیمه‌وقت مشغول به کار بوده یا به دلیلی، به طور موقت غایب بوده‌اند.
حدود دو میلیون و ۴۰۰ هزار نفر از آنها به دلیل نبود کار، تن به کار نیمه‌وقت داده و ۸۸۱ هزار نفر به دلایل گوناگون به طور موقت غایب بوده‌اند.
آخرین آمار تفصیلی اشتغال که در دسترس عموم قرار دارد، مربوط به سال ۱۳۹۶ است که بر اساس آن، ۱۶ درصد از شاغلان، مشغول به کار در دستگاه‌های دولتی، عمومی و نظامی هستند، حدود چهار درصد را کارفرمایان و حدود شش درصد را کارکنان فامیلی بدون مزد تشکیل می‌دهند، ۳۵ درصد به طور مستقل کار می‌کنند و حدود ۳۹ درصد مزد بگیران بخش خصوصی هستند.
با این حساب، سهم کارکنان مستقل و مزد بگیران بخش خصوصی از کل بازار کار ایران در حدود ۷۵ درصد محاسبه می‌شود که اگر آنها را به عنوان جمعیت کارگر در نظر بگیریم، به عددی در حدود ۱۷ میلیون نفر می‌رسیم. بیش از سه میلیون نفر از این کارگران به طور نیمه وقت و غیررسمی مشغول به کارند.
آخرین آمارهای سازمان تامین اجتماعی هم حکایت از آن دارند که تعداد بیمه‌شدگان اصلی این سازمان حدود ۱۴ میلیون نفر است.
حالا سوال این‌جا است که ۱۳ تا ۱۴ میلیون کارگر ایرانی در چه شرایطی به سر می‌برند؟
دستمزد ناکافی
نه فقط حداقل دستمزد بلکه سطح عمومی دستمزد کارگران ایرانی کفاف بالا آمدن از خط فقر را نمی‌دهد. دست کم بعد از سال ۱۳۹۳، همواره حداقل دستمزد کارگران بر مبنای نرخ تورم سال قبل زیاد شده است اما امسال «شورای عالی کار» در غیاب نمایندگان کارگری، نرخ افزایش حداقل دستمزد را تقریبا نصف تورم کمرشکن سال ۱۳۹۸ در نظر گرفته و مبنای حداقل دستمزد را برای امسال، یک میلیون و ۸۳۵ هزار و ۴۲۷ تومان تعیین کرده است.
این رقم حدود یک سوم کل هزینه سبد معاش ماهانه خانوار است که پیش‌تر به تصویب شورای عالی کار رسیده بود. حتی اگر مزایای دیگر را هم به حساب آوریم، باز دریافتی یک کارگر با یک فرزند، حدود دو میلیون و ۱۰۰ هزار تومان کمتر از سبد معاش خانوار است که معلوم نیست به چه طریقی باید جبران شود.
ناامنی شغلی
طبق آمارهای رسمی، امسال سومین سال پیاپی است که ایران در رکود اقتصادی به سر می‌برد. نرخ رکود اقتصادی در دو سال گذشته منفی پنج و منفی ۹ درصد بوده است و امسال پیش‌بینی شده بود که صفر بماند؛ یعنی اگر پیش‌بینی‌ها درست هم از آب در می‌آمد، اقتصاد ایران امسال ۱۴درصد کوچک‌تر از دو سال پیش بود. اما حالا اوضاع از این بدتر است و آوار کرونا هم روی اقتصاد ایران خراب شده است.
آن طور که مشاهدات میدانی نشان می‌دهند، بسیاری از مشاغل در ایران در خطر تعطیلی موقت و دایم قرار گرفته‌اند. گزارش‌های متعددی درباره ارزیابی تبعات اقتصادی کرونا در کشور تا الان منتشر شده است؛ از جمله می‌توان به گزارش هفته پیش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی اشاره کرد که در آن وضعیت رشد اقتصادی و بی‌کاری دوره‌ای در سه سناریو مورد بررسی قرار گرفته است.
در سناریوی بدبینانه، رشد اقتصادی ایران به منفی ۱۱ درصد خواهد رسید و حدود شش میلیون و ۴۳۱ هزار نفر کارشان را برای دوره‌ای از دست خواهند داد. این رقم حدود ۴۶ درصد جمعیت کارگران را تشکیل می‌دهد.
در سناریوی دوم، اقتصاد ایران ۹ درصد سقوط خواهد کرد و حدود دو میلیون و ۹۵۰ نفر به طور دوره‌ای بی‌کار می‌شوند. این رقم حدود ۲۱ درصد جمعیت کارگران است.
در سناریویی خوش‌بینانه، سقوط اقتصادی حدود هفت درصد خواهد بود و دو میلیون و ۸۷۶ هزار نفر، یعنی چیزی حدود یک پنجم جمعیت کارگری برای دوره‌ای به جمعیت بی‌کار ایران اضافه خواهند شد.
چنین حجمی از عدم امنیت شغلی در تاریخ معاصر کارگری در ایران کم‌سابقه، بلکه هم بی‌سابقه است.
فشارهای سیاسی و امنیتی
همه این‌ها در شرایطی است که فشارهای سیاسی و امنیتی نیز هم‌چنان برقرار است. بررسی‌های «ایران‌وایر» نشان می‌دهد فقط در سال گذشته برای فعالان کارگری و مدافعان حقوق آنها در ایران ۲۱۱ حکم بازداشت هزار و ۸۵۲ ماه حکم زندان و ۴۴۹ حکم ضربه شلاق صادر شده است.
این در حالی است که زمینه اصلی اعتراضات کارگری در سال‌های گذشته، پی‌گیری حقوق معوقه و نگرانی امنیت شغلی بوده است. در واقع، اعتراضات آنها انگیزه‌های سیاسی و امنیتی نداشته است.
مخاطرات جانی
علاوه بر همه این‌ها، امسال مخاطرات جانی و سلامتی نیز بیش از همیشه دغدغه کارگران و خانواده‌های آنها خواهد بود. شیوع ویروس کرونا در ایران و افزایش احتمال انتقال ویروس، تهدید سلامتی کارگرانی است که به ناچار در محل کار حاضر می‌شوند.
البته وضعیت امنیت جانی کارگران پیش از کرونا هم شکننده بوده است. بر اساس گزارش‌ها، تعداد حوادث کارگری در ایران سالانه به حدود ۱۰ هزار حادثه می‌رسد که در یک نمونه در سال ۱۳۹۷ منجر به جان باختن نزدیک به ۷۰۰ کارگر شد.
بررسی جدول‌های آماری وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی بیان‌گر این است که فعالیت حوزه ساختمان با ۳۷.۸ درصد، حوزه صنعت با ۳۴.۳ درصد و سایر فعالیت‌های خدمات عمومی با ۱۱.۳ درصد به ترتیب بیشترین حوادث شغلی سال گذشته را به خود اختصاص داده‌اند.
مطالب مرتبط:
آخرین وضعیت کارگران ایران در آستانه روز جهانی کارگر
بیانیه مشترک ۱۱ تشکل کارگری و معلمان ایران به مناسبت روز جهانی کارگر و روز معلم
پول نداریم، شرمنده‌ایم؛ زندگی دشوار کارگران روزمزد
نسبت فقر و امنیت ملی؛ تحقیقی که اعتراض‌های آبان را پیش‌بینی کرده بود
گوشی‌های کهنه کارگران پاسخگوی آموزش مجازی فرزندان آنها نیست
مجلس دهم و آخرین آزمون: فشار به وزیر برای افزایش حداقل دستمزد کارگران
حداقل دستمزد کارگران در سال ۱۳۹۹، یک سوم هزینه سبد معاش خانوار
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر