رحیم کهن، پزشک و فعال مدنی یهودی ایرانی

ناهید ظهوری ،شهروندخبرنگار

ایران را تمامی ایرانیان، فارغ از عقاید شخصی، دین یا مذهب‌ خود ساخته‌اند. خبرنگاران و شهروندخبرنگاران «ایران‌وایر» در مجموعه‌ای، چهره‌های برجسته اقلیت‌های دینی و مذهبی را معرفی می‌کنند. شما هم اگر با شخصیت‌های برجسته اقلیت‌های دینی آشنایی دارید یا داستان زندگی و خدمات آن‌ها را می‌دانید، با ایمیل [email protected] تماس بگیرید و روایت خود را با ما در میان بگذارید.

***

دکتر «رحیم کهن»، پزشک و فعال اجتماعی یهودی در سال ۱۹۱۵ میلادی در یک خانواده متدین یهودی در محله عودلاجان تهران متولد شد.

پدرش «حاج شموئل کهن» از کسبه محله عودلاجان بود که سال‌ها به شغل بقالی اشتغال داشت و مادرش «لئا» خیاط و آشنا به زبان و فرهنگ فرانسوی بود.

او تحصیلات ابتدایی را در مدرسه آلیانس گذراند و دوران متوسطه را در دبیرستان ایرانشهر به پایان رسانید. رحیم کهن در پایان دوره تحصیلی جزو سه نفر برگزیده مدرسه شناخته شد و سپس در سال ۱۳۴۰ میلادی برای تحصیلات عالیه در رشته پزشکی، وارد دانشگاه تهران شد.

او در مورد یهودی‌ستیزی در دانشگاه می‌گوید: «روی تخته سیاه علامت صلیب شكسته می‌گذاشتند. وقتی هم كه می‌رفتیم كلاس، استادهایمان، آن‌هایی كه در دانشگاه آلمان تحصیل كرده بودند كه دیگر واویلا بود. آن‌هایی هم كه به خارج رفته بودند، باز هم تاثیراتی از این موضوع گرفته بودند. دکتر وارطانی که مسیحی بود نمره ۱۹ من را دو داده بود. پرسیدم چرا به من نمره دو می‌دهید؟ گفت كه شما كلیمی‌ها بایستی بروید تجارت كنید، طبابت برای چی می‌خواهی بخوانی؟»

دکتر کهن در سال اول و دوم دانشگاه در مدارس آلیانس و کوروش به تدریس هم مشغول شد که خودش درباره همزمانی تحصیل و تدریس می‌گوید: «من صبح تا ظهرم، سال اول را رفتم مدرسه‌ آلیانس دوره دخترانه فرانسه و فیزیولوژی و تاریخ طبیعی درس می‌دادم. سال بعدش چون معلم عبری‌ مدرسه كوروش، مسیو ربی رفته بود، یک معلم خواسته بودند از مدرسه آلیانس. پرونده مرا خوانده بودند دیده بودند من عبری‌ام نسبتا بهتر است؛ مرا معرفی كردند به مدرسه كوروش. سال دوم هم آن‌جا عبری درس می‌دادم.»

دکتر رحیم کهن پس از سال‌ها تلاش برای ورود به دانشگاه برای تدریس و دستیاری به دلیل یهودی بودن بازماند و پس از آن برای اخذ مدرک پزشکی جهت گرفتن تخصص بیماری کودکان و داخلی از دانشگاه پاریس، عازم فرانسه شد و پس از گذراندن تخصص مجددا به تهران مراجعه نمود.

سابقه فعالیت‌های اجتماعی دکتر رحیم کهن مربوط می‌شود به دوران دانشجویی؛ در همان ایام جوانی یک یهودی تحصیل‌کرده در انگلستان به نام مهندس «بنژامین نهورای»، روزهای چهارشنبه در منزلش جمعی از جوانان تحصیل‌کرده را جهت آشنایی و ایجاد ارتباط‌های فرهنگی و اجتماعی، دور خود جمع می‌کرد و همین امر باعث شد هسته مرکزی کانون جوانان شکل گیرد.

دکتر رحیم کهن، یکی از اعضای اصلی کانون که در بیمارستان رازی دوره انترنی را می‌گذراند، همواره شاهد نابرابری‌ها و تبعیض‌ها از طرف برخی از کارکنان مراکز درمانی یهودیان بود. وی طی ملاقاتی که با دکتر «سپیر» داشت، موضوع تشکیل کانون جوانان یهودی و ایجاد پروژه درمانگاهی را در محله با او در میان گذاشت و نیز از او دعوت نمود در این راستا در جلسات کانون شرکت کند. در یکی از جلسات دکتر رحیم کهن پیشنهاد کرد، درمانگاهی برای بیماران بی‌بضاعت یهودی در محله کلیمیان ایجاد گردد. این پیشنهاد مورد توجه قرار گرفت و در محل سالن کنیسای «ملاخینا»، واقع در خیابان سیروس با موافقت مسئولان و همکاری دیگر خیراندیشان و اعضای کانون، اولین درمانگاه محله با نام «کانون خیرخواه» تاسیس شد.

در اوج فعالیت‌هاس کانون خیرخواه، در سال ۱۳۲۲ شمسی دکتر سپیر به خاطر ابتلا به تیفوس درگذشت. بلافاصله در انتخاباتی که برای جانشینی دکتر سپیر انجام گرفت، ابتدا دکتر رحیم کهن به ریاست کانون برگزیده شد؛ اما به واسطه اختلاف نظرها در بین نهادهای فرهنگی جامعه و با دخالت انجمن کلیمیان وقت، دکتر «یوسف پیروزیان» به ریاست کانون خیرخواه برگزیده شد.

این امر باعث آزردگی دکتر رحیم کهن شد و از این رو وی از بیشتر مسئولیت‌های محوله کناره‌گیری کرد و تصمیم گرفت که شخصا فعالیت‌های اجتماعی را دنبال کند.

دکتر رحیم کهن معتقد بود، جامعه یهودی وارث مشکلات و نابسامانی‌های بی‌شماری است و مسئولان آن‌طور که باید و شاید به این امر رسیدگی نمی‌کنند. از این رو با تلاشی پیگیر توانست در اردیبهشت ۱۳۲۵ شمسی با کسب مجوز انتشار، روزنامه‌ای را در چهار صفحه در دو هزار نسخه با نام «ایسرائیل» منتشر کند.

در سال ۱۳۵۷ با وقوع انقلاب اسلامی دکتر رحیم کهن بر خلاف میل شخصی خود تن به کوچ اجباری داد و رهسپار آمریکا شد.

دکتر رحیم کهن با همیاری جمعی از افراد خیراندیش و علاقه‌مند در سال ۱۹۸۴ میلادی در جلسه‌ای که در یک کنیسا (خباد وست وود) تشکیل داد، شالوده تاسیس کانونی را با نام «کانون سالمندان یهودی ایرانی» پایه‌ریزی کرد و مدت‌ها، شخصا مدیریت کانون را انجام می‌داد.

وی در سال ۱۹۸۸ با سرمایه خودش، برای جامعه فارسی‌زبان لس‌آنجلس اقدام به نشر ماهنامه‌ای تحت عنوان «فرمان پنجم» کرد و سردبیری آن را نیز خود عهده‌دار شد .

دکتر رحیم کهن در سال ۱۳۲۸ شمسی با همسرش «مهین» از خانواده «یهودا انوری» ازدواج کرد و حاصل این ازدواج سه دختر و یک پسر است.

دکتر رحیم کهن در ۲۵اوت۲۰۱۱ در سن ۹۶ سالگی درگذشت.

 

مطالب مرتبط:

«یوسف اوهانِس»، استاد آشوری موسیقی آشیقی

هانیبال یوسف؛ موسیقی‌دان آشوری

عبدالله طالع همدانی؛ ادیب و خواننده یهودی

پل آبکار؛ معمار نوگرای ارمنی

فریدون آو؛ مجموعه‌دار، نقاش و مجسمه‌ساز زرتشتی

عبدالرحمان شرفکندی؛ شاعر، نویسنده، مترجم و فرهنگ‌نویس اهل سنت