لئون تادوسیان؛ معمار برجسته ارمنی و طراح کاخ مرمر

سوده بهرامی، شهروندخبرنگار

ایران را تمامی ایرانیان، فارغ از عقاید شخصی، دین یا مذهب‌ خود ساخته‌اند. خبرنگاران و شهروندخبرنگاران «ایران‌وایر» در مجموعه‌ای، چهره‌های برجسته اقلیت‌های دینی و مذهبی را معرفی می‌کنند. شما هم اگر با شخصیت‌های برجسته اقلیت‌های دینی آشنایی دارید یا داستان زندگی و خدمات آن‌ها را می‌دانید، با ایمیل [email protected] تماس بگیرید و روایت خود را با ما در میان بگذارید.

***

«لئون تادوسیان» از معماران نوگرای ایرانی ارمنی‌تبار در سال ۱۲۷۶ خورشیدی در تهران متولد شد.

لئون تادوسیان تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در مدرسه ارمنی‌های تهران به پایان رساند و مهندسی ساختمان را در فرانسه فرا گرفت.

پدر وی استاد زرگر «خاچاطور تادوسیان» از هنرمندان به نام صنایع دستی و جزو گروه سازنده کره جواهرنشان و شمشیر رسمی قاجار و برخی جواهرات سلطنتی دیگر بود.

کاخ مرمر، کاخ سفید سعدآباد و مشارکت در ساخت میدان حسین‌آباد از آثار و کارهای این مهندس و معمار هستند.

کاخ مرمر یکی از کاخ‌های تاریخی تهران است که بنای آن به دستور رضاشاه پهلوی و با معماری لئون تادوسیان به سرانجام رسید.

این کاخ در ابتدا به عنوان محل کار رضاشاه مورد استفاده قرار می‌گرفت و تا پیش از تدوین قانون خزانه ملی، جواهرات ملی ایران از کاخ گلستان به این کاخ منتقل شده و در زیر زمین آن نگهداری می‌شد.

ساختمان مرمر به دست معماران و استادکاران برجسته ایرانی با سنگ‌های سبز رنگ مرمرین منقوش به گل‌وبته، نقوش گیاهی و جانوری در مرکز تهران بنا گردید. عمارت موزه هنر باغ زیبایی با مساحت سه و نیم هکتار و زیربنای ۲۸۷۰ مترمربع احداث شد. کار ساخت آن از سال ۱۳۰۴ آغاز و بیش از یک دهه ادامه یافت.

نمای بیرونی بنا با سنگ‌تراشی‌های زیبا یادآور هنر هخامنشی است. در معماری عمارت، سبک‌های مختلف اعم از ایرانی و غیره قابل مشاهده است. لئون تادوسیان معماری عمارت را به عهده داشت و یک نقشه‌کش به نام «بوریس» به همراه استاد «اکبر کاچار معمار»، او را همراهی می‌کرد. تزیینات گوناگونی از هنر ایرانی هم‌چون کاشی‌کاری، سنگ‌‌تراشی، آینه‌کاری، خاتم‌کاری در این بنا قابل مشاهده است. هنرمندان برجسته‌ای مانند استاد «حسین کاشی‌تراش اصفهانی»، «محمد صنیع خاتم»، «حسین عبدالباقی کاشانی» و جمعی از استادکاران ممتاز کشور در ساخت این بنا اهتمام داشته‌اند. در سال‌های نخست سلطنت «محمدرضا پهلوی»، از این کاخ به عنوان دفتر رسمی شاه و محل برگزاری ملاقات‌ها استفاده می‌شد. «فوزیه» و محمدرضا پهلوی در این کاخ با یکدیگر زندگی می‌کردند و نامزدی او با «فرح پهلوی» در این کاخ برگزار شده است. با وقوع حادثه ترور شاه در محوطه این کاخ، دفتر ویژه شاه به کاخ صاحبقرانیه منتقل شد، این کاخ در سال ۱۳۵۵ به موزه تبدیل شد و تا سال ۱۳۵۷ با عنوان «موزه پهلوی» برای عموم مردم قابل بازدید بود. از جمله موارد به نمایش آمده در این موزه، لباس افسری و کلاه گلوله خورده شاه در واقعه ترور ۱۵ بهمن ۱۳۲۷ بود.

پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران، موزه پهلوی تعطیل شد و از این کاخ مدتی به عنوان مقر کمیته انقلاب اسلامی استفاده می‌شد. پس از مدتی این کاخ متروک ماند تا در اواسط دهه ۱۳۷۰ خورشیدی، مجمع تشخیص مصلحت نظام به این کاخ نقل مکان کرد. امروزه از این بنا در مکاتبات دولتی به عنوان «ساختمان قدس» یاد می‌شود. بخش‌هایی از کاخ مرمر در سال ۱۳۸۷ مرمت و بازسازی شد.

از دیگر ساختمان‌هایی که تادوسیان در طراحی و نظارت آن همکاری داشته میدان حسین‌آباد است. میدان حسن‌آباد که پس از انقلاب به «میدان ۳۱شهریور» تغییر نام یافته بود و دوباره به نام حسن‌آباد ثبت گردید، در تقاطع خیابان امام (سپه) و خیابان وحدت اسلامی واقع شده‌ است. میدان حسن‌آباد از میدان‌های تاریخی و جزء بافت تاریخی و سنتی تهران قاجاری است. معمار ساختمان‌های چهار طرف میدان کار «قلیچ باقلیان» است و مهندس محاسب آن، لئون تادوسیان بوده‌ است.

لئون تادوسیان در سال ۱۳۵۹ خورشیدی در نیویورک درگذشت.