مرور رسانه‌ها؛ مشرق نیوز و بازیگردانی به نام ارتش سایبری

گردآوری اخبار از منابع مختلف و انتشار آن، یک مدل از کار رسانه‌ای است که این روزها معمول است. رسانه‌هایی که خود تولیدکننده خبر نیستند، بلکه اخبار را از منابع مختلف جمع می‌کنند و به مخاطب عرضه می‌کنند؛ مثل یاهو، گویا نیوز، بالاترین و ... . گردآوری اخبار در این رسانه‌ها، یا با تعریف کلیدواژه‌ها و توسط موتورهای جست‌وجوگر انجام می‌شود، یا توسط خبرنگارانی که ماموریت یافته‌اند اخبار را مرور و مهم‌ترین‌ها را انتخاب و منتشر کنند. البته خیلی از رسانه‌ها نیز علاوه بر تولید خبر، بخشی برای اخبار سایر رسانه‌ها دارند؛ یعنی از میان جذاب‌ترین خبرهایی که سایر رسانه‌ها منتشر می‌کنند، اخباری را دستچین و به مخاطب ارائه می‌کنند و معمولا این ستون رسانه‌ها، مخاطبان زیادی هم دارد.

این فرم از روزنامه‌نگاری چالش‌هایی هم به همراه دارد. یکی از این چالش‌ها فیلترینگ و برخورد جانبدارانه در انتخاب اخبار است، چالش دیگر می‌تواند رعایت نکردن قانون کپی رایت و تضمین مالکیت معنوی رسانه تولیدکننده باشد، یعنی رسانه‌ای بدون اشاره به منبع خبر، آن را به نام خود منتشر کند و اخلاق رسانه‌ای را زیر پا بگذارد. اما گردآوری اطلاعات از رسانه‌های مختلف یک چالش جدی دیگر هم دارد و آن انتخاب اخبار یا فریم‌بندی اخبار به گونه‌ای است که حقیقت را قربانی نزاع‌های سیاسی و ایدئولوژیک کند.

مهم‌ترین بعد اخلاق رسانه‌ای «دقیق بودن» است؛ یعنی یک روزنامه‌نگار بیش از هر مساله‌ای باید مراقب باشد، مطلبی که منتشر می‌کند، صحیح، دقیق و براساس اصول حرفه‌ای تنظیم شده باشد. خبرنگاران حق انتخاب اخبار بر اساس سیاست‌های رسانه‌ای را دارند که با آن کار می‌کنند ولی انتخاب و بازنشر اخبار جعلی یا دیس‌اینفورمیشن خلاف اخلاق حرفه‌ای است و رسانه‌ها مجاز به این کار نیستند.

برای روشن شدن موضوع شما را دعوت می‌کنم به مرور اخباری که «مشرق نیوز» از شبکه‌های اجتماعی انتخاب و آن را بازنشر می‌دهد. برای نمونه به این خبر نگاه کنید: «فرق وطن فروش و وطن پرست اینجاست» 

خبرگزاری مشرق توییتی از کاربری مجازی به نام «شمیم صبح» را نقل قول کرده که نوشته است: «‏ادعای وطن‌پرستی‌شون می‌شد ولی تا خطر حس کردند با ۳۵ میلیارد دلار و کلی جواهرات فرار کردند. مادرانی هم بودند جگرگوشه‌هاشون رو دادند تا یک وجب خاک ایران کم نشه. فرق وطن‌فروش و وطن‌پرست اینجاست.»

پر واضح است که هم کاربر مجازی مورد اشاره فیک است و شخصیت حقیقی نیست و هم محتوایی که نشر داده شده، جعلی است؛ چرا‌که نه منبع آن مشخص است و نه سندی برای صحت ادعای خود ارائه کرده است. این کاربر مدعی است «محمدرضا پهلوی» هنگام ترک ایران ۳۷ میلیارد دلار به همراه مقادیری جواهرات را با خود از ایران خارج کرده و او را وطن‌فروش معرفی کرده است، بدون اینکه اشاره کند منبع ادعای او چیست؟ انتشار اطلاعاتِ نادرستِ بدونِ منبع و استفاده از تاکتیک‌ مغالطه تنها با هدف گمراه کردن مخاطبان صورت می‌گیرد. این تاکتیک ارتش سایبری برای انحراف افکار عمومی است.

این خبرگزاری برای خالی کردن شانه خود از زیر بار مسئولیت اطلاعات جعلی این توییت در زیر این پیام نوشته است: «بازنشر مطالب شبکه‌های اجتماعی به منزله تایید محتوای آن نیست و صرفا جهت آگاهی مخاطبان از فضای این شبکه‌ها منتشر می‌شود.»

بازنشر اخبار جعلی به همان اندازه خلاف اخلاق رسانه‌ای است که تولید خبر جعلی غیراخلاقی شمرده می‌شود. اخلاق رسانه‌ای حکم می‌کند که هیچ خبر جعلی، دیس‌اینفورمیشن یا میس‌اینفورمیشن را بازنشر نکنیم و مانع از انتشار اخبار جعلی شویم. این اتفاق اگر یک بار توسط خبرگزاری مشرق یا هر رسانه دیگری اتفاق افتاده بود، می‌شد آن را اتفاقی و اشتباه رسانه‌ای قلمداد کرد؛ ولی اگر به انتخاب‌های این رسانه از شبکه‌های اجتماعی نگاه کنیم، به وضوح روشن است که خبرگزاری مشرق بازنشر تولیدات جعلی ارتش سایبری را وظیفه خود می‌داند.

به انتخاب دیگر این رسانه از شبکه‌های اجتماعی نگاه کنید. مشرق نیوز به نقل از کاربر توییتری دیگری به نام جناب آقای استیون نوشته است: «‏کاهش تدریجی تورم، افزایش صادرات، افزایش ذخایر ارزی و در نهایت توافقات همکاری ایران با چین و روسیه و کشورهای مختلف از جمله همسایگان، آخرین میخهایه که بر تابوت تحریمها زده میشه. شما جای غربیها و براندازان بودین ناراحت نمیشدین» هم کاربر جعلی است و هم محتوا غیرمعتبر و پروپاگانداست، اما برای مشرق نیوز توییتی قابل توجه و قابل بازنشر، چرا؟ چون اینجا رعایت اصول اخلاقی مطرح نیست، بازنشر تولیدات ارتش سایبری هماهنگ با دروازه‌بانی خبر در این رسانه است.

رسانه‌های مروج اخبار جعلی همچون مشرق نیوز، با انتخاب هدفمند اخبار جعلی و بازنشر آن می‌کوشند بر باور، اندیشه، نگاه و جهان‌بینی ما اثر بگذارند. آن‌ها مبانی اخلاقی روزنامه‌نگاری را قربانی منافع سیاسی و مادی خود کرده و در این راه به تنها چیزی که نمی‌اندیشند، اصالت خبر، دقت و صحت اخبار و حقیقت است. پس با نگاه انتقادی به مطالب این گونه رسانه‌ها بکوشیم در دام اخبار جعلی آنان نیفتیم.