دولت اول علی خامنه ای

تماشا در یوتیوب

سیدعلی خامنه ای در مهر ۱۳۶۰ به مقام ریاست جمهوری رسید؛ در شرایطی که چهار ماه از برکناری ابوالحسن بنی صدر می گذشت و جایگزین او محمد علی رجایی، تنها یک ماه پیش از آن کشته شده بود. یکی از نخستین اولویت های خامنه ای، تغییر دادن ساختار نهاد ریاست جمهوری بود که عمدتا در دوران بنی صدر شکل گرفته بود. این کار با موفقیت انجام شد و ساختار اداری نهاد ریاست جمهوری، به شیوه مطلوب علی خامنه ای شکل گرفت.

رویارویی با نخست وزیر 

اولویت بزرگ تر رئیس جمهور جدید، به دست گرفتن کنترل قوه مجریه بود که از همان ابتدا، با مشکلات بسیار مواجه شد. علی اکبر ولایتی کاندید اول خامنه ای برای نخست وزیری رأی نیاورد.رئیس جمهور سپس قصد داشت علی اکبر پرورش و محمد غرضی را به عنوان نخست وزیر معرفی کند که مجلس به او پیام داد گزینه های مورد نظر او، شانسی برای کسب رأی اعتماد نخواهند داشت. او در نهایت، مجبور شد علی رغم میل خود، میرحسین موسوی، گزینه مورد مجلس را معرفی کند که با کسب رای اعتماد، به نخست وزیری رسید. 

شروع به کار میرحسین موسوی، سرآغاز رقابت سیاسی او و خامنه ای برای کنترل قوه مجریه بود. علی خامنه ای، نه در دوره اول مسئولیت خود و نه در دوره بعد، نتوانست موفق شود. دلیل اصلی ناکامی رئیس جمهور این بود که قانون اساسی وقت ایران، اختیار اصلی تعیین وزرا  و اداره هیأت دولت را به نخست وزیر داده بود. از سوی دیگر مجلس، در تمام دوران ریاست جمهوری علی خامنه ای، به میرحسین موسوی بیشتر از او متمایل بود. آیت الله خمینی هم، با وجود روابط نزدیک با رئیس جمهور، مدافع میر حسین موسوی بود.

شورای عالی دفاع 

یکی دیگر از اولویت های دوره اول ریاست جمهوری علی خامنه ای، اداره شورای عالی دفاع بود. این شورا، مسئولیت ایجاد هماهنگی میان دستگاه های مختلف نظامی، اقتصادی و تبلیغاتی درگیر در جنگ ایران و عراق را بر عهده داشت و طبق قانون، ریاست آن با رئیس جمهور بود. علی خامنه ای با همکاری اکبر هاشمی رفسنجانی نماینده رهبر در شورای عالی دفاع، در اداره شورای عالی دفاع موفقیت نسبی داشت. مسئولیت علی خامنه ای در شورا، در موفق ترین دوران جنگ برای ایران، یعنی بلافاصله بعد از پیروزی عملیات شکست حصر آبادان شروع شد. پیروزی های بزرگ ایران، از مهر ۱۳۶۰ تا بازپس گیری خرمشهر در خرداد ۱۳۶۱  ادامه یافت که در این مدت، هماهنگی نیروهای عمل کننده در جنگ در بالاترین سطح قرار داشت. با وجود این، بعد از ورود نیروهای ایرانی به خاک عراق در تیر ۱۳۶۱، این کشور تا پایان دوره اول ریاست جمهوری علی خامنه ای عملیات موفق دیگری نداشت. در این دوره، ارتش، سپاه و نهادهای پشتیبانی کننده، یکدیگر را مقصر گره خوردن جنگ می می دانستند و شورای عالی دفاع، در ایجاد هماهنگی میان آنها با مشکلات بسیاری مواجه بود. به گفته خود علی خامنه ای، وی بعد از ۱۳۶۲، عملا جزو تصمیم گیران اصلی جنگ محسوب نمی شد.