«بنیتا» هشت ماهه بود تیرماه امسال که خانواده‌اش قصد سفر داشتند. پدر او را بغل کرد و روی صندلی عقب ماشین نشاند و از پارکینگ خانه بیرون آمد. او از ماشین پیاده شد تا در پارکینگ را ببندد و مادرش مشغول بستن بند کفش‌هایش بود که یک نفر سوار ماشین آن‌ها شد تا خودروی پرایدشان را بدزدد. فریادهای مادر و پدر و همسایه‌ها فایده نداشت، سارق ماشین را با بنیتا دزدید. خانواده بنیتا پنج روز در صفحات مجازی درباره فرزند هشت ماهه‌شان اطلاع‌رسانی و عکس‌هایش را منتشر کردند. آن ها از مردم خواستند هرجا این بچه را دیدند، اطلاع دهند اما روز ششم پلیس تهران خبر از کشف یک خودروی پراید در منطقه ورامین داد با یک بچه هشت ماهه در آن که جان داده بود.
چند روز بعد دو نفر از دزدان دستگیر شدند و برای متهم اصلی حکم قصاص صادر شد. دو روز پیش اما «غلام‌حسین اسماعیلی»، رییس کل دادگستری استان تهران در خصوص اجرای حکم قصاص به رسانه‌ها گفت: «در این پرونده کسی که کشته شده، دختر است و قاتل یک مرد. در این میان تفاوت دیه‌ای وجود دارد که باید پرداخت شود.»
نابرابری دیه زن و مرد از قوانین اسلام است که در «قانون مجازات اسلامی» جمهوری اسلامی هم وجود دارد. سال 82 «اصغر فرهادی» در دومین فیلم سینمایی خود به نام «شهرزیبا»، این موضوع را به تصویر کشید. او خانواده‌ای را نشان داد که دخترشان به قتل رسیده بود اما نمی‌توانستند تفاضل دیه را تهیه و حکم قصاص را اجرا کنند.
«محمد اولیایی فرد»، حقوق‌دان در مورد نظر اسماعیلی درباره پرونده بنیتا به «ایران وایر» می‌گوید: «ماده 381 قانون مجازات اسلامی جدید می‌گوید مجازات قتل عمدی، قصاص است. دراین ماده قانونی آمده است مجازات قتل عمدی در صورت تقاضای ولی دم و وجود سایر شرایط مقرر در قانون، قصاص و در غیر این صورت، مطابق مواد دیگر قانون از حیث دیه و تعزیر عمل می شود. از سوی دیگر، در ماده 550 همین قانون هم آمده که دیه قتل زن، نصف دیه قتل مرد است. بنابراین، آن چه غلام‌حسین اسماعیلی درباره پرونده بنیتا گفته، درست است و تفاضل دیه باید پرداخت شود.»
موضوع برابری دیه زن و مرد یکی از مهم ترین خواسته‌های جنبش زنان در دهه 80 بود. در سال 92 که قانون مجازات اسلامی جدید اجرایی شد، بسیاری به تبصره قانونی جدیدی اشاره و عنوان کردند دیه زن و مرد برابر شده است. «موسی برزین خلیفه لو»، حقوق‌دان به «ایران وایر» می‌گوید: «هیچ‌گاه برابری دیه زن و مرد در قانون مجازات اسلامی اتفاق نیفتاد. قانون‌گذار تبصره‌ای تعیین کرد که به موجب آن، تفاضل دیه از صندوق خسارات بدنی پرداخت می‌شد و این که بگوییم برابری دیه به وجود آمد، کاملا غلط است.»
محمداولیایی فرد هم با او هم عقیده است: «برابری دیه زن و مرد به وجود نیامده چون دیه، قصاص و حدود در قرآن آمده است و نمی‌توانند آن را عوض کنند بلکه می‌توانند آن را دور بزنند. این کار را قانون‌گذار در قانون مجازات اسلامی جدید مصوب سال 92 انجام داده است.»
تا قبل از تصویب این قانون، زمانی که یک زن توسط مردی کشته می‌شد، خانواده زن برای اجرای قصاص باید نصف دیه را تامین می‌کرد. این مشکل خیلی‌ها بود و آن را ظلم در حق خانواده زن می دانستند. خیلی وقت‌ها خانواده‌ها نمی‌توانستند دیه را پرداخت کنند و بعد از چند سال قاتل فرزندشان آزاد می‌شد: «اما در قانون مجازات جدید، در تبصره ماده 551 قانون‌گذار اعلام کرده است که تفاضل دیه از صندوق خسارت‌های بدنی پرداخت می‌شود؛ یعنی تفاضل دیه بنیتا باید پرداخت شود اما لازم نیست خانواده آن را پرداخت کنند. این تفاضل از محل صندوق خسارات بدنی تامین می‌شود. اسماعیلی هم در گفته‌هایش اشاره‌ای نکرده که تفاوت دیه باید از کجا پرداخت شود، فقط گفته است باید پرداخت شود.»
تبصره ماده 551 می‌گوید: «در کلیه جنایاتی که مجنیٌ علیه مرد نیست، معادل تفاوت دیه تا سقف دیه مرد از صندوق تأمین خسارت های بدنی پرداخت می شود.»
به گفته موسی برزین خلیفه لو، در ابتدا مشخص نبود این تفاوت دیه در چه مواردی پرداخت می‌شود و بسیاری از حقوق‌دانان نمی‌دانستند این صندوق تفاوت دیه قتل عمد را هم می‌پردازد یا فقط تصادفات و قتل‌های غیرعمد را در بر می‌گیرد. اولیایی فرد می‌گوید:«وقتی سردرگمی ایجاد شد، اداره حقوقی قوه قضاییه در پاسخ به سوالی، ابهامات را رفع کرد و نظریه شماره 1111 را ارایه داد.»
در نظریه 1111 اداره حقوقی دادگستری آمده است: «اطلاق ماده 551قانون مجازات اسلامی مصوب سال1392و تبصره آن، شامل ديه کليه جنايات، اعم از عمدی (که درموارد خاص قصاص منتفی و ديه تعلق می‌گيرد) و غيرعمدی است. اما درخصوص نحوه چگونگی پرداخت آن، چون مقررات مدونی تصويب نشده است، اصلح است که مراتب را از صندوق تأمين خسارت های بدنی پرسش نمايند.»
به گفته برزین خلیفه لو، تفاوت دیه زن و مرد زمانی باید پرداخت شود که حکم قصاص داده شود ولی در مجازات اعدام، پرداخت تفاوت دیه لازم نیست: «تفاوت حکم بنیتا و ستایش این است. برای قاتل ستایش، مجازات اعدام در نظر گرفته شده چون بحث تجاوز به عنف هم وجود داشته ولی برای قاتل بنیتا قصاص تعیین شده چون تجاوز به عنف وجود نداشته است. در مورد پرونده ستایش، نیازی به پرداخت تفاضل دیه نیست اما در این پرونده، موضوع تفاضل دیه مطرح است.»
ستایش دختر هشت ساله افغانستانی بود که سال گذشته در منطقه خیرآباد ورامین توسط پسر نوجوان همسایه دزدیده شد. پسر پس از تجاوز، او را کشت و جسد را با اسید سوزاند. قاتل ستایش بابت ارتکاب قتل به قصاص، به خاطر تجاوز به عنف به اعدام و بابت جنایت بر میت به دیه محکوم شده است.
به گفته محمد اولیایی فرد، در بحث «زنا» یک باره قانون شریعت عوض می‌شود؛ یعنی وقتی در پرونده‌ای تجاوز به عنف وجود داشته باشد، قانون قصاص را کنار می‌گذارد و از قوانین زنا استفاده می‌کند: «ماده 224 می‌گوید که حد زنا در مواردی اعدام است. یکی از آن‌ها، زنای به عنف است که در این صورت نیازی به پرداخت دیه نیست؛ یعنی فرض کنید در یک مورد، مرد به زنی تجاوز می‌کند و زن می‌میرد و در مورد دیگر، مرد زن را با چاقو می‌کشد. در مورد اول که تجاوز رخ داده است، بحث اعدام مطرح می‌شود که نیازی به پرداخت تفاوت دیه نیست و در مورد دوم، بحث قصاص مطرح است که تفاصل دیه باید تامین شود.»
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر