دمای آسایش شما چقدر است؟

سازمان نظام مهندسی ساختمان استان یزد به نقل از نشریه رسمی وزارت نفت نوشته است: «۴۰ درصد مصرف انرژی در بخش ساختمان‌ها هدر می‌رود.» همچنین به گزارش شبکه اطلاع‌رسانی نفت و انرژی (شانا)، بطور میانگین و تقریبی، حدود ٣٥ درصد اتلاف انرژی از دیوارهای جانبی، ٢٥ درصد از سقف و ١٠ درصد از کف ساختمان‌هاست و ٢٠ تا ٢٥ درصد اتلاف انرژی از پنجره‌ها و درها رخ می‌دهد.» 

بخشی از این اتلاف انرژی در ساختمان‌های نوساز صورت می‌گیرد که سازندگان آن «مبحث ۱۹ مقررات ملی ساختمان» را رعایت نکرده‌اند. مبحث ۱۹، بهینه‌سازی انرژی در ساختمان‌ها‌ را مورد تاکید قرار می‌دهد (۱). اما بخش دیگر این اتلاف انرژی به دلیل مصرف نادرست در ساختمان‌هایی است که سال‌ها قبل ساخته شده است. عایق نبودن در و پنجره‌ها از یک طرف و گرم (یا سرد) کردن فضای داخلی از طرف دیگر از عوامل اتلاف انرژی هستند. اگر مصرف انرژی از نظر تکنیکی در ساختمان‌های ساخته شده قابل کنترل نیست، حداقل می‌توان «دمای آسایش» یا «آسایش حرارتی» را رعایت کرد. 

دمای آسایش، درجه حرارتی است که فرد در حداقل فعالیت فیزیکی احساس رضایت و راحتی کند. بر اساس استاندارد سازمان بین‌المللی مهندسی ساختمان (CIBSE) این دما در زمستان بین ۱۸ تا ۲۳ درجه و در تابستان کمتر از ۲۷ درجه سانتیگراد است. دمای آسایش به میزان رطوبت، سرعت جریان هوا، فعالیت افراد و نوع پوشش آنان نیز بستگی دارد به طوری‌ که در شهرهای مختلف و در افراد و گروه‌های سنی مختلف، متفاوت است. به عنوان مثال بر پایه مطالعه‌ای در شهر یزد، دمای آسایش در تابستان‌ها حدود ۸/۲۱ تا ۲۷ درجه و در زمستان‌ها بین ۴/۲۰ و ۲۳ درجه سانتیگراد تخمین زده شده است (۲). پژوهشگران دانشکده معماری دانشگاه تهران دمای آسایش را برای ساکنان پایتخت ۵/۲۱ تا ۲۷ درجه در تابستان و ۲۰ تا ۵/۲۳ درجه سانتیگراد در زمستان محاسبه کرده‌اند (۳). 

با این همه هنوز رعایت دمای آسایش امری فراگیر نشده است. دما در فضاهای داخلی ساختمان‌ها گاهی آن قدر بالا می‌رود که ناگزیر پنجره‌ها را باز نگه می‌دارند یا در محیط خانه لباس تابستانی به تن می‌کنند تا به اصطلاح راحت باشند. رعایت نکردن دمای آسایش منحصر به ایرانیان نیست. در شماری از کشورهای توسعه‌یافته نیز رعایت کردن دمای آسایش به رفتاری فراگیر بدل نشده است. شبکه‌های اجتماعی در ماه فوریه سال گذشته، پر شده بود از تصاویر و متن‌های مربوط به «روز ژاکت». صندوق جهانی حفاظت از طبیعت و حیات‌وحش (WWF) این روز را با هدف افزایش آگاهی عمومی برای مبارزه با تغییرات اقلیمی نام‌گذاری کرد و با تبلیغات گسترده از کانادایی‌ها خواست که دمای خانه‌ها و محل‌های کارشان را فقط دو درجه سانتیگراد پایین بیاورند و ژاکت یا پلیور مورد علاقه‌شان را به تن کنند. این برنامه تبلیغاتی و موثر در سال ۲۰۱۰ برای نخستین بار در کانادا به اجرا درآمد و هر سال نیز استقبال از آن افزایش می‌یابد.

از آنجایی که ایران جزو یکی از ده کشور برتر تولیدکننده گازهای گلخانه‌ای است و نقش عمده‌ای در تغییرات اقلیمی دارد، کم‌ کردن دمای خانه و محل کار نه تنها به کاهش تخریب محیط‌زیست کمک می‌کند بلکه راهی است تا هر فرد یا خانواده پول کمتری برای مصرف انرژی پرداخت کند. کافی است دمای خانه و محل کار را متعادل نگه داشت و لباسی گرم در خانه و محل کار پوشید. هنگام خواب از پتو و لحاف استفاده کرد و دمای خانه را کمی پایین‌تر آورد. رعایت دمای آسایش هم می‌تواند به آسایش محیط‌زیست کمک کند و هم آسایشِ نسبیِ جیبِ مصرف‌کنندگان انرژی. راستی، دمای آسایش شما چند درجه است؟

برای اطلاعات بیشتر
۱- مبحث ۱۹ مقررات ملی ساختمان (لینک).
۲- تعیین محدود آسایش حرارتی در شرایط آب و هوای خشک (لینک).
۳- محدوده آسایش حرارتی در تهران (لینک).