تهران را امروز دریابیم مبادا فردا دیرباشد

از: ماهرخ غلامحسین پور

صدای خواهرم پشت خطوط ناهمگون وایبر قطع می شود و باز هم وصل می شود، « بهتر است آپارتمانت را در تهران بفروشی، تهران وضعیت خطرناکی دارد، دیر یا زود با یک زلزله بزرگ همه چیز کن فیکون می شود. این روزها تهران ملتهب پس لرزه هاست....»

کسری از ثانیه که می گذرد تصویر ویرانه های بوئین زهرا و آن عکس های دهشتبار قدیمی آجری رنگ می آید در نظرم و فکر می کنم اگر تهران را زلزله بلرزاند دیگر چه فرقی می کند که ملکی داشته باشم یا نباشم؟  حتی خیالش شرمسارم می کند.

همین دو شب پیش، یعنی شبانگاه سه شنبه ، روز سوم شهریورماه ، کمی از ساعت ده گذشته زلزله چهار و شش دهم ریشتری در صد و ده کیلومتری تهران - در مرکز فیروزکوه و دماوند-  شهر رویاهای مرا لرزاند،

نه یک بار، که بیست پس لرزه را مرکز ژئوفیزیک دانشگاه تهران در آن شب به ثبت رسانده، «رادیو ایران» به اهالی خوب فیروزکوه توصیه کرد که شب را در فضای باز صبح کنند و فیروزکوهی ها تمام شب در خیابان ها ماندند. تصویر زلزله نیمه شب بم هنوز هم کابوس مردم است و  زلزله ی فیروزکوه که عمق ده کیلومتری زمین را رقصانده ، باعث شد حتی مردم آشفته برخی نقاط تهران هم، سرازیر خیابان ها بشوند .

کارشناسان ژئوپلتیک روز بعد از زلزله فیروزکوه گفتند که گسل فیروزکوه هم امتداد و هم سازو کار با سیستم گسل های شمال تهران است و احتمال اینکه این زمین لرزه ، گسل های شمال تهران را تحریک یا «تریگر» کند، دور از ذهن نیست.

سالهای سال است در مورد وقوع احتمالی زلزله ده ریشتری تهران می نویسیم و می خوانیم، کارشناسان هشدار می دهند، حتی رقم قربانی ها را پیش بینی می کنند، تجربه بم ما را به حد کافی متنبه نکرده، هنوز هم بعد از گذر این همه سال آدم هایی هستند که در شهر بم در کانکس زندگی می کنند. گمانه زنی هایی در مورد زمان وقوع زلزله  از سوی زمین شناسان مطرح شده، آنها گمان می کنند به نگاهی به تاریخ تهران از ابتدا تا کنون ، هر 150 سال یکبار زلزله های مهیبی در تهران رخ داده و اکنون بیش از 170 سال از آخرین زلزله تهران می گذرد.

تهران روی تلی از گسل وول می خورد، گسل پارچین، گسل ری، گسل محمودیه، گسل گرمسار، گسل داوویه و باغ فیض، گسل نارمک، گسل تلو پایین و گسل فشم و مشا و دهها گسل دیگر که فعال شدن هر کدامشان می تواند به معنای بروز فاجعه در آن شهر تنگ و بهم تنیده باشد. کوچه های باریکی که آدم ها وقت عبور به هم مهربانانه تنه می زنند و سلام می کنند با خانه های گچی و خشتی باقیمانده از سی، چهل یا حتی پنجاه سال پیش در جنوب شهر.

کارشناسان زلزله شناسی می گویند از ششصد شهر کشور، فقط شش شهر آن در معرض زلزله نیستند چون ایران به کلی بر روی دو گسل بزرگ زلزله دنیا قرار دارد.

 دیگر خاطره جمعی ایرانی ها به شنیدن نام زلزله در چهارسوی این خاک عزیز خو گرفته، یک روز بوشهر روز بعد ورزقان و فردا روزی سیستان و خوزستان.

حتی اگر پیش بینی وقوع زلزله ی مهیب تهران به کلی دوراز حقیقت باشد باز هم  تهران را خانه های فرسوده و بی اصول و تنگ و ترشی کوچه ها و نرخ رشد جمعیتی فزاینده تهدید می کند. به راحتی از وقوع آن همه زمین لرزه ی پیاپی می شود فهمید خاک ایران را هر لحظه وقوع زمین لرزه های دهشتبار تهدید می کند.

سوال اینجاست که آیا برنامه مدونی برای تهران در معرض زلزله طراحی شده است؟ یا کماکان گوش مسئولان در خواب خرگوشی خمارگونه صبح گاهی است؟ آیا با راه اندازی «سامانه تخمین خسارت»  می شود هشداری اساسی در مورد این شهر دویست ساله زیبای خموده در پیچ و خم البرز داد؟

سال های سال است مسئولان امر می گویند نمی شود برنامه ی حمایت ضربتی برای نجات تهران از زلزله احتمالی تدوین کرد. بافت تهران فرسوده است، خانه ها غیر اصولی قد کشیده و مقاوم سازی نشده اند، تهران در هم تنیده شده و به محض لرزیدنی اساسی، تمامی شریان های اصلی آب و گاز و برق و پل ها تخریب خواهند شد و تلفاتی میلیونی و فاجعه ای جهانی به بار خواهد آمد اما هیچ وقت نگفته اند این همه سال که گذشت ، به جای تدوین طرح ضربتی آیا نمی شد طرحی اصولی و تدریجی  پایه گذاری کرد و به آن مقید بود؟ سی سال پیش از ناکارآمدی طرح های ضربتی گفتند و الان هم از بی اثر بودن این طرح ها ، و جهان در این سی ساله با معجزه های بسیاری روبرو بوده، آیا نمی شد در این سی ساله تهران را نجات داد تا با هر پس لرزه ی محسوسی، تهرانی ها به دلواپسی نیافتند؟

آیا ستاد «مدیریت بحران» که از سال 1380 در ایران به خاطر بروز زلزله احتمالی تشکیل شده گوش به زنگ وقوع فاجعه تهران هست؟ این ستاد از تجهیزات به روز جهان برخوردار است؟ آیا نیروهای این ستاد آموزش های لازم دیده اند؟

«بهرام عکاشه» پدر علم زلزله شناسی ایران روز گذشته در گفت و گو با میزان با اشاره به زلزله ی فیروزکوه تاکید کرد «تهران در خطر است. زلزله هفته گذشته در جوادآباد نشان می دهد که منطقه فیروزکوه و جنوب تهران آبستن حوادث و استرس بسیار است، اگر زلزله ای به بزرگی هفت ریشتر در تهران رخ دهد، از آن جایی که تهران قلب کشور است، کشور از کار خواهد افتاد، همیشه باید احساس خطر کرد، با وقوع زلزله دو روز گذشته در منطقه فیروزکوه شاهد فعال شدن سیگنال ها هستیم، باید آماده وقوع بحران و پیامدهای زلزله باشیم»

با نگاهی به تاریخ پنجاه سال گذشته ایران باید گفت این که به بهانه ی برنیاشفتن افکار عمومی، کاری برای زلزله نکنیم یا حرفی از آن به میان نیاوریم ، بهانه ای واهی و نامعقول است.

از بم که بگذریم ، خاطره زلزله ی 1369 گیلان که مابین 40 هزار تا 50 هزار جان شیفته زندگی را گرفت، زلزله معروف طبس با تلفات 25 هزار نفر، زلزله دشت بیاض در شهریورماه 1347 با قریب به 20 هزار نفر، زلزله بوئین زهرا در سال 1341 با بیش از 12 هزار نفر، زلزله کرزین با پنج هزار نفر، زلزله مکران با چهار هزار نفر، زلزله شهر درگز با بیش از سه هزار نفر، زلزله شهر گلباف با سه هزار نفر و زلزله سماس با دو هزار و 500 نفر تلفات، نشان می دهند که ایران و خصوصا تهران در معرض خطرند، سالهای سال است که کارشناسان هشدار می دهند و به نظر می رسد هیچ بهانه ای برای طراحی یک برنامه مدون و سازمان دهی شده برای «فرداروزی» که فاجعه رخ بدهد، نیست. تهران را امروز دریابیم ، شاید فردا دیر باشد.

منابع

سایت انتخاب  

ویکی پدیا

عصر ایران

وبلاگ زلزله از محمدی علی اکبری

جهان نیوز

مشرق