آیا میزان تایید صلاحیت‌ها در انتخابات مجلس دوازدهم بی‌سابقه است؟

دکتر «هادی طحان‌نظیف»، عضو حقوق‌دان و سخنگو شورای نگهبان، روز ۲۰بهمن۱۴۰۲ در گفت‌وگو با شبکه خبر سیما مدعی شد: «میزان تایید صلاحیت‌ها در انتخابات مجلس دوازدهم بی‌سابقه است.» او با بیان اینکه ۷۳ درصد از داوطلبان انتخابات مجلس شورای اسلامی تایید صلاحیت شدند، گفته: «این حجم از تایید صلاحیت، نصاب بی‌سابقه‌ای در تایید صلاحیت‌ها در برگزاری انتخابات در کشور محسوب می‌شود.»

آیا میزان تایید صلاحیت‌ها در انتخابات مجلس دوازدهم بی‌سابقه است؟ آیا تایید صلاحیت ۷۳ درصد کاندیداها، انتخابات مجلس دوازدهم را نسبت به انتخابات گذشته، رقابتی‌تر کرده است؟ «ایران‌وایر» در این گزارش، به این پرسش‌ها پاسخ می‌دهد.

***

رکورد تایید صلاحیت‌ها مربوط به انتخابات کدام دوره است؟

رد صلاحیت کاندیداها در انتخابات، پدیده‌ای است که از ابتدای پیروزی انقلاب در همه انتخابات‌ها وجود داشته، اما اوج گیری آن از انتخابات مجلس چهارم شکل گرفت و برگزیدگان این مجلس نیز با افزودن «نظارت استصوابی» به قانون انتخابات، به رد صلاحیت‌های سلیقه‌ای و سیاسی شورای نگهبان، لباس قانون پوشاندند. با‌این‌وجود، آمار رد صلاحیت‌ها از زمانی بیشتر شد که پدیده جدیدی به پروسه تعیین صلاحیت‌ها افزوده شد. پدیده‌ای که شورای نگهبان از آن به‌عنوان «عدم احراز صلاحیت» نام می‌برد و شرایطی ایجاد کرده تا بتوانند وقتی سندی علیه کسی پیدا نمی‌کند، او را با این عنوان از گردونه رقابت‌ها کنار بگذارند که صلاحیت‌ او احراز نشده است. با‌این‌وجود آیا در این دوره، رکورد تازه‌ای در آمار تایید صلاحیت‌ها ثبت شده است؟

اول: سخنگو شورای نگهبان مدعی است ۷۳ درصد کاندیداهای انتخابات مجلس دوازدهم تایید صلاحیت شده‌اند. او تعداد کل تایید‌صلاحیت‌شدگان را ۱۴.۹۱۲ عنوان کرده است. پیش‌تر رییس ستاد انتخابات کشور، تعداد کل ثبت‌نام‌کنندگان را ۲۴.۹۸۲ نفر اعلام کرده بود. اگر آمار رییس ستاد انتخابات کشور را عدد صحیح فرض بگیریم، درصد تایید‌صلاحیت‌شدگان، چیزی کمتر از ۶۰ درصد است، نه ۷۳ درصد. بنابراین روشن نیست سخنگو شورای نگهبان عامدانه با اعداد بازی می‌کند، یا اطلاعات رییس ستاد انتخابات کشور نادرست بوده است. 

یک احتمال هم وجود دارد که او آمار کاندیداهای انصراف داده شده را از سرجمع آمار کم کرده و نتیجه گرفته که ۷۳ درصد تایید‌صلاحیت شدند. در این حالت، باید تعداد افراد انصراف داده حدود ۶ هزار نفر باشد، یعنی حدود ۲۲ درصد ثبت‌نام‌کنندگان انصراف داده باشند، که غیر طبیعی است. ضمن اینکه این را هم باید در نظر گرفت که بسیاری از کسانی که بعد از ثبت‌نام انصراف می‌دهند، کسانی هستند که از رد صلاحیت خود مطلع می‌شوند، لذا برای پیشگیری از عواقب رد صلاحیت و در پاره‌ای موارد، با توصیه خود اعضای هیات‌های اجرایی یا نظارت، انصراف می‌دهند، بنابراین، دلیل اصلی انصراف در بسیاری از موارد نیز، علم به رد صلاحیت است.

دوم: حتی اگر آمار سخنگو شورای نگهبان را صحیح در نظر بگیریم و بپذیریم که در این دوره صلاحیت ۷۳ درصد تایید شده، باز این عدد رکوردزنی تایید صلاحیت‌ها در انتخابات ادوار مجلس شورای اسلامی نیست. در انتخابات مجلس سوم ۸۴ درصد، در انتخابات مجلس دوم ۸۰ درصد، در انتخابات مجلس چهارم، ۷۴ درصد و در انتخابات مجلس هشتم ۷۳ درصد ثبت‌نام‌کنندگان، تایید صلاحیت شده‌اند. بنابراین تایید صلاحیت ۷۳ درصد کاندیداها پیش‌تر و حتی بیش‌از این میزان نیز، سابقه داشته است.

آیا تایید صلاحیت ۷۳ درصد کاندیداها، انتخابات مجلس دوازدهم را نسبت به انتخابات گذشته، رقابتی‌تر کرده است؟

خیر؛ پرسش اصلی که سخنگو شورای نگهبان پاسخ صحیح به آن نمی‌دهد، دقیقا همین است که آیا تایید صلاحیت ۷۳ درصد کاندیداها، انتخابات مجلس دوازدهم را نسبت به انتخابات گذشته، رقابتی‌تر کرده است؟ در پاسخ باید گفت تایید صلاحیت ۷۳ درصد کاندیداها، پدیده تازه‌ای نیست، ضمن اینکه اساسا درصد تایید صلاحیت‌ها، محل پرسش و اعتراض نیست، بلکه مساله این است که در هر دوره از انتخابات به‌ازای هر کرسی مجلس شورای اسلامی، از هر جریان سیاسی، یک یا حداکثر دو نفر کاندیدا می‌شوند، یعنی در هر دوره از انتخابات، حداکثر ۵۰۰ چهره شناخته شده از هر جریان کاندیدا می‌شوند. 

شورای نگهبان با رد صلاحیت اکثریتی، ۵۰۰ کاندیدای جریان اصلاحات به‌عنوان رقیب اصلی اصولگرایان در انتخابات را، از رقابتی بودن می‌اندازد، به همین دلیل به شورای نگهبان، اتهام «مهندسی انتخابات» زده می‌شود. در این دوره، از دو جریان اصلاح‌طلب و اعتدال‌گرا، جمعا ۵۰۰ نفر کاندیدا نشدند، ولی به هر تعدادی کاندیدا شده باشند گفته می‌شود تقریبا ۳۵ نفر تایید شده‌اند (حتی اگر در لیست ۷۵۰ نفری که اخیرا تایید صلاحیت شده‌اند، ۳۰ نفر دیگر نیز تایید شده باشند، مجموع به ۷۰ نفر نمی رسد). 

پیش‌تر در جریان انتخابات مجلس هفتم، «محمد خاتمی» و «مهدی کروبی»، روسای وقت قوای مجریه و مقننه، در بیانیه‌ای مشترک اعلام کرده بودند که تکلیف ۱۹۰ کرسی از مجموع ۲۸۰ کرسی مجلس هفتم قبل از برگزاری انتخابات مشخص شده است. «حسن روحانی»، رییس‌جمهور سابق ایران نیز، همین را به‌نوعی دیگری بیان کرده است. او روز ۱۹ در ۱۴۰۲، در دیدار جمعی از روسای سابق آموزش‌و‌پرورش و فرهنگیان، با بیان اینکه تایید کردن ۱۱ هزار نفر عمدتا از یک جناح چه تاثیری دارد، می‌گوید: «به‌جای ۱۱ هزار نفر اگر ۱۱۰ هزار نفر را هم از یک جناح تایید کنید، باز همان عده‌ای که قرار بود در انتخابات شرکت کنند پای صندوق رای می‌آیند و مشارکت را افزایش نمی‌دهد. » او پیش‌تر در سال ۱۳۹۸ نیز گفته بود: ««به مردم نگوییم که در برابر یک صندلی مجلس ۱۷ نفر، ۱۷۰ نفر، هزار و ۷۰۰ نفر، نامزد هستند. از چند جناح هزار و ۷۰۰ نفر، و ۱۷ نفر از چند جناح هستند، آیا از یک جناح هستند؟»

بنابراین ادعای سخنگو شورای نگهبان در خصوص تایید صلاحیت ۷۳ درصد کاندیداها، گمراه‌کننده و پنهان کردن بخش بزرگی از واقعیت روند تایید صلاحیت‌هاست. واقعیتی که به حذف یک جریان سیاسی و واگذاری قدرت به اصولگرایان در انتخاباتی غیررقابتی منجر شده است. به‌طوری که «حسن بیادی»، عضو سابق شورای شهر تهران که خود به اصولگرايان تعلق دارد، روز ۲۱بهمن۱۴۰۲ به خبرگزاری «ایلنا» گفته: «همه گروها ازجمله گروه‌های اصولگرا، از رقابت واقعی مایوسند. اگر فعالیتی انجام می‌دهند، فقط به‌خاطر تحقق فرمایشات مقام معظم رهبری در جهت جلب مشارکت عمومی مردم در انتخابات است.»

جمع‌بندی

دکتر هادی طحان‌نظیف عضو حقوق‌دان و سخنگو شورای نگهبان، مدعی است: «میزان تایید صلاحیت‌ها در انتخابات مجلس دوازدهم بی‌سابقه است». او با بیان اینکه ۷۳ درصد از داوطلبان انتخابات مجلس شورای اسلامی تایید صلاحیت شدند، گفته: «این حجم از تایید صلاحیت، نصاب بی‌سابقه‌ای در تایید صلاحیت‌ها در برگزاری انتخابات در کشور محسوب می‌شود.»

بررسی‌های ایران‌وایر نشان می‌دهد که این ادعا هیچ نسبتی با واقعیت ندارد؛ چرا‌که:

۱- آماری که سخنگو شورای نگهبان ارائه کرده، با آمار رییس ستاد انتخابات کشور، تطابق ندارد. اگر آمار رییس ستاد انتخابات به‌عنوان مسوول ثبت‌نام کاندیداها از تعداد ثبت‌نام‌های انجام شده را درست فرض کنیم، مجموع تایید‌صلاحیت‌شدگان ۶۰ درصد است، نه ۷۳ درصد.

۲- حتی اگر بپذیریم که ۷۳ درصد کاندیداها تایید‌صلاحیت شده‌اند، باز این میزان رکورد تایید صلاحیت‌ها در انتخابات ادوار مجلس شورای اسلامی نیست، حداقل در ۴ دوره، بیش از ۷۳ درصد کاندیداها تایید شده‌اند.

۳- جریان‌های سیاسی (اصولگرا، اصلاح‌طلب و اعتدال‌گرا)، معمولا در هر دوره از انتخابات، حداکثر ۵۰۰ چهره شاخص در سطح کشور دارند، آن‌ها وقتی اکثریت چهره‌های شاخص خود را در رقابت‌ها از دست دهند، امکان رقابت برای آن‌ها باقی نمی‌ماند، همان‌گونه که در‌حال‌حاضر اصلاح‌طلبان و اعتدال‌گرایان معتقدند حداکثر در ۳۵ کرسی از ۲۹۰ کرسی مجلس، فرصت رقابت با اصولگرایان دارند.

بنابراین ایران‌وایر ضمن تاکید بر گمراه‌کننده بودن ادعای هادی طحان‌نظیف، عضو حقوق‌دان و سخنگو شورای نگهبان مبنی‌بر اینکه: «میزان تایید صلاحیت‌ها در انتخابات مجلس دوازدهم بی‌سابقه است»، به آن نشان «حقیقت ندارد» می‌دهد.

حقیقت ندارد: اظهار دروغ درباره یک واقعه مشخص تازه، یا چیزی که قبلا عدم صحت آن اثبات نشده، با استفاده از واقعیات و مدارک موجود است. 

برای کسب اطلاعات بیشتر درباره روش‌شناسی راستی‌آزمایی در ایران‌وایر، اینجا را کلیک کنید.