بوی وانیل، عطر هل، پشت دیوارهای زندان؛ زنان کتاب سپیده قلیان کیستند؟

برای خواندن کتاب جدید سپیده قلیان به این لینک مراجعه کنید. برای دانلود کتاب این لینک را باز کنید.

«سپیده قلیان» در کتاب «احضار دوال‌پای رسوایی با پای سیب»، از زنانی زندانی نام برده و دستورپخت شیرینی‌هایش را به آن‌ها تقدیم کرده است. او روایت‌هایی خواندنی و تاثیرگذار از رنج و مقاومت زنان را در زندان‌های جمهوری اسلامی به تصویر کشیده است؛ روایت‌هایی از تداوم زندگی و شور امید در زندان‌ زیر سایه تهدید، شکنجه و بدرفتاری ماموران با زندانیان.

این گزارش، بخش سوم و پایانی معرفی برخی از این زنان است. زنانی‌‌ که سپیده سال‌های زندان خود را با آن‌ها سپری کرده و حالا در کتابش، با زن داستان نقش‌آفرینی می‌کنند.

***

محبوبه رضایی؛ رفیق و همراه سپیده در پنگ

«محبوبه رضایی»، زندانی سیاسی مشروطه‌خواه است. سپیده او را در زندان بوشهر می‌بیند و با هم برای شاد کردن «دل کبری بهیاری»، هم‌بندی محکوم به اعدام‌شان، رولت می‌پزند و می‌رقصند.

محبوبه اولین‌بار در سال ۱۳۹۶ بازداشت شد. بعدها در سال ۱۳۹۹ به زندان بوشهر رفت تا حبس پنج سال زندانی که «محمود ساداتی» در شعبه اول دادگاه انقلاب شیراز برایش صادر کرده بود را، بکشد. 

محبوبه در شهریور۱۴۰۰، نسبت به خشونت جنسی زندان بان‌ها علیه زنان زندانی در زندان بوشهر افشاگری کرد و در یک فایل صوتی گفت ماموران زندان به زندانیان زن محبوس در بوشهر، پیشنهاد صیغه می‌دهند.

محبوبه، یک بار دیگر نیز در خرداد۱۴۰۲ بازداشت شد. در آبان‌۱۴۰۲ به‌همراه «رضا محمدحسینی» و «سمانه نوروزمرادی»، دو زندانی سیاسی دیگر، جمعا به ۶۱ سال و ده ماه حبس و محرومیت‌های اجتماعی محکوم شدند. حکم ۲۶ سال و پنج ماه زندان او بعدا در دادگاه تجدیدنظر به ۱۹ سال و ۹ ماه حبس و هشت میلیون تومان جریمه نقدی بدل شد.

محبوبه، رفیق همراه سپیده در کارگاه شیرینی پزی پنگ در زندان بوشهر بود؛ زندانی که زندان نبود، پادگان بود، «جایی شبیه آخر دنیا» بوده و هست.

مرضیه امیری؛ زنی با موهای چتری و عشق موسیقی رپ 

«مرضیه امیری»، روزنامه‌نگار و فعال دانشجویی سابق است. اولین بار ۱۱اردیبهشت۱۳۹۸ در تجمع روز جهانی کارگر، به‌همراه ده‌ها تن دیگر بازداشت شد.

پیش‌تر خواهرش در توییتر نوشته بود که مرضیه که به بیماری صرع مبتلا است، در طول دو هفته بازداشت در سلول انفرادی، یک بار دچار حمله صرع شده است.

بعدها دادگاه انقلاب تهران، به ریاست «مقیسه»، او را به تحمل ده سال و شش ماه حبس محکوم کرد. مرضیه در ۴آبان۱۳۹۸، به‌همراه چند تن دیگر از زندانیان سیاسی در پرونده‌های هفت‌تپه و اول ماه مه، آزاد شد. او یک بار دیگر نیز در آبان۱۴۰۱ در جریان اعتراضات به کشته شدن «مهسا (ژینا) امینی» بازداشت شد. 

برای سپیده اما، مرضیه «زن مو چتری» است. موسیقی رپ دوست دارد و مثل یک قدم زدن طولانی با هدفونی در گوش است. سپیده دستورپخت شیرینی مادلن را به مرضیه تقدیم کرده، چون هم ساده است و هم بدون ریسک؛ مثل دوستی مرضیه که بدون ریسک است. 

سپیده در جای دیگری به روزنامه‌نگار بودن مرضیه و روایت‌هایش از زنان قربانی خشونت سیستماتیک اشاره کرده و از همدلی و شجاعت او نوشته است: «از زنان می‌خواهد فریاد بزنند به ما هتک حرمت شده است و دست‌های هم را پیدا کنند و در آخر لبخند می‌زند: "اینا رو فمینیسم یادم داده!" این تصویر همدلی‌ای تاریخی است برای زنانی که به آن‌ها هتک حرمت شده است. در‌حالی‌که سوخته‌اند و صورتشان را با اسید سوزانده‌اند، تن‌شان را با کمربند کبود کرده‌اند، از دیواری بالا می‌آیند، می‌دوند و دست‌های هم را می‌گیرند و می‌خوانند: "اینا رو فمینیسم یادمون داده" زنی با موی چتری و رپ‌خوانی‌اش در خیابان‌های تهران فمینیسم را به آن‌ها یاد داده است.»

یاسمن آریانی، منیره عربشاهی و سمانه نوروزمرادی؛ سه عضو از یک تن

«یاسمن آریانی»، فعال مخالف حجاب اجباری و از فعالان کمپین‌های «چهارشنبه‌های سفید» و «آزادی‌های یواشکی» است. او اولین بار در فروردین۱۳۹۷ بازداشت شد. خبرگزاری «فارس»، نزدیک به سپاه پاسداران، خبر بازداشت او را تحت‌عنوان «بازیگر فیلم‌های مسیح علی‌نژاد دستگیر شد»، منتشر کرد. او یک بار دیگر هم در مرداد۱۳۹۷ و آخرین بار در فروردین۱۳۹۸ بازداشت شد. یک روز بعد از بازداشت دختر، مادرش، «منیره عرب‌شاهی» را نیز بازداشت کردند.

اتهامات یاسمن، «تشویق به فساد»، «تبلیغ علیه نظام» و «اجتماع و تبانی برای اقدام امنیت ملی» بود و در این پرونده به پنج سال و ۱۱ ماه زندان محکوم شد.

«منیره عربشاهی»، معلم سابق مدارس استثنایی در ایران و خبرنگار و مجری سابق رادیو است. او در فروردین۱۳۹۸ به‌دلیل اینکه روز ۱۷اسفند۱۳۹۷ به‌همراه دخترش و «مژگان کشاورز»، از فعالان مخالف حجاب اجباری، روسری از سر برداشته و به زنان گل داده بود، بازداشت شد. منیره با اتهاماتی عینا شبیه دخترش به پنج سال و ۶ ماه حبس محکوم شد. خانم عربشاهی در زندان با مشکل تیرویید دست‌و‌پنجه نرم می‌کرد و در مهر۱۴۰۰ در پی یک مرخصی استعلاجی، بدون اینکه فرصت تکمیل مراحل درمان به او داده شود، به زندان بازگردانده شد.

یاسمن و مادرش در بهمن‌۱۴۰۱ در پی بخشنامه قوه‌قضاییه برای آزادی شماری از زندانیان سیاسی و عقیدتی، موسوم به «عفو رهبری»، از زندان آزاد شدند. ویدیویی بعد از آزادی یاسمن و منیره در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده که آن‌ها بدون حجاب اجباری، شعار «زن، زندگی، آزادی» و «ژن، ژیان، آزادی» سر می‌دهند.

«سمانه نوروزمرادی»، یکی دیگر از زنان زندانی سیاسی است که در کتاب سپیده حضور دارد. او فعال سیاسی مشروطه‌خواه است که اولین بار در سال ۱۳۹۷ بازداشت و به سه سال و ۹ ماه حبس محکوم شد. او دو هفته بعد با وثیقه آزاد شد، اما در اردیبهشت۱۳۹۸، دوباره برای تحمل حبس بازداشت شد.

این زندانی سیاسی ۳۴ ساله مبتلا به بیماری لوپوس مفصلی و عفونت پستان است و پزشکان پیش‌تر گفته بودند باید سریع تحت عمل جراحی قرار بگیرد. 

سمانه یک بار دیگر نیز در جریان اعتراضات به کشته شدن مهسا (ژینا) امینی در بازداشت گشت ارشاد بازداشت و به‌همراه «رضا محمدحسینی» و «محبوبه رضایی»، ابتدا به بیش از ۶۱ سال زندان محکوم شد. حکم آن‌ها در تجدیدنظر کمتر شد و به جمعا ۴۵ سال زندان تغییر کرد. سمانه به ۱۱ سال حبس محکوم شده است.

راه یاسمن، منیره و سمانه و سپیده در اوین به هم‌ می‌رسد، تا اینکه در مهر۱۳۹۹، ماموران زندان به‌طور ناگهانی یاسمن، مادرش و سمانه نوروزمرادی را فریب می‌دهند و به این بهانه که وکیل شان «بابک پاک نیا» برای ملاقات آمده، یاسمن و منیره را بدون قرار قبلی به زندان «کچویی» کرج منتقل می‌کنند. سمانه نیز همان روز به زندان «رودسر» تبعید می‌شود.

سپیده با روایت این فریب‌کاری نوشته است که با رفتن یاسمن، منیره و سمانه، زندگی از بند زنان اوین رفته. وقتی همه بند مغموم و مستاصل از این بودند که این زنان به کجا برده شده‌اند، سپیده کاشانی اوضاع را در دست می‌گیرد و به آن‌ها می‌گوید که «امروز سه عضو از این تن را از دست دادیم و کوتاهی دیگر جایز نیست.»

همدلی در میان زنان زندانی در سال‌های اخیر، نمودهای فراوانی داشته است. یکی از آخرین نمونه‌ها مربوط به روز ۶دی۱۴۰۱ است که شماری از ‌قضات دادگاه انقلاب و مقامات قضایی جمهوری اسلامی از زندان اوین بازدید کردند، اما این بازدید با شعارهای «مرگ بر دیکتاتور»، «مرگ بر جمهوری اسلامی» و «زن، زندگی، آزادی» زنان زندانی سیاسی، منجر به گریختن این مقامات از زندان شد.